499-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының қылмыстық процестік кодексінің қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді қайта бастау негіздері

Заңды күшіне енген, оның ішінде осы Кодекстің 71-тарауында көзделген тәртіппен шығарылған үкімнің, сот қаулысының күші жойылуы және осы Кодекстің 71-тарауында көзделген тәртіппен қылмыстық іс немесе тәркілеу туралы өтінішхат бойынша іс жүргізу жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта басталуы мүмкін.

Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша өндірісті қайта бастауға негіз болып табылады:

1) заңды күшіне енген сот үкімімен белгіленген жәбірленуші немесе куә айғақтарының, сарапшы қорытындысының көрінеу жалғандығы, сол сияқты заттай дәлелдемелердің, тергеу және сот іс-әрекеттері хаттамаларының және өзге де құжаттардың нақтылығы немесе заңсыз немесе негізсіз үкімнің немесе қаулының қаулысына әкеп соққан аударманың көрінеу дұрысностьстігі;

2) заңсыз және негізсіз үкімнің, қаулының қаулысына әкеп соққан анықтаушының, тергеушінің немесе прокурордың заңды күшіне енген сот үкімімен белгіленген қылмыстық әрекеттері;

3) соттың заңды күшіне енген үкімімен белгіленген судьялардың осы істі қарау кезінде жасаған қылмыстық әрекеттері;

4) осы Кодекстің 502-бабында көзделген тәртіппен Тексеру немесе тергеп-тексеру арқылы белгіленген және үкім, ұйғарым шығару кезінде сотқа белгісіз, өздері немесе бұрын белгіленген мән-жайлармен бірге сотталған адамның кінәсіздігі туралы немесе оның қылмыстық құқық бұзушылықтың ауырлық дәрежесі бойынша өзге де құқық бұзушылық жасағаны туралы куәландыратын өзге де мән-жайлар прокурордың қорытындысында баяндалған болса, сотталушының үкім шығарғаны үшін немесе дело адамның немесе іс тоқтатылған адамның кінәсі туралы;

5) Сот сот актісін шығарған кезде қолданған Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесінің заңды немесе өзге де нормативтік құқықтық актіні конституциялық емес деп тануы;

6) осы Кодекстің 71-тарауында көзделген тәртіппен тәркілеу үшін негіз болған қылмыс үшін қылмыстық жауаптылықтан соттың заңды күшіне енген ақтау үкімі не қылмыстық құқық бұзушылық оқиғасы немесе құрамы болмағаны үшін қылмыстық қудалауды тоқтату туралы қаулы негізінде босату не істі мәні бойынша қараған сот үкімінде мүлікті тәркілеуді ішінара немесе толық қолданбау;

7) өзіне қатысты іс осы Кодекстің 335-бабы екінші бөлігінің 2) тармағында белгіленген тәртіппен қаралған сотталушының қылмыстық процесті жүргізетін органға келген жағдайда оның ерік білдіруі.

Осы баптың екінші бөлігінің 1), 2) және 3) тармақтарында санамаланған мән-жайлар үкімнен басқа, айыпталушының қайтыс болуына немесе қылмыстық жауаптылыққа тарту үшін жасына жетпеуіне байланысты ескіру мерзімі өткеннен кейін қылмыстық істі тоқтату туралы соттың, прокурордың, тергеушінің немесе анықтаушының қаулысымен белгіленуі мүмкін.

1.ҚІЖК-нің 46-бабына сәйкес қылмыстық іс бойынша іс жүргізу үкім немесе іс бойынша басқа да қорытынды шешім заңды күшіне енген сәттен бастап аяқталады (некте. оларды орындау бойынша арнайы шаралар қабылданғаннан кейін).

Қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді заңда көзделген қайта бастау жіберілген сот қателіктерін жою қажеттілігіне байланысты.

Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта басталған қылмыстық іс бойынша іс жүргізу қылмыстық процестің дербес кезеңі болып табылады. Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша өндірісті қайта бастаудың мақсаттары мен міндеттері қате сот актілерін қайта қарау қажеттілігіне байланысты. Бұл осы кезеңді сол мақсаттарды көздейтін қадағалау тәртібімен сот актілерін қайта қарауға ұқсас етеді. Алайда, олардың айырмашылығы-қадағалау алқасы істің қолда бар материалдары бойынша сот қателіктерін түзетеді, ал жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша сот актілерін қайта қарау іс материалдарында жоқ фактілерге негізделеді.    

ҚІЖК-нің 53-тарауында көзделген тәртіппен заңды күшіне енген сот үкімдері мен қаулылары ғана қайта қаралуы мүмкін. Заңды күшіне енбеген сот актілеріне осы тараудың ережелері қолданылмайды.

2.Сот үкім немесе қаулы шығарған кезде болған, бірақ олар іске қосылмаған және осыған байланысты сотқа белгілі болмаған, ол зерттемеген және үкім немесе қаулы шығарған кезде ескерілмеген мән-жайлар жаңадан ашылған мән-жайлар болып саналады.

Кейбір елдердің қылмыстық іс жүргізу заңнамасы жаңадан ашылған және жаңадан анықталған жағдайларды ажыратады.[1] қазақстандық заңнама мұндай бөліністерді көздемейді, сондықтан "жаңадан ашылған мән-жайлар" ұғымына үкім, қаулы шығарылған кезде іс жүзінде болған, бірақ үкім, қаулы шығарылған кезде олардың бар екендігі туралы сот білмеген мән-жайлар да, сондай-ақ сот актісі шығарылғаннан кейін анықталған мән-жайлар да енгізіледі. іс, сондықтан да сотқа уақтылы белгілі болған жоқ.

3.Іске қоса тіркелмеген қосымша материалдарды зерттеу, қате үкім, қаулы шығаруға әкеп соққан қосымша куәлардан жауап алу туралы процеске қатысушылардың өтініштерін қанағаттандырудан негізсіз бас тарту соттың ҚІЖК-нің 24-бабының, 5-бөлігінің 99-бабының талаптарын орындамағаны туралы куәландырады және қадағалау тәртібімен заңды күшіне енген сот актісін қайта қарауға әкеп соғуы мүмкін, бірақ оны қарау мүмкін емес. жаңадан ашылған жағдай ретінде, өйткені олар туралы үкім шығарылғанға дейін сот білді, бірақ сот оларды зерттеудің қажеттілігін қарастырмады.

Осы баптың екінші бөлігінде жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша өндірісті қайта бастау негіздерінің тізбесі қамтылады. Бұл тізім толық емес.

Тармақтарда көрсетілген мән-жайлар 1)-2), 4), 6) Осы баптың екінші бөліктері, егер олар заңсыз және негізсіз үкім шығаруға әкеп соққан жағдайларда, жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс бойынша іс жүргізуді қайта бастауға негіз болып табылады.

        5.Осы баптың екінші бөлігінің 1) тармағында соттың істі шешуіне негіз болатын нақты деректер келтірілген.

        Егер іс бойынша шығарылған қорытынды шешім енгізілгеннен кейін жәбірленуші немесе куә айғақтарының көрінеу жалғандығы, сарапшының қорытындысы, заттай дәлелдемелердің, тергеу және сот іс-әрекеттерінің хаттамаларының және өзге де құжаттардың нақтылығы немесе аударманың көрінеу бұрыс болуы анықталса, онда бұл мән-жайлар, егер олар, егер олар жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді қайта бастау үшін негіз бола алады. -біріншіден, заңды күшіне енген сот үкімімен расталған, екіншіден, заңсыз немесе негізсіз үкім немесе қаулы шығаруға әкеп соқтырды.

Жәбірленуші немесе куә айғақтарының көрінеу жалғандығы, сарапшының қорытындысы, заттай дәлелдемелердің, тергеу және сот іс-әрекеттері хаттамаларының және өзге де құжаттардың нақтылығы немесе аударманың көрінеу дұрыс неправильстігі қылмыстық жазаланатын іс-әрекеттер болып табылады. Аталған адамдардың оларды жасауы оларға қатысты шығарылған соттың заңды күшіне енген үкімімен белгіленуге тиіс.

3.Іс барлық жағдайда үкім шығарумен аяқталмауы мүмкін. Кейбір жағдайларда айыпталушының қайтыс болуына немесе қылмыстық жауапкершілікке тарту жасына жетпеуіне байланысты рақымшылық жасау актісінің салдарынан ескіру мерзімі өткеннен кейін істер тоқтатылуы мүмкін.

Анықталған негіздер бойынша қылмыстық істі тоқтату туралы соттың заңды күшіне енген анықтаушының, тергеушінің, прокурордың жойылмаған заңсыз қаулылары да аталған адамдардың қылмыстық жазаланатын әрекеттерді жасау фактілерін растай алады және жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді қайта бастау үшін негіз болады. Аталған жағдайларға байланысты үкімнің, қаулының заңсыздығы мен негізсіздігі міндетті шарт болып табылады.

4.Үкімнің заңдылығы мен негізділігі туралы ҚІЖК-нің 388-бабында түсіндіріледі: егер үкім заңның барлық талаптарын сақтай отырып және заң негізінде шешілсе, және егер сот отырысында жан-жақты және объективті зерттелген сотқа ұсынылған дәлелдемелерге негізделсе, ол заңды болып табылады.

Тармақтарда көрсетілген мән-жайлардың болуы 1), 2), 3), 6) екінші бөліктер соттың заңды күшіне енген үкімімен (кейбір жағдайларда қаулысымен) расталуға тиіс.

5.Заң шығарушы 3) (судьялардың осы істі қарау кезінде жасаған, заңды күшіне енген сот үкімімен белгіленген қылмыстық әрекеттері), 5) (Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі сот актісін шығару кезінде қолданған заңды немесе өзге де нормативтік құқықтық актіні конституциялық емес деп тануы), 7) (өзіне қатысты іс осы Кодекстің 335-бабы екінші бөлігінің 2) тармағында белгіленген тәртіппен қаралған сотталған адамның органға келген жағдайда оның ерік білдіруі, осы баптың екінші бөлігінің іс бойынша шығарылған үкімнің, қаулының заңдылығы мен негізділігімен қоса беріледі. Сондықтан, бұл жағдайлар, қандай жағдай болмасын, жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді қайта бастау үшін негіз болып табылады. Судьяның пара алуы барлық жағдайларда заңсыз үкім немесе сот қаулысымен байланысты емес. Соған қарамастан, заң шығарушы қандай да бір конвенциясыз судьяның қылмыс жасауын және бұл жағдайларда жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді қайта бастауға негіздеме ретінде жатқызады, өйткені пара алған судья шығарған үкімнің заңдылығы әрқашан күмән тудырады.

6.Істі жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта қарау үшін осы Кодекстің 502-бабында көзделген тәртіппен белгіленген тексеру немесе тергеп-тексеру және үкім, ұйғарым шығару кезінде сотқа белгісіз, өздері немесе бұрын белгіленген мән-жайлармен бірге сотталған адамның кінәсіздігі туралы немесе оның дәрежесі бойынша өзге де іс жасағаны туралы куәландыратын прокурордың қорытындысында баяндалған өзге де мән-жайлар да негіз болып табылады қылмыстың ауырлығы, ол үшін сотталғаннан гөрі немесе дело адамның немесе іс тоқтатылған адамның кінәсі туралы;

7.5) тармақта көзделген негіз соттың істі шешу кезінде заңды немесе кейіннен (үкім, қаулы заңды күшіне енгеннен кейін) Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі Конституциялық емес деп таныған өзге де нормативтік құқықтық актіні қолдануына байланысты болады.

Егер осы Заң туралы Конституциялық Кеңестің тиісті қаулысы шығарылса не егер сот ҚІЖК-нің 45-бабының екінші бөлігінің талаптарына сәйкес осы қылмыстық істе қолдануға жататын заңды немесе өзге де нормативтік құқықтық актіні конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен ҚР ҚК-не жүгінуге байланысты іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұрса, Судья конституциялық емес заңды қолданумен байланысты қатеден аулақ бола алады Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарына қысым жасайтын акт.

Осы бапта Конституциялық Кеңес істі шешу кезінде сот қолданған адамның және азаматтың Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген құқықтары мен бостандықтарына қысым жасайтын заңды немесе өзге де нормативтік құқықтық актіні сот үкімі, қаулысы заңды күшіне енгеннен кейін конституциялық емес деп таныған қаулы шығарғаны туралы айтылады. Бұл іс бойынша өндірісті қайта бастауға негіз болады.

8.Тиісті жағдайларда сот үкім шығарылғанға дейін ҚІЖК-нің 71-тарауында көзделген тәртіппен мүлікті тәркілеу туралы шешім қабылдауға құқылы. Алайда, істерді мәні бойынша қарау кезінде сот сотталушыны кінәлі деп танымайтын және оны ақтайтын не айыптау үкімін шығаратын және мүлікті тәркілеу түрінде қосымша жаза қолданбай жаза тағайындайтын немесе үкім бойынша тәркіленген мүліктің үлесі үкім шығарылғанға дейін шығарылған қаулыға қарағанда аз болатын жағдай туындауы мүмкін. Сот актілеріндегі көрсетілген сәйкессіздіктерді заң шығарушы қылмыстық іс бойынша емес, Соттың сот үкіміне дейін мүлікті тәркілеу туралы қаулы шығарған материалдары бойынша жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді қайта бастау жолымен шешу мүмкін деп тапты.

Ақтау үкімінің қаулысы кезінде ҚІЖК-нің 668-бабының 4-бөлігіне сәйкес прокурор бастамашылық еткен талап-арыздар бойынша азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен шығарылған сот шешімдері жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта қаралуға жатады.

Сот мүлікті тәркілеу мәселесі бойынша қолданған қылмыстық заң үкім заңды күшіне енгеннен кейінгі өзгеріс жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс бойынша іс жүргізуді қайта бастау үшін негіз бола алмайды. Үкімді кері күші бар заңға сәйкес келтіру 476-баптың бірінші бөлігінің 15) тармағына және ҚІЖК-нің 51-тарауының нормаларына сәйкес жүзеге асырылады.

9.Жалпы ереже бойынша, негізгі сот талқылауы сотталушының міндетті қатысуымен жүргізілуі керек. Бірақ ҚІЖК-нің 335-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларда сотталушы болмаған жағдайда істі қарауға жол беріледі.

Осы баптың екінші бөлігінің 7) тармағына сәйкес істі сотта қарау кезеңінде Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде болған және Сотқа келуден жалтарған сотталған адамның үкім заңды күшіне енгеннен кейін ерікті түрде келуі жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс бойынша іс жүргізуді қайта бастау үшін дербес негіз болып табылады. Аталған тармақта аталған сотталған адам қылмыстық процесті жүргізетін органға келуі тиіс делінген. Сонымен қатар, осы уақытқа дейін іс бойынша іс жүргізу аяқталды және ол бойынша ешқандай орган процесті жүргізбейді. Шетелден келген сотталған адам ҚІЖК-нің 502-бабының 1-бөлігіне сәйкес жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс бойынша іс қозғау туралы сотқа өтінішхат беруге Не бұл туралы прокурорға өтінішпен жүгінуге құқылы болып көрінеді. Әрине, оның Қазақстанға келу фактісін тиісті органдар тіркеуі тиіс. Сырттай және Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде жүрген сотталғандар үкім заңды күшіне енгеннен кейін осы баптың екінші бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді қайта бастау туралы өтінішхатпен сотқа жүгінуге құқылы. ҚІЖК-дегі осы Ереженің мазмұны азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің 14-бабы 2-тармағының d) тармақшасына сәйкес келеді, ол әрқайсысының өзінің қатысуымен сотталу және өзін жеке өзі немесе өзі таңдаған қорғаушы арқылы қорғау құқығын көздейді.

[1] мысалы, қараңыз: Ресей Федерациясының ҚІЖК 413-бабы, Мәскеу, "Даңғыл", 2003 ж. С.. 562

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсініктемесі

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы