136-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК балаларды немесе еңбекке жарамсыз ата аналарды асырауға қаражат төлеуден қасақана жалтару

     1. Сот шешімі бойынша кәмелетке толмаған балаларды, сол сияқты он сегіз жасқа толған еңбекке жарамсыз балаларды асырап-бағуға қаражат төлеуден ата-анасының үш айдан астам қасақана жалтаруы, —      

екі жүзден бес жүзге дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде екі айдан бес айға дейінгі кезеңге айыппұл салуға не қоғамдық жұмыстарға жүз жиырмадан жүз сексен сағатқа дейінгі мерзімге тартуға не екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарымен не екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге жазаланады немесе алты айға дейін қамауға алу немесе екі жылға дейін бас бостандығынан айыру.    

2. Кәмелетке толған еңбекке қабілетті адамның сот шешімі бойынша еңбекке жарамсыз ата анасын асырауға қаражат төлеуден үш айдан астам қасақана жалтаруы —      

екі жүзден бес жүзге дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде екі айдан бес айға дейінгі кезеңге айыппұл салуға не қоғамдық жұмыстарға жүз жиырмадан жүз сексен сағатқа дейінгі мерзімге тартуға не екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарымен не екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге жазаланады немесе алты айға дейін қамауға алу немесе екі жылға дейін бас бостандығынан айыру.

     Алимент төлеуден қасақана жалтарғаны үшін қылмыстық жауапкершілік ата-аналар мен балалардың алименттік міндеттемелерін реттеу кезінде ғана белгіленеді.      

Қылмыстың қоғамдық қауіптілігі-еңбекке жарамсыз ата-аналар немесе балалар материалдық көмексіз, заң бойынша көмек көрсетуге міндетті адамдардың қамқорлығынсыз қалады.      

Қылмыстың объектісі-Балалардың денсаулығы мен қалыпты дамуы, олардың лайықты жағдайда өсуіне және дамуына мүмкіндік береді. ҚК-нің 136-бабының 1-бөлігіне сәйкес жәбірленушілер кәмелетке толмағандар, біріншіден, сот шешімі бойынша өз (өзінің) ата-анасынан қаражат алуға құқығы бар балалар; екіншіден, он сегіз жасқа толған, ата-аналары сот шешімі бойынша қаражат төлеуге міндетті еңбекке жарамсыз балалар болуы мүмкін.      

Қарастырылып отырған қылмыстың объективті жағы іс-әрекетте де, әрекетсіздікте де көрінеді.      

1998 жылғы 17 желтоқсандағы "Неке және отбасы туралы" ҚР Заңына сәйкес, неке-ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және жеке мүліктік емес қатынастарды туғызатын, отбасын құру мақсатында Заңда белгіленген тәртіппен тараптардың еркін және толық келісімімен жасалған, еркек пен әйел арасындағы тең құқылы одақ;      

Отбасы-некеден, туыстықтан, бала асырап алудан немесе балаларды тәрбиелеуге қабылдаудың өзге де нысанынан туындайтын және отбасылық қатынастарды нығайтуға және дамытуға жәрдемдесуге танылған мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттермен байланысты тұлғалар тобы;      

Алимент-бір адам оны алуға құқығы бар басқа адамға беруге міндетті мазмұн; жақын туыстары-ата-аналары, балалары, асырап алушылары, асырап алынғандары, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек аға-інілері мен апа-сіңлілері, атасы, әжесі, немерелері;      

Қорғаншы (қамқоршы) - қорғаншылық және қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыру үшін заңда белгіленген тәртіппен тағайындалған адам;      

Қорғаншылық (қамқоршылық) – кәмелетке толмағандардың және сот әрекетке қабілетсіз (әрекетке қабілеттілігімен шектелген) деп таныған адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны.      

1998 жылғы 17 желтоқсандағы "Неке және отбасы туралы" ҚР Заңының 124-бабында ата – аналардың кәмелетке толмаған балаларды асырау жөніндегі міндеттері, ал 129-бапта-еңбекке жарамсыз кәмелетке толмаған балалардың алимент алу құқығы туралы айтылған.      

Ата-аналардың балаларды күтіп-бағуға қаражат төлеуден жалтаруы деп балаларды асырап-бағуға алимент төлеуден тікелей бас тартуды ғана емес, сонымен қатар атқару парағы бойынша ұстап қалмау мақсатында адамның өзінің нақты табысын жасыруын, жұмыс орнын немесе тұрғылықты жерін ауыстыруын да түсіну керек. Айта кету керек, алимент төлеуден қасақана жалтару деп адам 3 ай немесе одан да көп уақыт бойы балаларды асырауда дәлелсіз себептермен көмек көрсетпеген және оның мінез-құлқы заңды күшіне енген сот шешімін орындағысы келмейтіндігін куәландыратын жағдайлар танылады. 1998 жылғы 17 желтоқсандағы "Неке және отбасы туралы" ҚР Заңына сәйкес алимент сот шешімі бойынша және нотариаттық куәландырудан кейін атқару парағының күші бар алимент төлеу туралы келісім негізінде өндіріп алынады.     

Қарастырылып отырған қылмыс ұзаққа созылады. Ол заңда көрсетілген әрекеттер жасалған сәттен бастап аяқталған болып есептеледі және алимент төлеуден қасақана жалтаруды тоқтататын әрекет жасалғанға дейін (кінәсімен келу, алимент төлеуден жасырынған адамды табу және басқа да жағдайлар) не адамның алимент төлеу міндетін тоқтататын оқиғалар басталғанға дейін (өлім) аяқталған қылмыс сатысында жалғасады бала асырап алуға алимент өндіріп алынған немесе бала кәмелетке толған кезде). 1-бап бойынша жауапкершілік. ҚК-нің 136-сы заңды күшіне енген сот шешімі немесе судьяның баланы асырауға қаражат өндіріп алу туралы қаулысы болған кезде ғана мүмкін болады.      

Қылмыстың тақырыбы тек ата-аналар мен асырап алушылар болуы мүмкін. Айта кету керек, кінәлі адам алимент төлеуге нақты мүмкіндігі болған жағдайда ғана Қылмыстық Кодекстің 136-бабының 1-бөлігі бойынша жауап береді. Мәселен, мысалы, мүгедектік ата-аналар мен асырап алушылардың жауапкершілігін жоққа шығарады. ҚК - нің 136-бабының 1-бөлігі бойынша осы қылмыстың субъектілері болып табылмайды-қорғаншылар, қамқоршылар, сондай-ақ сот балаларды тәрбиелеу жөніндегі міндетті жүктеген адамдар.      

Бұл қылмыстың субъективті жағы тікелей ниетпен және өзімшілдікпен сипатталады.      

ҚР "Неке және отбасы туралы" Заңының 131-бабы кәмелетке толған балалардың ата-аналарын асырау жөніндегі міндетін регламенттейді. Осы Ереженің қылмыстық-құқықтық кепілі 18 жасқа толған еңбекке қабілетті балаларды соттың шешімі бойынша еңбекке жарамсыз ата-аналарды асырауға қаражат төлеуден қасақана жалтарғаны үшін жауапкершілікті белгілейтін ҚК-нің 136-бабының 2-бөлігі болып табылады. Қылмыстық Кодекстің 136-бабының 2-бөлігі бойынша қылмыстық жауаптылықтың басталу шарттары қарастырылып отырған баптың 1-бөлімінде көзделген шарттарға ұқсас.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы