41-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру

     1. Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру мемлекеттік қызметте, жергілікті өзін-өзі басқару органдарында белгілі бір лауазымдарды атқаруға не белгілі бір кәсіптік немесе өзге де қызметпен айналысуға тыйым салудан тұрады.      

2. Белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру жазаның негізгі түрі ретінде бір жылдан бес жылға дейінгі мерзімге және жазаның қосымша түрі ретінде алты айдан үш жылға дейінгі мерзімге белгіленеді.      

Сыбайлас жемқорлық қылмыстар жасағаны үшін белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру жазаның негізгі түрі ретінде үш жылдан он жылға дейінгі мерзімге және жазаның қосымша түрі ретінде бір жылдан жеті жылға дейінгі мерзімге белгіленеді.      

3. Белгілі бір лауазымдарды атқару немесе қосымша жаза ретінде белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру, егер жасалған қылмыстың сипаты мен дәрежесін және кінәлінің жеке басын ескере отырып, сот оған белгілі бір лауазымдарды атқару құқығын сақтау мүмкін емес деп танитын болса, осы Кодекстің Ерекше бөлігінің тиісті бабында тиісті қылмыс үшін жаза ретінде көзделмеген жағдайда да тағайындалуы мүмкін немесе белгілі бір қызметпен айналысыңыз.      

4. Бұл жазаны бас бостандығын шектеуге, қамауға алуға, тәртіптік әскери бөлімде ұстауға немесе бас бостандығынан айыруға қосымша ретінде тағайындаған кезде ол аталған негізгі жаза түрлерін өтеудің барлық уақытына қолданылады, бірақ бұл ретте оның мерзімі олар өтелген кезден бастап есептеледі. Жазаның басқа негізгі түрлеріне жазаның қосымша түрі ретінде белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру тағайындалған жағдайда, сондай-ақ шартты түрде сотталған кезде оның мерзімі үкім заңды күшіне енген кезден бастап есептеледі.            

Ескертулер.      

1. Экстремизм белгілері бар қылмыстар осы кодекстің 164, 168-171, 233-3, 236-баптарында, 337-бабының екінші және үшінші бөліктерінде, 337-1-бабында көзделген қылмыстар деп танылады.      

Түсіндірме мақалада бұрынғы қылмыстық заңнамада болмаған бірқатар ережелер бар. Заңнамалық новеллалар мемлекеттік қызметте, жергілікті өзін-өзі басқару органдарында белгілі бір лауазымдарды атқаруға тыйым салу және "белгілі бір қызмет" ұғымын "белгілі бір кәсіби және басқа қызмет"ұғымына ауыстыру болып табылады. Мақалада негізгі және қосымша ретінде тағайындалған жағдайларда жазаның осы түрінің мерзімі белгіленеді. Бұрын қолданыста болған қылмыстық заңнамаға тән өзге де нормативтік-құқықтық актілерге сілтеме жасамай, жазаның осы түрінің мерзімдерін есептеу тәртібі белгіленеді, сондай-ақ қосымша жаза ретінде белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыруды қолдану мүмкіндігі көзделеді.      

Белгілі бір лауазымдар деп Бұйрықтың мазмұнын дәл анықтауға мүмкіндік беретін нормативтік немесе сәйкестендіру белгілері бар лауазымдар шеңбері түсініледі.      

Белгілі бір кәсіптік қызметпен айналысуға тыйым салу жүзеге асыру үшін кәсіптік даярлық қажет болатын Қызмет түріне қолданылады не бұл қызмет арнайы даярлықты талап ететін немесе сипаты нормативтік-құқықтық актілерде белгіленетін белгілі бір іс-әрекеттер жасауға немесе шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін жұмыс түрлерін қамтиды.      

Негізгі жаза ретінде тағайындалған белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру мерзімі үкім заңды күшіне енген кезден бастап есептеледі.      

ҚК-нің 41-бабына сәйкес адам лауазымы бойынша міндеттерді орындауға немесе белгілі бір қызметпен айналысуға байланысты қылмыс жасаған әрбір жағдайда, сот жасалған қылмыстың сипатын ескере отырып, сотталушыны белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру туралы мәселені талқылауға міндетті. Бұл жазаны тағайындау кезінде үкімнің қарар бөлігінде лауазымдар немесе қызмет түрі нақты көрсетілуі керек. Атап айтқанда, сотталушыны қандай да бір салада не қандай да бір мекемелерде, ұйымдарда ол атқаруға құқығы жоқ лауазымдардың белгілі бір шеңберінсіз жұмыс істеу құқығынан айыруға жол берілмейді. Үкім шығарылған кезде сотталушының қылмыс жасаумен байланысты қызмет атқармауы немесе қызметпен айналыспауы бұл қосымша жазаны қолдануға кедергі болмайды. Көлік құралдарын басқару құқығынан айыруды сот қылмыстық заңның санкциясына сәйкес қосымша жаза ретінде тағайындай алады, бұл адамның бұл құқығы мүлдем болмағанына немесе әкімшілік жаза ретінде мұндай құқығынан айырылғанына қарамастан.      

Айыппұлдан айырмашылығы, бұл жаза қосымша жаза ретінде және ҚК-нің Ерекше бөлігінің бабында тиісті қылмыс үшін жаза ретінде көрсетілмеген жағдайларда, егер жасалған қылмыстың сипаты мен дәрежесін және кінәлінің жеке басын ескере отырып, сот оған белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығын сақтау мүмкін емес деп танылса, тағайындалуы мүмкін.       Заң шығарушы 1-тармақта ескертпелер, экстремизм белгілері бар қылмыстар шеңберін анықтады. Оларға 9 композиция кіреді:      

- ҚР ҚК 164-бабы (Әлеуметтік, ұлттық, рулық, нәсілдік немесе діни араздықты қоздыру);      

- ҚР ҚК 168-бабы (Билікті күшпен басып алу немесе билікті күшпен ұстап қалу не шет мемлекет немесе шетелдік ұйым өкілдерінің Қазақстан Республикасының уәкілетті органдары мен лауазымды адамдарының құзыретіне кіретін өкілеттіктерді жүзеге асыруы);      

- ҚР ҚК 169-бабы (қарулы көтеріліс);      

- ҚР ҚК 170-бабы (конституциялық құрылысты күштеп құлатуға немесе өзгертуге не Қазақстан Республикасы аумағының бірлігін күштеп бұзуға шақыру);      

- ҚР ҚК 171-бабы (диверсия);      

- ҚР ҚК 233-3-бабы (экстремизмді немесе террористік қызметті қаржыландыру);      

- ҚР ҚК 236-бабы (заңсыз әскерилендірілген құралымды ұйымдастыру);      

- ҚР ҚК 337-бабының 2 және 3-бөлімдері (2-бөлім-нәсілдік, ұлттық, рулық, әлеуметтік, тектік-топтық немесе діни төзбеушілікті немесе эксклюзивтілікті жариялайтын немесе іс жүзінде іске асыратын, конституциялық құрылысты күштеп құлатуға, мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруге немесе Қазақстан Республикасының аумақтық тұтастығына қол сұғуға шақыратын қоғамдық бірлестік құру, сол сияқты оларға басшылық ету бірлестік, 3-б.

- осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көрсетілген бірлестіктердің қызметіне белсенді қатысу);      

- ҚР ҚК 337-1-бабы (қоғамдық немесе діни бірлестіктің не өзге де ұйымның қызметін олардың экстремизмді жүзеге асыруына байланысты қызметіне тыйым салу немесе тарату туралы сот шешімінен кейін ұйымдастыру).

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы