868-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің заңды тұлғаларына зиянды өтеу  

     Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген органның (лауазымды адамның) заңсыз әрекеттерімен заңды тұлғаларға келтірілген залалды мемлекет толық көлемде және осы тарауда белгіленген мерзімдерде қалпына келтіруге тиіс.

     Түсініктеме берілген бап заңды тұлғаға, егер әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның) заңсыз әрекеттерімен зиян келтірілген болса, ӘҚБтК-нің 48-тарауында белгіленген мерзімдерде мемлекет есебінен зиянды толық көлемде өтеу құқығын береді.

     Бұған дейін азаматтық және қылмыстық іс жүргізу құқығы саласындағы ғалымдар заңды тұлғаларға келтірілген зиянды өтеу мүмкіндігіне күмәнмен қараған. Алайда, Қазақстан Республикасының жаңартылған әкімшілік заңнамасымен мұндай мүмкіндік заңды тұлғада сақталған.

     ӘҚБтК-нің Ерекше бөлігінде көзделген жағдайларда заңды тұлға әкімшілік құқық бұзушылық үшін әкімшілік жауаптылыққа жатады. Егер ерекше бөлімде көзделген іс-әрекетті орган немесе заңды тұлғаны басқару функцияларын жүзеге асыратын тұлға жасаған, санкциялаған, мақұлдаған болса, заңды тұлға әкімшілік құқық бұзушылық үшін әкімшілік жауаптылыққа тартылуы мүмкін.

     Осылайша, қолданыстағы заңнамаға сәйкес заңды тұлғалар әкімшілік жауапкершілікке тартылуы мүмкін. Алайда, заңды тұлғалар, жеке тұлғалар сияқты, органдар (лауазымды тұлғалар) тарапынан әкімшілік жауапкершілікке заңсыз тартудан қорғалмайды. ӘҚБтК-нің 48-тарауын талдағаннан кейін біз мынадай қорытындыға келе аламыз: заңды тұлғаны ақтауға болмайды, оған әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органның заңсыз әрекеттерінен келтірілген зиян ғана өтелуі мүмкін. Бұл туралы "заңды тұлғаларға зиянды өтеу"атты зерттелетін мақаланың атауы да айтылады.

     Егер органның (лауазымды адамның) әрекеттері заңсыз деп танылған жағдайда, заңды тұлғаға келтірілген зиян өтелетін болады. Органның әрекеттерін заңсыз деп тану тәртібі қандай және қандай әрекеттер заңсыз болып саналады, ӘҚБтК-де нақты анықталмаған.  

     Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында мемлекеттік органдардың және лауазымды адамдардың функционалдық міндеттерін жүзеге асыру кезінде қабылдаған шешімдеріне, іс-әрекеттеріне сотқа шағымдану құқығы көзделетін нормалар қамтылады.

     ҚР ҚПК-нің 29-тарауында мемлекеттік билік органдарының, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы өтініштерді қарау тәртібі регламенттелген.

     ҚР АІЖК-нің 29-тарауының қағидалары бойынша әкімшілік іс жүргізу туралы іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыратын органның іс-әрекеттеріне, сондай-ақ ҚІЖК және ӘҚБтК айқындаған тәртіппен соттың қарауына жататын мемлекеттік органдардың шешімдеріне шағымдану туралы өтініш қарауға жатпайды.  

     Мысалы, бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнаманы бұзушылықтарды тергеу нәтижелері бойынша монополияға қарсы органның лауазымды адамы қорытынды дайындайды, оның негізінде монополияға қарсы орган тиісті шешім қабылдайды: тергеуді тоқтату, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғау, қылмыстық іс қозғау үшін материалдарды құқық қорғау органдарына беру және т. б. қорытындыны бекіту ҚР Кәсіпкерлік кодексінің 224-бабына сәйкес ресімделеді, сот тәртібімен шағымдануға болатын бұйрықпен.

     Монополияға қарсы орган әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғау туралы шешім қабылдады. Тексерілетін субъектіге қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасалды. Тиісінше, "құқықтық актілер туралы" ҚР Заңының 65-бабының талаптарына сәйкес, құқықтық акт-бұйрық осы құқықтық актіге жолданған адамдар оның талаптарын орындаған сәттен бастап қолданысын тоқтатты. Демек, мұндай бұйрыққа дау айту туралы арыз азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қаралуға жатпайды, анықталған заңнаманы бұзушылықтармен келіспеу туралы дәлелдер тексерілетін субъект оған қатысты қозғалған әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарау барысында келтіруге құқылы.

     Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген органның (лауазымды адамның) жоғарыда баяндалған әрекеті негізінде осы істі қарау кезінде сот тәртібімен заңсыз деп тануға болады.

     Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның) заңсыз әрекеттерімен заңды тұлғаға қандай зиян келтірілуі мүмкін екенін толығырақ қарастырайық. Азаматтық құқықтағы зиян-бұл субъективті азаматтық құқықтың немесе игіліктің азаюы, жойылуы. Азаматтық Ереженің жалпы ережесі бойынша зиян мүліктік және мүліктік емес (моральдық) болып табылады.

     Заңды тұлғаға келтірілген мүліктік зиян заңды тұлғаны әкімшілік жауаптылыққа тарту жөніндегі қызметке байланысты нақты залал (заңды тұлғаның шығындары, заттар мен заттарды алып қою немесе жою) және залалдар (алынбаған пайда) нысанында көрсетілуі мүмкін.  

     Сондай-ақ, зиян актілерді шығару нәтижесінде келтіріледі, заңды тұлғалардың әртүрлі құқықтарына (меншік құқығы, өзге де заттық құқықтар, кәсіпкерлікпен айналысу құқығы және т.б.) қысым жасалуы мүмкін. Бұл ретте зиянды өтеу Жалпы ережелер бойынша, яғни зиян келтірушінің кінәсі болған кезде жүргізілуі тиіс. Мысалы, саудагерден тауарды алудың заңсыздығын біле отырып, салық органының өкілі, айталық, оны алып тастайды және кейіннен тауардың бүлінуіне жол береді, осылайша зиян келтіреді – тауардың құны.

     Заңды тұлғаға моральдық зиян келтірілмейді. Заңды тұлғаның іскерлік беделіне ғана зиян келтірілуі мүмкін. Заңды тұлғаның іскерлік беделін қорғау азаматтың іскерлік беделін қорғау сияқты жүзеге асырылады. Мұнда Азаматтық кодексте белгіленген тәртіппен шығындарды өтеу туралы ережелер қолданылады.  

     Азаматтық заң заңды тұлғаға моральдық зиянды өтеуді көздемейді және соттар заңды тұлғалардың моральдық зиянды өтеу туралы талап арыздарын қабылдаудан бас тартуы керек, талап арыз қабылданған жағдайда іс бойынша іс жүргізу тоқтатылуға жатады.

     Заңды тұлғаға келтірілген зиян лауазымды адамның немесе органның кінәсіне қарамастан мемлекеттік немесе жергілікті бюджет қаражатынан қалпына келтірілуі керек, өйткені олардың заңсыз әрекеттері қызметтік міндеттерді орындауға байланысты.  

     Ақшалай төлемдерді өндіру тәртібі және төлемдерді өндіру туралы талаптарды қою мерзімдері ӘҚБтК-нің 867-бабымен регламенттеледі. Осы баптың ережелеріне сәйкес, заңды тұлға, сондай-ақ азамат сияқты, мүліктік зиян үшін ақшалай төлемдер жүргізу туралы талап қою үшін бір жыл мерзімге және басқа құқықтарды қалпына келтіру туралы талап қою үшін құқықтарды қалпына келтіру тәртібін түсіндіретін хабарлама алынған күннен бастап алты айға ие.

Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне ғылыми-практикалық түсініктеме (мақала) авторлық ұжымнан:

     Бачурин Сергей Николаевич, з.ғ. к., доцент - 48-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған);

     Ғабдуалиев Мереке Трекович, з.ғ. к. – 11, 21, 22, 23-тараулар;

     Жүсіпбекова Айнұр Маратқызы, з.ғ. м. – 13-тарау (а. в. Карпекинмен бірлесіп жазған); 33, 39-тараулар (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған);  

     Карпекин Александр Владимирович, з.ғ. к., доцент - 13 тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);

     Корнейчук Сергей Васильевич-2 тарау; 6 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 8 тарау; 25 тарау (е. м. Хакимовпен бірлесіп жазған); 457-470, 488, 488-1, 491-506 баптар; 28, 30, 52 тараулар;

     Корякин Илья Петрович, з.ғ. д., профессор-49 тарау;

     Кысықова Гүлнара Бауыржанқызы, з.ғ. к. - 20 тарау;

     Омарова Ботагөз Акимгереевна, з.ғ. к. – 17 тарау; 18 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 26, 31 тараулар; 32 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған);

     Парманқұлова Баян Асханбайқызы - 18-тарау (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 19, 32-тараулар (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 43-тарау (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған);  

     Подопригора Роман Анатольевич, з.ғ. д., профессор-24 тарау, 489, 489-1, 490 баптар;

     Порохов Евгений Викторович, з.ғ. д. - 14, 15, 16, 29-тараулар, 471-475-баптар;

     Сейтжанов Олжас Теміржанұлы, з.ғ. к., доцент, – 4-тарау; 5-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 6-тарау (С. В. Корнейчукпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 9-тарау; 10-тарау (В. В. Филин Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 33-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған); 36-тарау (б. е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 39-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);

     Смышляев Александр Сергеевич, PhD докторы. – 38, 40, 42, 43-1-тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған); 44-тарау;

     Тукиев Аслан Сұлтанұлы – з.ғ. к., доцент-1, 3, 35 тараулар; 38, 40, 42 тараулар (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 43 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 43-1 тарау (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 44-1 тарау (бірге жазған Шипп Д. А.); 45-тарау; 46 (бірге жазған Шипп Д. А.); 47-тарау;  

     Филин Владимир Владимирович, з.ғ. к., доцент - 10 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған);  

     Хакимов Ержан Маратұлы, м. з. н. - 5-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 6-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған, С. В. Корнейчук); 7-тарау; 25-тарау (С. В. Корнейчукпен бірлесіп жазған); 34, 41-тараулар; 48-тарау (бірлесіп жазған С. Н. Бачуринмен); 53-тарау;

     Шаймерденов Болат Ерденұлы, з.ғ. м., – 10-тарау (О. Т. Сейтжановпен, В. В. Филинмен бірлесіп жазған); 12-тарау; 476-487, 507-509-баптар; 36-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 37, 50, 51-тараулар.  

     Шипп Денис Алексеевич-44-1, 46 тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған).

Актінің өзгертілген күні: 01.01.2020 актінің қабылданған күні: 01.01.2020 қабылданған орны: 1000500000000 актіні қабылдаған Орган: 103001000000 қолданылу аймағы: 10000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000: 029000000000 / 028000000000 / 029002000000 / 028004000000 / 029001000000 / 026000000000 / 001000000000 / 001008000000 / 030000000000 акт нысаны: COMM / code заңды күші: 1900 акт тілі: rus  

Назар аударыңыз!  

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.  

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.    

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы