190-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК заңсыз кәсіпкерлігі
1. Мұндай рұқсат (лицензия) міндетті болған немесе лицензиялау шарттарын бұзған, сол сияқты кәсіпкерлік қызметтің тыйым салынған түрлерімен айналысқан жағдайларда кәсіпкерлік қызметті тіркеусіз не арнайы рұқсатсыз (лицензиясыз) жүзеге асыру, егер бұл әрекеттер азаматқа, ұйымға немесе мемлекетке ірі залал келтірсе не ірі мөлшерде табыс табумен немесе өндірумен, сақтаумен ұштасатын болса немесе акцизделетін тауарларды едәуір мөлшерде өткізу арқылы, —
үш жүзден бес жүзге дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның үш айдан бес айға дейінгі кезеңдегі жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде айыппұл салуға не жүз сексеннен екі жүз қырық сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не алты айға дейінгі мерзімге қамауға алуға не екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады. елу айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде немесе бір айға дейінгі кезеңде не онсыз сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде айыппұл салынады.
2. Сол әрекеттер:
а) ұйымдасқан топ жасаған;
б) аса ірі мөлшерде табыс табумен ұштасқан;
в) бұрын заңсыз кәсіпкерлік немесе заңсыз банк қызметі үшін сотталған адам жасаған, —
жеті айдан бір жылға дейінгі кезең үшін жеті жүзден бір мың айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде айыппұл салуға не мүлкі тәркіленіп немесе онсыз бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Ескерту. 1. Осы Кодекстің 190 және 191 — баптарында сомасы бес жүз айлық есептік көрсеткіштен асатын табыс, сомасы екі мың айлық есептік көрсеткіштен асатын табыс аса ірі мөлшердегі табыс деп танылады.
2. Осы Кодекстің 190-бабында құны жүз айлық есептік көрсеткіштен асатын тауарлардың саны елеулі мөлшерде танылады.
Заңсыз кәсіпкерліктің қоғамдық қауіптілігі оны жүзеге асыру нәтижесінде мемлекет экономикасына айтарлықтай зиян келтірілетіндігінде көрінеді.
Қарастырылып отырған қылмыстың объектісі заңға негізделген қалыпты кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға қатысты қоғамдық қатынастар болып табылады.
ҚР АК 10-бабына сәйкес кәсіпкерлік деп меншік нысанына қарамастан, жеке меншікке (дара кәсіпкерлікке) не мемлекеттік кәсіпорынның шаруашылық жүргізу құқығына (Мемлекеттік кәсіпкерлік) негізделген Тауарларға (жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге) сұранысты қанағаттандыру жолымен пайда немесе таза табыс алуға бағытталған азаматтар мен заңды тұлғалардың бастамашылық қызметі түсініледі. Кәсіпкерлік қызмет кәсіпкердің атынан, тәуекелі үшін және мүліктік жауапкершілігі үшін жүзеге асырылады. Осыған ұқсас ұғым 2006 жылғы 31 қаңтардағы "Жеке кәсіпкерлік туралы" ҚР Заңының 1-бабының 5-тармағында берілген.
Азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызметі міндетті мемлекеттік тіркеуге жатады. Азаматтар жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркелген сәттен бастап кәсіпкерлік қызметпен айналысуға құқылы.
Заңды тұлғаларды тіркеу 1995 жылғы 17 сәуірдегі "Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы" ҚР Заңының негізінде жүзеге асырылады. изм. және қосымша). Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды тіркеу 2006 жылғы 31 қаңтардағы "Жеке кәсіпкерлік туралы" ҚР Заңының негізінде жүзеге асырылады.
Лицензия деп құзыретті мемлекеттік орган азаматқа немесе заңды тұлғаға белгілі бір қызмет түрімен айналысуға немесе белгілі бір іс-әрекеттер жасауға беретін рұқсат түсініледі. Лицензиялар туралы ереже 1995 жылғы 17 сәуірдегі "Лицензиялау туралы" ҚР Заңымен регламенттеледі. изм. және қосымша).
Кәсіпкердің лицензия алу қажет қызметті жүзеге асыру құқығы осындай лицензияны алған сәттен бастап немесе онда көрсетілген мерзімде туындайды және егер заңда немесе өзге де құқықтық актілерде өзгеше белгіленбесе, осы мерзім өткеннен кейін тоқтатылады.
Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлерін лицензиялау тұтынушылардың мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету, халыққа қызмет көрсету сапасын арттыру, қала құрылысы, экологиялық және санитарлық нормаларды сақтау мақсатында жүзеге асырылады.
Объективті жағынан кәсіпкерлік, егер жүзеге асырылса, заңсыз деп танылады:
- тіркеусіз;
- мұндай рұқсат (лицензия) міндетті болған жағдайларда немесе лицензиялау шарттары бұзылған жағдайларда арнайы рұқсатсыз (лицензиясыз) ;
- кәсіпкерлік қызметтің тыйым салынған түрлерімен айналысу арқылы.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу деп құрылатын заңды тұлғаның құрылтай құжаттарының ҚР Заңдарына сәйкестігін тексеру, оларға тіркеу нөмірін бере отырып, мемлекеттік тіркеу туралы куәлік беру және заңды тұлғалар туралы мәліметтерді бірыңғай мемлекеттік тіркелімге енгізу түсініледі.
Мынадай шарттардың біріне жауап беретін дара кәсіпкерлер міндетті мемлекеттік тіркеуге жатады:
1-жалдамалы жұмысшылардың еңбегін тұрақты негізде пайдаланады;
2-Кәсіпкерлік қызметтен салық заңнамасына сәйкес жеке тұлғалар үшін ҚР заңнамалық актілерінде белгіленген жылдық жиынтық табыстың салық салынбайтын мөлшерінен асатын мөлшерде есептелген жылдық жиынтық табысы бар.
Заңды және жеке тұлғаларды мемлекеттік тіркеуді ҚР Әділет министрлігінің уәкілетті органы жүзеге асырады.
Тіркеусіз кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру деп заңды тұлғаны немесе дара кәсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куәландыратын құжат болмаған кезде оның кәсібі түсініледі.
Кәсіпкерлік қызметті арнайы рұқсатсыз (лицензиясыз) жүзеге асыру мұндай рұқсатты алу міндетті болған кезде орын алады, яғни Лицензиялау туралы заңнамада лицензия алмай мұндай қызметке тыйым салынады.
Міндетті лицензиялауға жататын кәсіпкерлік қызметке мынадай қызмет түрлері жатады:
1 - қауіптілігі жоғары объектілермен байланысты немесе аса маңызды мемлекеттік маңызы бар (қару-жарақ, жауынгерлік техника өндіру және өткізу, жер қойнауын пайдалану, радиожиіліктерді пайдалану және т. б.);
2-Халыққа қызмет көрсетуге байланысты (білім беру, медициналық, коммерциялық қызмет, сондай — ақ құмар ойындар-лотереялар, казино);
3-қаржы ресурстарының шоғырлануына байланысты (банктік, аудиторлық, сақтандыру қызметі, валюталық құндылықтармен, бағалы қағаздармен операциялар, қор биржалары және т.б.).
Кәсіпкерлік қызмет лицензия болмаған кезде ғана емес, лицензиялау шарттары бұзылған кезде де заңсыз болып табылады. Бұл лицензияда белгіленген мерзімнен тыс кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру болуы мүмкін; лицензияда көзделгеннен басқа қызмет түрімен айналысу; лицензияны басқа тұлғаға беру және т. б.
ҚР Жоғарғы Соты 2004 жылғы 18 маусымдағы жоғарыда аталған нормативтік қаулыда кәсіпкерлік қызметтің тыйым салынған түрімен айналысу фактісі анықталған кезде кінәлі адам белгілі бір қызмет түрін жүзеге асыруға тыйым салуды белгілейтін ҚК — нің тиісті бабы бойынша, ал арнайы норма болмаған кезде-ҚК-нің 190-бабы бойынша қылмыстық жауаптылықта болады деп түсіндірме береді.
Тауарларды сатып алу, сақтау, үй-жайларды, көлік қызметтерін ұсыну және заңсыз кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға өзге де жәрдемдесу бұл әрекеттер кәсіпкерлік қызметтің заңсыздығы туралы хабардар адам тікелей ниетпен жасаған жағдайларда ғана қылмыстық жауаптылыққа әкеп соғады. Мұндай адамның іс-әрекеті көрсетілген қызметтер үшін сыйақы алғанына қарамастан, заңсыз кәсіпкерлікке жәрдемдесу ретінде саралануы тиіс. Егер аталған әрекеттер кәсіпкермен бірлесіп заңсыз кәсіпкерлік қызметтен пайда табу мақсатында жасалса, онда оларды ҚК-нің 190-бабында көзделген қылмыста бірлесіп атқару ретінде қарау керек (2004 жылғы 18 маусымдағы Нормативтік қаулының 7-8-тармақтары).
Заңсыз кәсіпкерлік қызмет барысында басқа қылмыстың құрамын құрайтын іс-әрекеттер жасалған кезде жасалған іс-әрекеттер заңсыз кәсіпкерлік үшін жауаптылықты көздейтін баптардың жиынтығы және өзге жасалған қылмыс үшін жауаптылықты белгілейтін Қылмыстық кодекстің бабы бойынша сараланады.
Қылмыстық кодекстің 190-бабы бойынша қылмыстық жауапкершілікке тарту үшін диспозицияда көрсетілген әрекеттер азаматтарға, ұйымдарға немесе мемлекетке үлкен зиян келтіретінін немесе үлкен мөлшерде табыс табумен немесе акцизделетін тауарларды айтарлықтай мөлшерде өндірумен, сақтаумен және өткізумен байланысты екенін анықтау қажет.
Азаматқа айлық есептік көрсеткіштен жүз есе артық сомаға келтірілген залал ірі залал деп танылады. Егер кәсіпкерлік қызметпен заңсыз айналысудан келтірілген залал ұйымға немесе мемлекетке келтірілсе, онда оның сомасы ҚК-нің 189-бабына ескертуге сәйкес бес жүз айлық есептік көрсеткіштен асуы тиіс. Ірі мөлшердегі табыс сомасы бес жүз айлық есептік көрсеткіштен асатын табыс деп танылады (ҚК-нің 190-бабына Ескертпе).
ҚР Қылмыстық заңнамасында салық заңнамасы шеңберінде берілген табыс ұғымы қолданылады. Мәселен, 2001 жылғы 12 маусымдағы ҚР Салық Кодексінің 81-бабы (елшіден. изм. және қосымша) кірісті осы қызмет барысында шеккен шығыстарды есепке алмай, тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді сатудан алынған сома ретінде белгілейді. K080000099_ ҚР Салық кодексінің 79-бабы табыстың бұл түрі Жылдық жиынтық табыс ұғымына кіретіні және салық салынатын табысты, яғни жылдық жиынтық табыс пен көзделген шегерімдер арасындағы айырмашылықты айқындайтыны туралы ережені бекітеді. Жылдық жиынтық табысты айқындау кезінде оған, мысалы, активтерді өтеусіз негізде беруден немесе оларды төмендетілген құн бойынша өткізуден шегерімдерді қоспағанда, салық кезеңі ішінде ҚР-да және одан тыс жерлерде алуға жататын барлық кірістер енгізіледі. K080000099_
ҚР Жоғарғы соты аталған нормативтік қаулының 9-тармағында ҚК-нің 190-бабында көзделген қылмыстың міндетті белгісі болып табылатын табыстың ірі немесе аса ірі мөлшерін айқындау кезінде кәсіпкерлік қызметті тіркеусіз не арнайы рұқсатсыз (лицензиясыз) жүзеге асыру нәтижесінде кінәлінің алған қаражаты мен мүлкі ғана есепке алынатыны түсіндіріледі. рұқсат (лицензия) міндетті немесе лицензиялау шарттарын бұза отырып, сол сияқты кәсіпкерлік қызметтің тыйым салынған түрлерімен айналысу нәтижесінде. Қызметтің заңды деп танылған бөлігін жүзеге асыру кезінде алынған табыс бұл ретте ескерілмеуге тиіс.
ҚК-нің 7-тарауында көзделген Экономикалық қызмет саласында қылмыс жасау нәтижесінде алынған табыс кінәліден өндіріп алынуға және Қылмыстық жолмен алынған негізсіз байыту нәтижесінде мемлекет кірісіне айналуға жатады.
Кінәлі адам сыйақы ретінде алған ақша мен өзге де мүлік сотталушының міндеттерінің шеңберіне кірмейтін жұмысқа немесе қызметке ақы төледі деп қате сенген жағдайларда олардың иесіне қайтарылуға жатады.
ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 121-бабының 3-тармағының 4-тармағына сәйкес заңсыз кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде табыс алу үшін тікелей қолданылған, заттай дәлелдемелер деп танылған мүлік, заттар мемлекет кірісіне айналуға жатады, ал олар анықталмаған жағдайда мемлекет кірісіне кінәліден олардың құны өндіріп алынады.
Өндіріс деп акцизделетін тауарларды қолдан немесе зауыттық тәсілмен жасау, нәтижесінде олар шынайы акцизделетін тауарлардың қасиеттерін алатын кез келген заттарды қайта өңдеу жөніндегі қасақана әрекеттер түсініледі.
Акцизделетін тауарларды адамның иелігінде (өзімен бірге, үй-жайда, кэште және басқа жерлерде) табуға байланысты кез келген қасақана әрекеттерді сақтау деп түсіну керек. Сақтау ұзақтығы біліктілікке әсер етпейді.
Сату оларды иеліктен шығаруды, атап айтқанда акцизделетін тауарларды сату, сыйға тарту, айырбастау, айырбастау, несие беру және т. б. арқылы айналымға шығаруды қамтиды.
Акцизделетін тауарларды өндіру, сақтау немесе өткізу кезінде ҚК-нің 190-бабының 1-бөлігі бойынша қылмыстық жауапкершілік, егер бұл тауарлардың құны жүз айлық есептік көрсеткіштен асатын жағдайларда туындайды (ҚР ҚК-нің 190-бабына 2-тармақ Ескертпе). Қарастырылып отырған қылмыс құрамының объективті жағының міндетті элементі заңсыз кәсіпкерлікті жасау фактісі мен туындаған салдарлар арасындағы себепті байланыстың болуы болып табылады.
Қылмыстың субъектісі-16 жасқа толған есі дұрыс адам.
Субъективті жағынан қылмыс қасақана жасалады. Кінәлі мұндай рұқсат (лицензия) міндетті болған немесе лицензиялау шарттарын, сондай-ақ кәсіпкерлік қызметтің тыйым салынған түрлерін бұзған жағдайларда кәсіпкерлік қызметті тіркеусіз не арнайы рұқсатсыз (лицензиясыз) жүзеге асыратынын мойындайды, оның іс-әрекеттерінің нәтижесінде азаматтарға, ұйымдарға немесе мемлекетке не азаматтарға, ұйымдарға немесе мемлекетке үлкен залал келтірілуі мүмкін немесе сөзсіз болатынын болжайды олар (іс-әрекеттер) ірі мөлшерде табыс табумен байланысты болады немесе өндіріспен бірге жүреді, акцизделетін тауарларды едәуір мөлшерде сақтау және өткізу арқылы осы қылмыстық салдардың туындауын қалайды.
Заңсыз кәсіпкерлік, егер ол жасалған болса, қылмыстың білікті түрі болып танылады:
а) ұйымдасқан топ;
б) аса ірі мөлшерде табыс табумен ұштасады;
в) бұрын заңсыз кәсіпкерлік немесе заңсыз банк қызметі үшін сотталған адам.
Қылмыстық кодекстің 31-бабының 3-бөлігіне сәйкес ұйымдасқан топтың қылмыс жасауы тұрақты қылмыстық топ заңсыз кәсіпкерлік қызметпен айналысу үшін алдын ала Біріккен деп болжайды.
Аса ірі мөлшерде табыс алу деп сомасы қылмыс жасалған кезде ҚР заңнамасында белгіленген екі мың айлық есептік көрсеткіштен асатын табыс деп түсіну керек (ҚК-нің 190-бабына Ескертпе).
Бұрын заңсыз кәсіпкерлік немесе заңсыз банк қызметі үшін сотталған деп бұрын ҚР ҚК 190-бабы немесе 191-бабы бойынша сотталған адам, егер бұл ретте алдыңғы қылмыс үшін соттылық заңда белгіленген тәртіппен өтелмеген немесе алынбаған адам саналуға тиіс.
Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі
Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
