414-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің үкіміне, қаулысына апелляциялық шағымдану, наразылық білдіру құқығы
Үкімге, қаулыға апелляциялық шағымдану құқығы сотталған, оправ, олардың қорғаушыларына, оның ішінде үкім жарияланғаннан кейін іс бойынша іс жүргізуге кірген өкілдерге және заңды өкілдерге, жәбірленушіге (жеке айыптаушыға), олардың өкілдеріне және заңды өкілдеріне тиесілі. Азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер, олардың өкілдері және заңды өкілдері үкімге азаматтық талапқа қатысты бөлігінде шағымдануға құқылы.
Сот актісін апелляциялық тәртіппен қайта қарау туралы наразылықты істі мемлекеттік айыптаушы ретінде қарауға қатысқан прокурор әкелуі мүмкін. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры және оның орынбасарлары, облыстардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар мен олардың орынбасарлары, аудандардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар өз құзыреті шегінде істі қарауға қатысуына қарамастан үкімді қайта қарау туралы наразылық енгізуі мүмкін.
Егер қаулы олардың құқықтары мен заңды мүдделеріне қатысты болса, осы істе Тараптар болып табылмайтын адамдар да сот қаулысына шағымдануға құқылы.
Түсініктеме берілген баптың бірінші бөлігінің нормасында өзінің іс жүргізу мәртебесі бойынша өзінің немесе өкілдік ететін құқықтары мен мүдделерін қорғайтын процеске қатысушыларға заңмен жатқызылған тұлғалар тізімделеді. Осы процеске қатысушылар қылмыстық іс бойынша заңды күшіне енбеген үкімдерге (қаулыларға) шағымдар (ресми өтініштер) әкелуге құқылы. Мысалы, қорғаушы сотталушының мүддесі үшін сот қараған кезде заңсыз шешімнің күшін жоюға әкеп соғатын іс жүргізу құқықтарының елеулі бұзылуына жол берілген іс бойынша сот шешіміне өз бастамасы бойынша шағымдануға құқылы. Көрсетілген шағыммен сот сотталғанды таныстыруға және оған осы шағымды кері қайтарып алу құқығын түсіндіруге міндетті. Сотталған адамның алқа отырысына қатысуы туралы қарсылықтары және оның пікірі іс материалдарына қоса тіркеледі. Өзіне қатысты оның жағдайын нашарлату туралы мәселе қойылған сотталушының апелляциялық сатыдағы сотының отырысына оның өтінішхаты болған кезде қатысуы істің мән-жайларын жан-жақты, толық және объективті зерттеу және шағымды немесе наразылықты дұрыс шешу үшін қосымша кепілдік болып табылады. Апелляциялық сатыдағы соттар бірінші сатыдағы соттардың сотталған адамның (анного) көрсетілген құқығын іске асыруды қамтамасыз ететін заң талаптарын сақтағанын мұқият тексеруі қажет. Жоғарғы Соттың 2002 жылғы 6 желтоқсандағы № 26 "қорғау құқығын реттейтін қылмыстық іс жүргізу заңнамасын қолдану практикасы туралы"нормативтік қаулысының 22, 23,24-тармағы). Төмен тұрған прокурорларды республиканың жоғары тұрған және Бас Прокурорына бағындыра отырып, прокуратура органдары жүйесінің бірыңғай орталықтандырылған сипаты осы баптың екінші бөлігінің іс бойынша жоғары тұрған сотқа заңға сәйкес келмейтін немесе негізсіз үкімге және заңды күшіне енбеген соттың (судьяның) өзге де қаулысына наразылық келтіру құқығы туралы Ережесін мемлекеттік айыптаушы мен прокуратура органдарының санамаланған басшылары дербес түсіндіреді олардың бірінші сатыдағы сотта қылмыстық істі қарауға қатысуынан ("Прокуратура туралы"1995 жылғы 21 желтоқсандағы ҚР Заңының 3-бабының 1-тармағы, 31-бабы). Апелляциялық шағымдар мен наразылықтар өздерінің заңды күшімен бірдей. Бұл қылмыстық процесте тараптардың бәсекелестігі мен теңдігі қағидатына сәйкес келеді.
Егер қаулы олардың мүдделеріне қатысты болса, осы істе Тараптар болып табылмайтын адамдардың сот қаулысына шағымдану құқығы үшінші бөлімде көзделген новелла болып табылмайды. Бұл норма ҚР қолданыстағы ҚІЖК 403-бабының 5-бөлігінде көзделген.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсініктемесі
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
