17-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі азаматтарының әрекетке қабілеттілігі
Құқықтық қабілеттілік, құқықтық қабілеттілік сияқты, заңды тұлғаның құрамдас бөлігі болып табылады (Азаматтық кодекстің 12-бабына 4-тармақты қараңыз). Адамның психикалық жағдайымен тікелей байланысты емес заңды қасиеті ретіндегі құқықтық қабілеттіліктен айырмашылығы, әрекет қабілеттілігі азаматтың жеткілікті дамыған ақыл-ойы мен ерік-жігерін, өз іс-әрекеттері туралы хабардар болу және осы әрекеттерде өзіне есеп беру қабілетін талап етеді. Сондықтан, әрекет қабілеттілігі азаматта кәмелетке толғаннан кейін, яғни он сегіз жасқа толғаннан кейін, адам, әдетте, жеткілікті саналы және ақылға қонымды әрекет ете алатын кезде пайда болады.
Азаматтың әрекет қабілеттілігі өз іс-әрекеттерімен азаматтық құқықтарға ие болу және оларды жүзеге асыру, сондай-ақ өздері үшін азаматтық міндеттер құру және оларды орындау қабілетін қамтиды. Атап айтқанда, әрекет қабілеттілігі ұғымы мәмілелер мен басқа да заңды әрекеттерді жасау қабілетін, сондай-ақ азаматтық құқық бұзушылықтар үшін жауапкершілік алу қабілетін қамтиды. Сонымен қатар, әрекет қабілеттілігі-бұл заңды фактілер болып табылатын заңды маңызы бар әрекеттерді жасаудың өзі емес, іс-әрекеттерді жасаудың заңды қабілеті.
Азаматтың он сегіз жасқа толуымен толық көлемде әрекет қабілеттілігінің басталуы туралы жалпы ережеден заңнама бірқатар ерекшеліктер жасайды. Олардың бірі түсініктеме берілген мақаланың 2-тармағында көрсетілген. Некеге тұрған жағдайда он сегіз жасқа толмаған азамат некеге тұрған кезден бастап толық көлемде әрекет қабілеттілігіне ие болады.
КоБС 13-бабына сәйкес ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттері заңда белгіленген тәртіппен жасалған некені ғана тудыратындықтан, он сегіз жасқа толмаған кәмелетке толмаған адамның нақты некесі (бірге тұруы) толық көлемде әрекет қабілеттілігін алуға әкеп соқпайды деген қорытынды жасау керек.
Түсініктеме берілген баптың 2-тармағы он сегіз жасқа толмаған адам некені бұзған жағдайда толық қабілеттілігін жоғалту туралы ештеңе айтпайды. Сондықтан, бұл жағдайда некені бұзған кәмелетке толмағанның әрекет қабілеттілігі толық көлемде сақталады деген қорытынды жасау керек.
Осы бапқа түсініктеменің 3-тармағында заңнама он сегіз жасқа толғаннан кейін толық көлемде әрекет қабілеттілігіне қол жеткізу туралы жалпы ережеден бірқатар ерекшеліктерді белгілейтіні айтылған. Әдетте мұндай ерекшеліктер азаматтық қатынастардың жекелеген салаларына қатысты. Осылайша, АК-нің 25-бабына сәйкес кәмелетке толмағандар банктерге салымдар салуға және олар салған салымдарға өз бетінше билік етуге құқылы (АК-нің 25-бабын және оған түсініктемені қараңыз)Осы бапқа түсініктеменің 3-тармағында заңнама он сегіз жасқа толғаннан кейін толық көлемде әрекет қабілеттілігіне қол жеткізу туралы жалпы ережеден бірқатар ерекшеліктерді белгілейтіні айтылған. Әдетте мұндай ерекшеліктер азаматтық қатынастардың жекелеген салаларына қатысты. Осылайша, АК-нің 25-бабына сәйкес кәмелетке толмағандар банктерге салымдар салуға және олар салған салымдарға өз бетінше билік етуге құқылы (АК-нің 25-бабын және оған түсініктемені қараңы). 14 жастан 18 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар өздерініңтан 18 жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар өздерінің табыстарын, стипендияларын, өзге де табыстарын және өздері құрған зияткерлік меншік құқығының объектілерін өз бетінше билік етуге құқылы (АК 22-бабының 2-тармағы). Заңнама он сегіз жастан бастап әрекет қабілеттілігінің толық көлемде басталуы туралы жалпы ережеден басқа да ерекшеліктерді белгілейді.
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
Құқық қабілеттілігі сияқты, құқықтық қабілеттіліктің де кейбір әрекеттерді жасауға тыйым салуды белгілей алатын заңнамада өз шарасы бар. Мәселен, мысалы, ұқсас кәсіпкерлік қызметті жүргізетін адамдардың заңды мүдделеріне нұқсан келтіруге бағытталған әрекеттерге тыйым салынады (жосықсыз бәсекелестік - АК-нің 11-бабын қараңыз).
Commentsарии Азаматтық кодекс қылмыстық іс жүргізу кодг.
