38-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК жазалау түсінігі мен мақсаттары
1. Жаза-сот үкімі бойынша тағайындалған мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы. Жаза қылмыс жасағаны үшін кінәлі деп танылған адамға қолданылады және осы Кодексте көзделген осы адамның құқықтары мен бостандықтарынан айыруға немесе шектеуге жатады.
2. Жаза әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру, сондай-ақ сотталған адамды түзету және сотталған адамның да, басқа адамдардың да жаңа қылмыстар жасауының алдын алу мақсатында қолданылады. Жазаның мақсаты физикалық азап шегу немесе адамның қадір-қасиетін қорлау емес.
Қылмыстық жаза және тұтастай алғанда оны тағайындау қылмыстық-құқықтық ғылымда ғана емес, құқық қолдану практикасында да үлкен қиындықтар мен проблемаларды тудырады, өйткені ол қылмысқа қарсы күресте мемлекеттің қылмыстық саясатын жүзеге асырудың негізгі нысандарының бірі болып табылады.
Осыған байланысты осы баптың мазмұны заң шығарушыға да, құқық қолданушыға да қатысты. Заң шығарушы жасалған қылмыстар үшін жауапкершілікті белгілеу кезінде қылмыстық заңнама қағидаттары мен жаза мақсаттарын негізге алуға міндетті. Өз кезегінде құқық қолданушы Қазақстан Республикасы Конституциясының заң мен сот алдындағы барлығының теңдігі туралы ережелеріне сүйеніп, ешкімді қылмыс жасағаны үшін кінәлі деп тануға болмайтынын және сот үкімімен басқаша қылмыстық жазаға тартылатынын ескеруі тиіс.
ҚР ҚК 38-бабының 1-бөлігіне сәйкес жаза-сот үкімі бойынша тағайындалатын мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы. Мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы ретінде жаза ұғымы қылмыстық заңнама нормаларына қатаң сәйкес сотталушыға әсер ету тәсілі болып табылады. Мәжбүрлеу шарасының мемлекеттік сипаты жазаның заңды, іс материалдарымен негізделген, әділ болатынына кепілдік ретінде әрекет етеді және жасалған қылмыс үшін жауапкершіліктің бұлтартпастығын куәландырады. Сот отырысында адамның кінәсі анықталғаннан кейін жасалған қылмыс үшін жазаны тек сот тағайындай алады. Сотталған адам Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген бостандықта, Еңбек және өзге де құқықтарда шектелуі мүмкін.
Қылмыстық жаза мемлекеттің қылмысқа реакциясы болғандықтан, ол белгілі бір мақсаттарды көздеуі керек. ҚР ҚК 38-бабының 2-бөлігінің мазмұнынан бұл, ең алдымен, әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру, сотталғанды түзету, сотталғандардың да, басқа адамдардың да жаңа қылмыстар жасауының алдын алу болып табылады. Жазаның мақсаты физикалық азап шегу немесе адамның қадір-қасиетін қорлау емес.
Сотталған адамға жаза қолдану арқылы әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру жалпы қоғамға және атап айтқанда жәбірленушіге қатысты жүзеге асырылады. Ол мемлекетке айыппұл, мүлікті тәркілеу, түзеу жұмыстарын орындау және жазаның басқа түрлері түріндегі залалды ішінара өтеу түрінде қалпына келтіріледі. Жәбірленушіге қатысты әлеуметтік әділеттілік сотта оның құқықтары мен бостандықтарын қорғау, келтірілген зиянды өтеу, сотталған адамды жасалған қылмысқа байланысты мәжбүр болған азаптарға сәйкес жазалау арқылы қалпына келтіріледі.
Сотталғанды түзету арнайы ескерту мақсатына сәйкес келеді. Бұл сотталушының жаңа қылмыстар жасамаған кездегі мінез-құлқындағы осындай оң өзгерістерді білдіреді. Сотталған адамды түзету мақсаты оны қайта тәрбиелеу сияқты нәтижеге қол жеткізуге бағытталмайды.
Басқа адамдардың қылмыс жасауының алдын алуды заң шығарушы қылмыс жасамаған, жазасы қолданылмаған адамдарға жолдайды және оларға жазаның сөзсіздігіне қауіп төндіретінін көрсетеді.
Мемлекет жазаның тұжырымдамасы мен мақсаттарын анықтай отырып, жазаны орындау сотталушыға физикалық азап әкелмеуі немесе адамның қадір-қасиетін төмендетпеуі керек деп белгілейді. Бұл адамды, оның өмірін, құқықтары мен бостандықтарын жоғары құндылықтар деп жариялаған мемлекеттің қылмыстық саясатының гуманизмін көрсетеді.
Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі
Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
