397-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің айыптау үкімінің сипаттамалық-дәлелді бөлігі

Айыптау үкімінің сипаттамалық-дәлелді бөлігінде сот дәлелденген деп таныған қылмыстық құқық бұзушылықтың орны, уақыты, оны жасау тәсілі, кінәнің нысаны, қылмыстық құқық бұзушылықтың себептері мен салдары көрсетілген сипаттамасы болуға тиіс. Үкімде сотталушыға қатысты сот қорытындылары негізделген дәлелдемелер және сот басқа дәлелдемелерді қабылдамаған себептер келтіріледі. Жауапкершілікті жеңілдететін немесе ауырлататын мән-жайлар, сондай-ақ процестік Келісімде көзделген жаза тағайындау шектері көрсетіледі. Айыптаудың бір бөлігі негізсіз деп танылған немесе қылмыстық құқық бұзушылықтың дұрыс сараланбағанын анықтаған жағдайда – айыптауды өзгертудің негіздері мен себептері. Сотталушының іс-әрекетін қайта саралау қажеттілігі туралы қорытындыға келе отырып немесе кейбір баптардың (баптың бір бөлігі, баптың бір бөлігі) қажетсіз ұсынылғанын анықтай отырып, сот үкімнің сипаттамалық-дәлелді бөлігінде қылмыстық заңның іс-әрекет саралануы тиіс бабын (баптың бір бөлігі, баптың бір бөлігі) көрсетеді және қажетсіз ұсынылған бапты (баптың бір бөлігі) алып тастау туралы көрсетеді мақалалар, мақаланың бір бөлігі).

Сондай-ақ сот қылмыстық жаза тағайындауға, одан босатуға немесе оны нақты өтеуден босатуға, өзге де ықпал ету шараларын қолдануға қатысты барлық мәселелерді шешудің себептерін көрсетуге міндетті.

Сипаттамалық-дәлелді бөлімде осы Кодекстің 390-бабында көрсетілген басқа да мәселелер бойынша қабылданған шешімдердің негіздемесі болуға тиіс.

Жабық сот отырысында қаралған істер бойынша айыптау үкімінің сипаттамалық-дәлелді бөлігінде сот талқылауының жариялылығын шектеуге негіз болған мән-жайлар туралы тұжырымдар болмауға тиіс.

Іс жүргізу келісімі немесе медиация тәртібімен татуласуға қол жеткізу туралы келісімі бар істер бойынша айыптау үкімінің сипаттама-дәлелді бөлігі осы Кодекстің 627-бабына сәйкес жасалады.

Үкім нысаны бойынша да, мазмұны бойынша да Қазақстан Республикасы ҚІЖК – нің 395-401-баптарының талаптарына сәйкес келуге және әрбір жаңа ереже алдыңғы ережеден туындауы және онымен қисынды түрде байланысты болуы үшін дәйекті түрде анық, түсінікті түрде баяндалуға тиіс. Сөйлем қол жетімді, оқуға оңай болуы керек. Қаралып отырған іске қатысы жоқ оқиғаларды сипаттауға, дұрыс емес тұжырымдарды, қабылданбаған қысқартулар мен ресми құжаттарда қолайсыз сөздерді қолдануға жол берілмейді.

Үкімнің сипаттамалық бөлігінде, егер сот оны дәлелденген деп таныған болса, қылмыстық іс-әрекеттің сипаттамасы, оның жасалу мән-жайлары (орны, уақыты, тәсілі және т.б.), сондай-ақ сотталушының кінәсінің нысаны, қылмыстың мақсаттары, себептері мен салдары қамтылуға тиіс. Бірнеше адам (адамдар тобы, алдын ала сөз байласу бойынша адамдар тобы, топ ұйымдастырған) қылмыс жасаған жағдайда, үкімнің сипаттама бөлігінде сотталушылардың әрқайсысы жасаған нақты қылмыстық әрекеттер сипатталуға тиіс. Үкімнің сипаттамалық бөлігі көлемді болмауы керек, онда іс үшін маңызды емес артық оқиғалар сипатталмауы керек.

Үкімнің дәлелді бөлігінде дәлелдемелер, оларды талдау, айыптаудың дәлелденгені туралы, іс-әрекеттердің біліктілігі туралы, жаза туралы, қайталану түрі туралы, азаматтық талап қою туралы соттың қорытындылары келтіріледі.

Үкімнің дәлелді бөлігі сотталушының, жәбірленушінің, куәгерлердің, жазбаша дәлелдемелердің айғақтарын келтірумен шектелмеуі тиіс, бірақ қандай мән-жайларға байланысты сот адамның кінәсі дәлелденгені туралы қорытындыға келген, бұл дәлелдемелер адамды кінәлі деп тану үшін неге жеткілікті, сот неге кейбір дәлелдемелерді қабылдап, басқаларын қабылдамады деген уәждерді қамтуы тиіс. Сотталушының, жәбірленушінің, куәгерлердің айғақтары үшінші тұлғадан баяндалуға, дәйекті және қысқа болуға тиіс, оларда іс үшін елеулі маңызы жоқ мән-жайлар келтірілмеуге тиіс. Үкімнің дәлелді бөлігінде негізгі сот талқылауында тікелей қаралатын дәлелдемелер ғана баяндалады. Егер іс бірнеше сотталушыға қатысты қаралса, онда сот үкімде әрбір сотталушыға қатысты және әрбір айыптау бойынша дәлелдемелерге талдау жасауы керек.  Көп эпизодты іс бойынша үкім шығару кезінде қылмыстың мән-жайы хронологиялық тәртіппен жазылады.

Сотталушыға бірнеше бап бойынша айып тағылған және олардың кейбіреулері сотта Растауды таппаған жағдайларда, үкімнің сипаттама-дәлелді бөлігінде сотталушыны бір қылмыс жасағаны үшін кінәлі деп тану және басқа қылмыстар жасағаны үшін Ақтау себептері келтіріледі.

Егер бір қылмыс жасаған сотталушының әрекеттері бірнеше баптармен қате сараланса, онда үкімнің сипаттамалық – дәлелді бөлігінде сотқа қате жазылған баптарды артық деп есептелмегендіктен алып тастау туралы көрсету жеткілікті, ал үкімнің қарар бөлігінде қалған бап бойынша сотталушыны кінәлі деп тану туралы ғана көрсетіледі.

Сол сияқты, үкімнің сипаттамалық-дәлелді бөлігінде, егер оның нәтижесінде біліктілік өзгермесе, бір бапта білікті айыптаудың кейбір эпизодтарын алып тастау туралы айтылады. Сонымен қатар, айыптау эпизодтарын алып тастау нәтижесінде біліктілік өзгерген кезде, сот үкімнің сипаттамалық – дәлелді бөлігінде біліктілікті өзгерту себептерін келтіріп, қылмыстық заңның сотталушы кінәлі деп танылуы керек тармағын, бөлігін және бабын көрсетуі керек. Тиісінше, үкімнің қарар бөлігінде дәлелденбеген деп танылған айыптау эпизодтарын алып тастау туралы көрсетілмейді.

2-3. Айыптау үкімінің сипаттамалық-дәлелді бөлігінде сот сотталушының жеке басын сипаттайтын деректерді, жауапкершілік пен жазаны жеңілдететін және ауырлататын мән-жайларды, сондай-ақ тағайындалатын жазаның түрі мен мөлшеріне әсер етуі мүмкін басқа да мән-жайларды көрсетуге міндетті. Қалай болғанда да, сот үкімнің сипаттамалық – дәлелді бөлігінде шартты жазаны қолдану, жазаны ең төменгі шегінен төмен тағайындау, басқа неғұрлым жеңіл жазаға көшу, жазадан босату, жалпы ережелерден ауытқумен түзеу мекемесінің түрін тағайындау, қайталануды анықтау, азаматтық талап қоюды шешу, заттай дәлелдемелердің тағдырын айқындау себептерін баяндауға міндетті. Қылмыстық заңның бабы санкциясында бас бостандығынан айырудан басқа жазалардың неғұрлым жеңіл түрлері болған кезде, сот үкімде басқа жеңіл жазаны емес, дәл бас бостандығынан айыруды тағайындау себептерін келтіруге міндетті.

Қылмыстық істі жабық сот отырысында қарау кезінде үкімнің сипаттамалық-дәлелді бөлігінде сот талқылауының жариялылығын шектеу үшін негіз болған себептер туралы көрсетілмеуге тиіс.

ҚІЖК 627-бабына түсініктеме қараңыз.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсініктемесі

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы