Еңбекке жарамсыз деп танылған немесе оқу орындарында білім алып жүрген адамдарға түзеу жұмыстары тағайындалмайды

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің (ҚК РК) 42-бабы түзеу жұмыстарын қылмыстық жаза түрі ретінде айқындайды. Төменде талдау, тәжірибеден мысалдар және өзге кодекстердің баптарына, сондай-ақ халықаралық нормаларға сілтемелері бар жан-жақты құқықтық түсіндірме берілген.

📘 Жалпы ережелер

ҚК РК-нің 42-бабына сәйкес, түзеу жұмыстары айыппұлдық сипаттағы жаза болып табылады және ол қылмыстық құқық бұзушылық жасалған сәтте қолданыста болған Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген айлық есептік көрсеткіштердің (АЕК) белгілі бір мөлшеріне сәйкес белгіленеді.

Түзеу жұмыстары ай сайын сотталған адамның еңбекақысынан (ақшалай қамтамасыз етуінен) 10%-дан 50%-ға дейінгі соманы, алиментке, денсаулыққа зақым келтіруден немесе басқа да жарақаттан келтірілген зиянды өтеуге, сондай-ақ асыраушысынан айырылуына байланысты өтемақыға ұсталғаннан кейінгі қалдық бөлігін Құрбандарға өтемақы төлеу қорына аудару арқылы орындалады.

⚖️ Жазаның мөлшері

• Қылмыстық теріс қылық үшін: түзеу жұмыстары 20-дан 200 АЕК-ке дейінгі мөлшерде тағайындалады.
• Қылмыстар үшін: түзеу жұмыстары 200-ден 10 000 АЕК-ке дейінгі мөлшерде тағайындалады.

Түзеу жұмыстарын тағайындағанда сот қылмыстық құқық бұзушылықтың ауырлығын, сотталғанның мүліктік және отбасылық жағдайын ескере отырып жаза мөлшерін белгілейді.

🔄 Жазаны алмастыру

Егер сотталған еңбекке жарамсыз болып қалса, ол жазаның өтелмеген бөлігінен босатылуы мүмкін немесе өтелмеген бөлігі айыппұлға алмастырылады.

Түзеу жұмыстарын орындауға кедергі келтіретін өзге жағдайлар туындаған кезде олар мынадай жазаларға алмастырылады:

1. Қылмыстық теріс қылық жасағандарға: қоғамдық жұмыстарға не қамауға – бір сағат қоғамдық жұмыс бір алынбаған АЕК-ке, бір тәулік қамау төрт алынбаған АЕК-ке тең есеппен.
2. Онша ауыр емес немесе орташа ауыр қылмыс жасағандарға: бостандығын шектеуге не бас бостандығынан айыруға – бір күн бостандығын шектеу немесе бас бостандығынан айыру төрт алынбаған АЕК-ке тең есеппен.
3. Ауыр қылмыс жасағандарға: бас бостандығынан айыруға – бір күн бас бостандығынан айыру төрт алынбаған АЕК-ке тең есеппен.

🚫 Шектеулер

Түзеу жұмыстары еңбекке жарамсыз деп танылған адамдарға, тұрақты жұмысы жоқтарға, сондай-ақ өндірістен қол үзбей білім алатын оқу орындарының студенттеріне тағайындалмайды.

📚 Қатысты нормативтік актілер

• Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексінің 52-бабы: түзеу жұмыстары түріндегі жазаны орындау тәртібін айқындайды.
• Қоғамнан оқшаулаумен байланысты емес жазаларды орындау туралы нұсқаулық: ҚР Әділет министрлігінің бұйрығымен бекітілген және түзеу жұмыстарын орындау тәртібін реттейді.

🌐 Халықаралық нормалар

Қазақстан Республикасы сотталғандарға адамгершілікпен қарауды көздейтін халықаралық шарттарға қатысушы болып табылады, оның ішінде:

• Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт.
• Азаптауға және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын жазалау мен іс-әрекеттерге қарсы конвенция.

Бұл құжаттар мемлекетке жазаның тән азабын келтірмеуін және адамның қадір-қасиетін қорламауын қамтамасыз ету міндетін жүктейді.

🧠 Қорытынды

Қазақстан Республикасында қылмыстық жаза түрі ретінде түзеу жұмыстары әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіруге, сотталғанды түзеуге және жаңа қылмыстық құқық бұзушылықтардың жасалуын болдырмауға бағытталған мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы болып табылады. Оның қолданылуы жасалған іс-әрекеттің ауырлығына сай болуы және сотталғанның жеке ерекшеліктерін ескеруі тиіс.

Назар аударыңыз!

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085. 

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы