92-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің аудармашысы мен маманына қарсылық білдіру

1 аудармашы мен маман қылмыстық іс бойынша іс жүргізуге қатыса алмайды:

1) осы кодекстің 87-бабында көзделген мән-жайлардың кез келгені болған кезде;

2) егер олардың қабілетсіздігі анықталса.

2 адамның аудармашы немесе маман ретінде алдыңғы қатысуы олардың осы қылмыстық іс бойынша іс жүргізуге тиісті сапада одан әрі қатысуын болдырмайтын мән-жай болып табылмайды.

3 аудармашы мен маманнан бас тарту туралы мәселені қылмыстық процесті жүргізетін орган шешеді.

1.Аудармашының по бойынша іс жүргізуге қатысу ҚІЖК-нің 30-бабында қамтылған талаптардан туындайды, оған сәйкес іс бойынша іс жүргізілетін тілді білмейтін немесе жеткіліксіз меңгерген іске қатысушы тұлғаларға өтініштер жасау, түсініктемелер мен айғақтар беру, өтінішхаттар мәлімдеу, шағымдар келтіру, іс материалдарымен танысу құқығы түсіндіріледі және қамтамасыз етіледі, сотта ана тілінде немесе олар білетін басқа тілде сөйлеу; осы Кодексте белгіленген тәртіппен аудармашының қызметтерін тегін пайдалану.

Сондай-ақ оларға қылмыстық сот ісін жүргізу тіліне басқа тілде жазылған қажетті іс материалдарын аудару тегін қамтамасыз етіледі. Сот процесіне қатысушы адамдарға сот келісімінің басқа тілде жүргізілетін бөлігінің сот ісін жүргізу тіліне аудармасы өтеусіз қамтамасыз етіледі.

Қылмыстық процесті жүргізетін органдарға процеске қатысушыларға ҚІЖК-ге сәйкес оларға сот ісін жүргізу тілінде жазылған құжаттарды тапсыру міндеті жүктеледі. Бұл ретте қылмыстық сот ісін жүргізу тілін білмейтін адамдар үшін осы адамдар таңдаған тілде жазылған құжаттың куәландырылған көшірмесі қоса беріледі.

ҚІЖК-нің 81-бабына сәйкес аудармашы күдікті, сотталушы, олардың қорғаушылары не жәбірленуші, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер немесе олардың өкілдері, сондай-ақ куәгерлер мен процестің өзге де қатысушылары іс бойынша іс жүргізіліп жатқан тілді меңгермеген жағдайларда, саңырау-мылқау адамдар үшін, сондай-ақ іс бойынша іс жүргізіліп жатқан тілді білмеген жағдайларда ғана іске қатысуға тартылады істе бар жазбаша құжаттарды аудару үшін. Іс бойынша іс жүргізіліп жатқан тілді жеткіліксіз меңгерген, іске қатысатын адамдардың ана тілін немесе басқа тілді пайдалану құқығына байланысты қылмыстық іс жүргізу Заңымен кепілдік берілген, аудармашы да осы жағдайларда іске қатысуға тартылады.

Адамның аудармашы ретінде іске қатысуы үшін іс жүргізу негізі қылмыстық процесті жүргізетін органның қаулысы болып табылады.

Аталған қаулының негізінде аудармашы ретінде тілді меңгерген, білімі аударма үшін қажет іске мүдделі емес тұлға шақырылады.

Түсіндірме мақалада адамның аудармашы ретінде іске қатысудан шартсыз жойылуына әкеп соғатын негіздер келтірілген, сондықтан тергеуші, анықтаушы, судья нақты адамды тартқан кезде осы адамға қатысты мұндай негіздердің жоқтығына көз жеткізуі тиіс.

ҚІЖК-нің 87-бабында көрсетілген мән-жайларды осы процестік тұлғаға жатқызу керек, егер мұндай мән-жайлар болса, онда іске қатысуға шақырылған адам аудармашы ретінде өздігінен бас тартуды мәлімдеуге міндетті, ал егер ол мұны жасамаған болса, онда оған қарсылық білдірілуі тиіс немесе ол бастамасы бойынша іске қатысудан шеттетілуі тиіс қылмыстық процесті жүргізетін адамдар.

Аудармашыға бас тарту оның қабілетсіздігі, яғни сапалы аударманы жүзеге асыру үшін тілдерді білмеуі немесе жеткіліксіз білуі анықталғандықтан да мәлімделуі мүмкін. Аудармашының біліктілігінің жоқтығы оның аудармасы қажет тілдерді үйрену бойынша тиісті білімінің жоқтығымен, сондай-ақ білім туралы құжаты болған кезде, Бірақ аудармаларды жүзеге асыру барысында тілдерді білудің төмен деңгейін көрсеткенімен куәландырылуы мүмкін.

Аудармашыға қарсылық білдіру туралы мәселені қылмыстық процесті жүргізетін орган шешеді: сотқа дейінгі сатыларда анықтаушы мен тергеушінің қаулысы бойынша, сот істі қараған кезде – сот қаулысы бойынша.

Адамның аудармашы ретінде алдыңғы қатысуы, егер бұл ретте оның қатысуына кедергі келтіретін бапта көрсетілген мән-жайлар пайда болмаса, оның осы қылмыстық іс бойынша іс жүргізуге тиісті сапаға одан әрі қатысуын болдырмайтын мән-жай болып табылмайды.

Кейбір жағдайларда дәлелдемелерді жинау, зерттеу және бағалау, процестік әрекеттер барысында ғылыми-техникалық құралдарды қолдану кезінде арнайы білімі бар адамдардың қатысуы қажет болады. Мұндай тұлғалар іске қатысуға тартылатын мамандар болып табылады.

Іс жүргізу-құқықтық мәртебесі, маманның құқықтары мен міндеттері ҚІЖК-нің 80-бабында көзделген. Осы нормаға сәйкес қылмыстық іс бойынша іс жүргізуге қатысу үшін маман ретінде: А) процеске қатысушыларға оның құзыретіне кіретін мәселелерді түсіндіру арқылы дәлелдемелерді жинауға, зерттеуге және бағалауға жәрдемдесу үшін қажетті арнайы білімі бар; б) іске мүдделі емес адам тартылуы мүмкін.

Тергеу және өзге де процестік әрекеттерді жүргізу кезінде маман ретінде тиісті бейіндегі дәрігер, ал кәмелетке толмағандардың қатысуымен - педагог тартылады.

Аудармашыға қатысты мән-жайлар болған жағдайда маман іске қатыса алмайды.

Маман ретінде Қазақстан Республикасы құқық қорғау немесе арнаулы мемлекеттік органының уәкілетті бөлімшесінің қызметкері зерттеу жүргізу және қорытынды беру үшін іске қатысуға тартылуы мүмкін.

Заңның бұл ережесі мұндай маманның қылмыстық қудалау органынан шынайы Тәуелсіздігіне деген сенімділікке нұқсан келтіреді, өйткені ол анықтаушы, тергеуші болып табылатын сол органда қызмет етеді, олардың өкілеттіктеріне оларға қатысты іс жүргізу әрекеттерін жасау кіретін қызметтегі жалпы басшы лауазымды тұлғалары бар.

Салыстырайық: ҚІЖК-нің 82-бабына сәйкес құқық қорғау органдарына тәуелді болуы мүмкін адамдарға құқық қорғау органдарының, соттардың қызметкерлері ғана емес, сонымен қатар іске тіпті куәгерлер де қатыса алмайтын арнайы заң оқу орындарының оқушылары да жатқызылған.

Іске құқық қорғау немесе арнаулы мемлекеттік органның уәкілетті бөлімшесінің маман-қызметкері қатысқан кезде процеске қатысушылар құқық қорғау органында қызметте тұрған адамның қандай қызметтік жағдайға ие екенін, оның өкілеттіктерінің шеңберін, қызмет бойынша кімге тікелей бағынатынын, дәлелдемелерді жинауға және бекітуге, қылмыстарды ашуға және т. б. қатысы бар-жоғын анықтау үшін мұқият анықтауы керек. оның құзыреттілігі, іске қызығушылық танытпауы (немесе, керісінше, қызығушылық) және оның іске маман ретінде қатысуына жол беру.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсініктемесі

Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы