43-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК түзеу жұмыстары

     1. Түзеу жұмыстары екі айдан екі жылға дейінгі мерзімге белгіленеді және сотталған адамның жұмыс орны бойынша өтеледі.      

2. Түзеу жұмыстарына сотталған адамның табысынан сот үкімінде белгіленген мөлшерде бес-жиырма пайыз шегінде мемлекет кірісіне ұстап қалу жүргізіледі.      

3. Түзеу жұмыстары еңбекке жарамсыз деп танылған, тұрақты жұмысы жоқ немесе оқу орындарында өндірістен қол үзіп оқитын адамдарға тағайындалмайды. Егер осы Кодекстің Ерекше бөлігінің тиісті бабының санкциясымен айыппұл түрінде жаза көзделмесе, сот Түзеу жұмыстарының орнына Түзеу жұмыстарының бір айы үшін заңнамада белгіленген бір айлық есептік көрсеткішке тең айыппұл сомасы есебінен айыппұл тағайындай алады. Егер көрсетілген мән-жайлар жазаны өтеу кезеңінде туындаса, сот түзеу жұмыстарын айыппұлмен алмастыра алады.      

4. Түзеу жұмыстарына сотталған адам жазасын өтеуден қасақана жалтарған жағдайда, сот Түзеу жұмыстарының өтелмеген мерзімін сол мерзімге бас бостандығын шектеу, қамауға алу немесе бас бостандығынан айыру түріндегі жазамен алмастыра алады.      

Түзету жұмыстары институты бірнеше рет өзгеріп, жетілдірілді. Қазақстан Республикасының қазіргі қолданыстағы Қылмыстық кодексінде жазаның осы түрінің атауы өзгертілді және сол арқылы оның құқықтық сипаты нақтыланды; жазаны өтеу сотталушының жұмыс орнымен шектеледі; қаралып отырған жаза түрін неғұрлым қатаң жаза түрлерімен ауыстырудың жаңа негіздері мен тәртібі енгізілді.      

Түзету жұмыстары ҚР ҚК Ерекше бөлігінің бабы санкциясында көзделген жағдайларда ғана негізгі жаза ретінде тағайындалуы мүмкін. Түзеу жұмыстары сотталушының сот үкімінде белгіленген мерзім ішінде тұрақты жұмыс орнының болуын және оның еңбек қызметімен айналысуын көздейді.      

Қолданыстағы қылмыстық заңнама бойынша түзеу жұмыстары - бұл сотталғанды оның табысынан белгілі бір бөлігін мемлекет кірісіне шегере отырып, еңбекке тарту. ҚР ҚК 43-бабының 1-бөлігіне сәйкес түзеу жұмыстары екі айдан екі жылға дейінгі мерзімге белгіленеді және сотталған адамның жұмыс орны бойынша өтеледі.      

Түзеу жұмыстарына сотталған адамның табысынан сот үкімінде белгіленген мөлшерде бес-жиырма пайыз шегінде мемлекет кірісіне ұстап қалу жүргізіледі (ҚР ҚК 43-бабының 2-бөлігі).      

ҚР ҚК 43-бабының 3-бөлігіне сәйкес түзеу жұмыстарын заңда белгіленген тәртіппен еңбекке жарамсыз деп танылған, тұрақты жұмыс орны жоқ немесе оқу орындарында оқитын адамдарға өндірістен қол үзіп тағайындауға болмайды. Бұл мән-жайларды сот жаза тағайындау кезінде ескеруі тиіс және егер аталған мән-жайларға байланысты түзеу жұмыстарын тағайындау мүмкін болмаса, онда олардың орнына, егер қылмыс сараланған қылмыстық заңның санкциясымен айыппұл жаза ретінде сараланса, сот Түзеу жұмыстарының бір айы үшін заңнамада белгіленген бір айлық есептік көрсеткішке тең айыппұл сомасы есебінен айыппұл тағайындай алады қарастырылмаған. Шын мәнінде, жазаны тағайындау сатысында және жазаны өтеу кезеңінде Түзеу жұмыстарының орнына айыппұл тағайындау жазаның бір түрін басқа жеңіл жазамен нақты ауыстыру болып табылады.      

ҚР ҚК 43-бабының 4 - бөлігі бойынша қылмыстық-атқару инспекциясының ұсынуы бойынша үкім шығарған сот олардан қасақана жалтарған кезде түзеу жұмыстары Түзеу жұмыстарының өтелмеген мерзімі неғұрлым қатаң жазаға-бас бостандығын шектеуге, қамауға алуға, сол мерзімге бас бостандығынан айыруға ауыстырылады.  Сот шешімі бірнеше факторларға байланысты болады: адам түзеу жұмыстарына сотталған қылмыстың ауырлығы; жазаны өтеуден қасақана жалтару жағдайлары; сотталған адамның мінез-құлқы және т. б.      

ҚР ҚІЖК-нің 42-бабына сәйкес түзеу жұмыстары түріндегі жазаны өтеуден қасақана жалтарушы болып оған ҚР ҚІЖК-нің 42-бабында көрсетілген кез келген бұзушылық үшін жазбаша ескерту жарияланғаннан кейін түзеу жұмыстары түріндегі жазаны өтеу тәртібі мен шарттарын қайта бұзуға жол берген адам, сондай-ақ тұрғылықты жерінен жасырынған, орналасқан жері белгісіз адам танылады.      

ҚР ҚК 79-бабына сәйкес түзету жұмыстары кәмелетке толмағандарға тағайындалуы мүмкін. Түзету жұмыстары сот үкім шығарған кезде он алты жасқа толған кәмелетке толмағандарға бір жылға дейінгі мерзімге тағайындалады (ҚР ҚК 79-бабының 5-бөлігі).      

Түзеу жұмыстары сотталған адамның негізгі жұмыс орны бойынша өтеледі (ҚР ҚИК 36-бабының 1-бөлігі).      

Түзеу жұмыстары түріндегі жазаны өтеу шарттарын ҚР ҚИК 37-бабы белгілейді. Түзеу жұмыстарына сотталған адам жазаны өтеудің белгіленген тәртібі мен шарттарын сақтауға, еңбекке адал қарауға, оған қылмыстық-атқару инспекциясы жүктеген міндеттерді орындауға және айына екі рет тіркеу үшін қылмыстық-атқару инспекциясына шақыру бойынша келуге міндетті.      

ҚР ҚИК 40-бабының 2-бөлігіне сәйкес жалақыдан ұстап қалу атқару құжаттары бойынша жүргізілетін басқа ұстап қалуларға қарамастан, негізгі жұмыс орны бойынша ғана жүргізіледі. Әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамсыздандыру тәртібімен алынатын жәрдемақылардан және біржолғы сипаттағы төлемдерден ұстап қалулар жүргізілмейді.      

Қылмыстық заңда тек табыстан, яғни сотталған адам өз еңбегі үшін сыйақы ретінде алған қаражаттан ұстап қалу туралы көрсетіледі, осыған байланысты ҚР ҚИК 40-бабының 5-тармағында көрсетілген түзеу жұмыстарына сотталған адамның еңбекке уақытша жарамсыздығы бойынша жәрдемақыны есептеу тәртібі іс жүзінде ұстап қалудан басқа ештеңе емес және жәрдемақыдан уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша, бұл, біздің ойымызша, қолайсыз.      

Сотталған адамның материалдық жағдайы нашарлаған жағдайда оның өзі, оның жұмыс орны бойынша әкімшілік немесе жазаның орындалуын бақылайтын қылмыстық-атқару инспекциясы ҚР ҚИК 40-бабының 1-бөлігіне сәйкес сот үкімімен белгіленген ұстап қалу мөлшерін азайту туралы өтінішпен сотқа жүгінуге құқылы. ҚР ҚІЖК 454-бабына сәйкес бұл өтінішті үкім шығарған сот сотталушының міндетті түрде қатысуымен қарауға тиіс. Осының нәтижесінде іс жүзінде жазаны орындау сатысында сотталған адамның табысынан ұстап қалу мөлшерін азайту арқылы жазаны жеңілдете отырып, қылмыстық заңда көзделмеген үкімнің өзгеруі орын алады.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы