73-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің сенім серіктестігінің салымшысы
Салымшының Азаматтық кодексте көзделген жалғыз міндеті - құрылтай құжаттарында көзделген мөлшерде, тәсілмен және тәртіппен сенім серіктестігінің жарғылық капиталына бастапқы салым және қосымша жарналар (салымдар) енгізу. Бұдан басқа, шаруашылық серіктестіктер туралы Жарлықта (27-баптың 4-тармағы) сенім серіктестігінің құрылтай құжаттарында көрсетілген жағдайларда салымшы серіктестікке өз қызметін жүзеге асыруға жәрдем көрсетуге, оның ішінде оған қызмет көрсетуге міндетті екендігі көзделеді. Көрсетілген міндеттердің орындалуын нақтылау серіктестіктің құрылтай құжаттарында қамтылуға тиіс. Ол үшін сенім серіктестігінің салымшыларына тағы бір міндет жүктеледі - құрылтай құжаттарының шарттарын сақтау (шаруашылық серіктестіктер туралы Жарлықтың 27-бабының 4-тармағы).
Салымшының сенім серіктестігіндегі басты мүддесі-салынған капиталға пайда алу және серіктестіктің мүлкіне оның мүлкіндегі үлес түрінде міндетті құқықтарды сақтау. Тиісінше, АК және шаруашылық серіктестіктер туралы Жарлықпен оның құқықтары анықталады.
Салымшылар, толық серіктестер сияқты, сенімгерлік серіктестік қызметінен түскен таза табыстың бір бөлігін серіктестік мүлкіндегі үлесіне пропорционалды түрде алуға құқылы. Салымшыларға сенім серіктестігінің таза табысының бір бөлігін төлеу тәртібі құрылтай құжаттарымен айқындалады. Осылайша, серіктестіктің құрылтай құжаттарында салымшылардың толық серіктестермен салыстырғанда таза табысының бір бөлігін басым алу ережелері көзделуі мүмкін.
Салымшылардың мүдделерін сақтау оларға серіктестіктің қаржылық есептілігімен танысу, сондай-ақ оның дұрыстығын тексеру мүмкіндігін қамтамасыз етуді талап ету құқығын берумен қамтамасыз етіледі. Осы есептіліктен салымшы сенім серіктестігінің пайдасы, оған тиесілі пайданың үлесі туралы мәліметтерді және серіктестіктің қаржылық жағдайын айқындайтын басқа да ақпаратты ала алады. Салымшы сенім серіктестігінің ағымдағы құжаттамасымен танысуға және серіктестіктің толық серіктестер қалыптастыратын оның атқарушы органдары жасайтын нақты мәмілелеріне үңілуге құқылы. Демек, салымшы істердің жай-күйіне қанағаттанбаған жағдайда, ол серіктестікті басқару жөніндегі толық серіктестердің нақты іс-әрекеттеріне шағымдана отырып, сотқа жүгінуге құқылы. Салымшының шаруашылық серіктестіктер туралы Жарлықта, басқа да заңнамалық актілерде және құрылтай құжаттарында көзделген тәртіппен сенім серіктестігінің мүлкі мен жарғылық капиталындағы өз үлесін беруге құқығы бар. 1-тармаққа сәйкес. Шаруашылық серіктестіктер туралы жарлықтың 31-вклад, егер серіктестіктің құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе, салымшының сенім серіктестігінің мүлкіндегі өз үлесін (үлесінің бір бөлігін) басқа салымшыларға, толық серіктестерге не үшінші тұлғаларға беруі барлық толық серіктестердің келісімімен ғана мүмкін болады. Үлесті беру кезінде салымшыға тиесілі құқықтар мен міндеттердің барлық жиынтығы ауысады, бұл оның сенім серіктестігіне қатысуын тоқтатуға әкеледі.
Толық серіктестер сенім серіктестігінің мүлкіндегі үлесті ауыстырудан бас тартқан жағдайда, салымшы өзінің басқа құқығын - серіктестіктен шығу және өз үлесінің құнын алу құқығын пайдалануға құқылы. Түсініктеме берілген мақалада салымшының өз салымын алу мүмкіндігі туралы ғана айтылғанымен, шаруашылық серіктестіктер туралы Жарлық салымшының жарғылық капиталға қосқан үлесіне пропорционалды сенім серіктестігінің мүлкіндегі үлесі бар екенін анықтайды (28-баптың 4-тармағы; 31-баптың 2-тармағы). Бұл ереже Азаматтық кодекске қайшы келмейді, өйткені ол салымшылардың құқықтарының кепілдіктерін күшейтеді. Үлестің құнын анықтау толық жолдас шыққан кездегідей тәртіппен жүргізіледі (АК 67-бабының 2-тармағы).
Сенімгерлік серіктестіктің құрылтай құжаттарында салымшылардың басқа да құқықтары қарастырылуы мүмкін. Көрсетілген құқықтардан бас тартуға немесе оларды ак-мен шектеуге тыйым салынады.
Осы бап, егер салымшы тиісті өкілеттіктерсіз сенім серіктестігінің мүддесі үшін мәміле жасаса, кейіннен серіктестік мақұлдамаған шығыстарды өтеуге құқығы бар ма деген сұраққа жауап бермейді. Бұл жағдайда Азаматтық кодекстің 65-бабы 5-тармағының ережесі қолданылады, өйткені осыған байланысты толық серіктестер мен салымшылардың құқықтық мәртебесі бірдей: бірінші де, екінші де серіктестік тікелей өкілдік ете алмайды, бұл функцияны серіктестіктің атқарушы органдары жүзеге асырады.
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
Түсініктеме Қазақ мемлекеттік заң университетінің Жеке құқық ғылыми-зерттеу орталығының ғылыми-практикалық зерттеулер бағдарламасы аясында дайындалды.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің жобасын дайындау жөніндегі жұмыс тобының жетекшісі Қазақстан Республикасы Ғылым Академиясының корреспондент-мүшесі, профессор М. К. Сүлейменов
Басшының орынбасары профессор Басин Ю. г.
