.png)
Мекенжай және азаматтың заңды мекенжайы
🔷 I. ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
Азаматтық кодекстің 16-бабы (ҚР АК) екі негізгі институтты реттейді:
· азаматтың мекенжайы — нақты тұрғылықты жері;· заңды мекенжай — тұлғаның мемлекеттік және жеке қатынастарда тіркелген ресми мекені.
Бұл бап маңызды:
· азаматтық-құқықтық юрисдикцияны (сот, АХАТ органы, нотариус) белгілеуде;· субъектіні шарттар мен рәсімдерде дұрыс сәйкестендіруде;· жеке деректерді қорғауға қатысты нормаларды қолдануда.
🔹 II. МЕКЕНЖАЙ (1-тармақ)
«Мекенжай деп азаматтың тұрақты немесе басым түрде тұратын елді мекені танылады»
🔸 Бұл анықтама қамтиды:
· тұрақты тұруды (мысалы, тіркелген жері бойынша),· басым тұруды (азамат басқа жерде нақты тұрып жатса, ол тіркеуден бөлек болуы мүмкін).
📌 Мысал: Азамат Алматыда тіркелген, бірақ 3 жыл бойы Шымкентте тұрып, жұмыс істейді. ҚР АК мәні бойынша оның мекенжайы — Шымкент.
📌 Маңызы:
· соттылықты айқындау үшін (ҚР АІЖК 35-бабын қараңыз);· тұрғындық мерзімдерді есептеу үшін (мысалы, жеңілдіктер алу құқығында);· мұрагерлік, отбасылық және алимент істерінде.
🔹 III. КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАР МЕН ҚАМҚОРЛЫҚТАҒЫЛАРДЫҢ МЕКЕНЖАЙЫ (2-тармақ)
«Кәмелетке толмағандардың немесе қамқорлықтағы азаматтардың мекенжайы олардың заңды өкілдерінің мекенжайы болып танылады»
🔸 Бұл ереже байланысты:
· 14 жасқа толмаған тұлғалардың (сондай-ақ қамқорлықтағы азаматтардың) өз бетінше ерік білдіре алмауына;· ата-аналардың/қамқоршылардың олардың азаматтық-құқықтық істеріне қатысу қажеттілігіне.
📌 Мысал: Бала анасымен Қарағандыда тіркелген, әкесі Астанада тұрады. Баланың мекенжайы — Қарағанды, яғни заңды өкілінің мекенжайы.
🔹 IV. ЗАҢДЫ МЕКЕНЖАЙ (3-тармақ)
«Азаматтың заңды мекенжайы болады... Заңды мекенжай оның тіркеу орны болып танылады»
🔸 Мекенжайдан айырмашылығы:
| Санат | Мәні | Негізі |
|---|---|---|
| Мекенжай | Нақты тұру | Тіркеумен сәйкес келмеуі мүмкін |
| Заңды мекенжай | ЦОН-да ресми тіркелу | Мемлекеттік органдармен қатынаста қолданылады |
🔸 «Халықтың көші-қоны туралы» ҚР Заңы:
· тұрғылықты жері бойынша (тұрақты немесе уақытша) тіркеуді талап етеді;· тіркеу = заңды мекенжай.
📌 Заңды мекенжайдың қолданылуы:
· банк шарттарында;· соттық және нотариалдық хабарламаларда;· мүлік пен салық рәсімдерінде.
🔹 V. МЕКЕНЖАЙ АҚПАРАТЫН ҚОРҒАУ (4-тармақ)
«Азамат өз мекенжайы туралы ақпаратты пайдалануға тыйым салуды талап етуге құқылы…»
🔸 Бұл жеке өмірге қол сұқпаушылық құқығының элементі (ҚР Конституциясы 18-бап, ҚР АК 145-бап).
🔸 Ерекшеліктер:
· Заңдар мекенжайды ашуды тікелей көздеуі мүмкін (мысалы, қылмыстық іс аясында, сот, нотариус сұратқанда, іздестіру кезінде);· Азаматтың келісімі қажет мекенжайды жария мақсатта (мысалы, БАҚ-та, интернетте) тарату үшін.
📌 Мысал: Азаматтың мекенжайын оның келісімінсіз жарнамалық хабарламада пайдалану — құқықбұзушылық, ол үшін моральдық зиян өндіріп алынады (ҚР АК 145-бап).
🔷 VI. СОТ ТӘЖІРИБЕСІ
🔸 Іс 1: Сот жауапкердің тіркеу жері (Атырау) бойынша талапты қабылдаудан бас тартып, оның Костанайда тұрақты тұрып, жұмыс істейтінін анықтады. Подсудность үшін мекенжай Костанай деп танылды.
🔸 Іс 2: Азаматша келісімінсіз оның мекенжайын газетте жариялағаны үшін өтемақы талап етті. Сот бұл жеке өмірге қол сұғу деп танып, моральдық зиянды өндіріп берді.
🔷 VII. БАЙЛАНЫСТЫ НОРМАЛАР
| Норма | Мазмұны | Байланысы |
|---|---|---|
| ҚР АК 13–15-баптар | Құқықсубъектілік, есім, мекенжай | Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесі |
| ҚР АК 143–145-баптар | Ар-намысты, қадір-қасиетті, жеке өмірді қорғау | Есім мен мекенжайды пайдалану |
| ҚР АПК 35-бап | Мекенжай бойынша соттылық | Азаматтық процесте қолданылуы |
| «Халықтың көші-қоны туралы» Заң | Мекенжай мен уақытша болуды тіркеу | Заңды мекенжайды айқындайды |
| ҚР Конституциясы 18-бап | Жеке өмірді, мекенжайды, хат-хабарды қорғау | Қол сұқпаушылықтың негізгі кепілдігі |
| «Жеке деректер туралы» Заң | Мекенжай ақпаратының өңделуі мен қорғалуы | Құпиялықты тікелей реттеу |
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
