.png)
Адамды ұстап алу кезiнде зиян келтiру
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің (ҚР ҚК) 33-бабы шабуыл жасаған адамды ұстау кезінде зиян келтірудің құқықтық негіздері мен оның жол берілетін шектерін реттейді. Төменде тәжірибе мысалдары мен өзге баптарға, нормативтік қаулыларға сілтемелермен қоса берілген толық құқықтық түсіндірме ұсынылады.
📘 Жалпы ережелер
ҚР ҚК 33-бабы ұстау кезінде қылмыстық құқықбұзушылық жасаған адамға зиян келтіру қылмыстық құқықбұзушылық болып табылмайды, егер:
- Ұстау тұлғаны мемлекеттік органдарға жеткізу және оның жаңа шабуылдар жасау мүмкіндігін болдырмау мақсатында жүргізілсе.
- Мұндай тұлғаны өзге тәсілдермен ұстау мүмкін болмаған жағдайда.
- Бұл үшін қажетті шаралардан асып кету орын алмаған болса.
Осылайша, заңда көрсетілген шарттар сақталған жағдайда ұстау кезінде зиян келтіру заңды деп танылады.
⚖️ Ұстау кезінде зиян келтірудің заңдылық шарттары
- Адамның қылмыс жасауы: Ұстау тек қылмыстық құқықбұзушылық жасаған адамға ғана қолданылады. Егер адам қылмыс жасамаған болса, оған күш қолданып ұстауға болмайды. (Заң және Құқық Алматы)
- Ұстау мақсаты: Ұстау тұлғаны мемлекеттік органдарға жеткізу және оның жаңа шабуылдар жасау мүмкіндігін болдырмауға бағытталуы тиіс.
- Басқа тәсілдермен ұстаудың мүмкін еместігі: Зиян келтіру тек тұлғаны басқа жолмен ұстау мүмкін болмаған жағдайда ғана рұқсат етіледі.
- Қолданылатын шаралардың сәйкестігі: Қолданылатын шаралар ұсталушы адамның жасаған құқықбұзушылығының қоғамдық қауіптілік деңгейіне және ұстау жағдайына сәйкес болуы тиіс.
🚫 Ұстау үшін қажетті шаралардан асып кету
Ұстау үшін қажетті шаралардан асып кету – бұл қорғанудың ұсталушы жасаған құқықбұзушылықтың қоғамдық қауіптілік сипаты мен дәрежесіне және ұстау жағдайына айқын сәйкес келмеуі, яғни жағдай талап етпеген кезде тұлғаға шамадан тыс, негізсіз зиян келтіру.
Мұндай асып кету тек қасақана зиян келтірген жағдайда ғана қылмыстық жауаптылыққа әкеледі.
👥 Ұстау құқығына ие субъектілер
Шабуыл жасаған адамды ұстау құқығына арнайы уәкілетті тұлғалармен қатар жәбірленушілер мен басқа азаматтар да ие.
🧾 Сот тәжірибесі
Қазақстан Республикасы соттарының тәжірибесінде ұстау кезінде зиян келтіру істерін қарау барысында мұндай зиян келтірудің барлық заңдылық шарттарының сақталуына ерекше назар аударылады. Соттар қылмыс жасалған-жасалмағанын, зиян келтірудің қажеттілігін және қажетті шаралардан асып кетудің болмағанын анықтайды.
📚 Байланысты нормативтік актілер
- ҚР ҚК 38-бабы: Кінәсіз зиян келтіру. (Заң және Құқық Алматы)
- ҚР ҚК 112-бабы: Қажетті қорғаныс шегінен шығу кезінде ауыр зиян келтіру. (Заң және Құқық Алматы)
- Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 1999 жылғы 9 шілдедегі № 7 нормативтік қаулысы: Қылмыстық процесті жүргізетін органдардың заңсыз әрекеттерімен келтірілген зиянды өтеу туралы заңнаманы қолдану практикасы жөнінде. (Заң және Құқық Алматы)
🧠 Қорытынды
ҚР ҚК 33-бабы азаматтарға шабуыл жасаған адамды ұстау кезінде зиян келтіруге құқық береді, егер белгілі шарттар сақталса. Бұл норманы дұрыс қолдану істің барлық мән-жайын мұқият талдауды талап етеді, осылайша ұстаушы адамның әрекеттерінің заңдылығын анықтау мүмкін болады.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
