Моральдық зиян, моральдық және физикалық азап шегу дәрежесін және олардың жәбірленуші үшін салдарын ескере отырып, моральдық зиянды анықтау

Астана қаласы Алматы ауданы № 2 аудандық сотының 2018 жылғы 1 қарашадағы үкімімен: К., бұрын сотталмаған, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі – ҚК) 306-бабы 2-бөлігінің 1) тармағы бойынша бас бостандығын шектеудің 2 жылына сотталған, кәмелетке толмағандар арасында Пейнтбол ойындарын ұйымдастырумен 2 жыл мерзімге айналысу құқығынан айырылған, с 2 жылға пробациялық бақылау белгілеу арқылы жүзеге асырылады. ҚК-нің 44-бабының 2-бөлігіне сәйкес қ. мамандандырылған мемлекеттік органды хабардар етпей, тұрақты тұрғылықты жерін, жұмысын өзгертпеу міндеттері жүктелген; демалыс орындарына (кафелер, мейрамханалар, барлар, клубтар) бармау; жұмыстан бос уақытта жергілікті уақыт бойынша сағат 23.00-ден таңғы 06.00-ге дейін тұрақты тұрғылықты жерінен шықпау; мамандандырылған мемлекеттік органның рұқсатынсыз басқа жерлерге бармау. Жәбірленуші өкілінің азаматтық талабы ішінара қанағаттандырылды. Б.пайдасына 1 000 000 теңге моральдық зиянды өтеу есебінен, сондай-ақ мемлекет кірісіне 1 202 теңге мөлшерінде мемлекеттік баж өндірілді. Азаматтық талап қоюшыны Б. азаматтық талап қоюды қанағаттандыру құқығы деп тану және оның мөлшері туралы мәселені азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен соттың қарауына беру. К. - дан мемлекет кірісіне 118 714 теңге сомасында іс жүргізу шығындары өндірілді. Сот үкімімен К.абайсызда адам денсаулығына зиян келтіруге әкеп соққан кәмелетке толмағандарға арналған қызметтерге қатысты тұтынушылардың өмірі мен денсаулығы қауіпсіздігінің талаптарына сай келмейтін қызметтер көрсеткені үшін кінәлі деп танылды.

Астана қаласы сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының 2018 жылғы 11 желтоқсандағы қаулысымен сот үкімі өзгеріссіз қалды. Өтінішхатта жәбірленушінің заңды өкілі Б.сотталған К. - ның кінәсінің дәлелденгеніне және іс-әрекеттерінің саралануына дау айтпастан, 1 000 000 теңге мөлшерінде моральдық зиянның орнын толтыруды өндіріп алу туралы азаматтық талап қою бөлігінде сот актілерімен келіспейтінін көрсетеді. Оларға 5 000 000 теңге сомасында моральдық зиянды өндіріп алу туралы талап қойылғанын көрсетеді, өйткені қылмыстық әрекеттердің нәтижесінде К. оның ұлы А., 2005 жылы 23 қыркүйекте дүниеге келген, көзіне зақым келген, көздің линзасын алып тастау және оны жасанды линзамен ауыстыру операциясы жасалған. Сот-медициналық сараптаманың қорытындысына сәйкес, ұлының денсаулығына ауыр зиян келтірілді, бұл органның көру өткірлігін 0,04 дейін төмендете отырып, оның функцияларын жоғалтуына әкелді. Баланың көзінің табиғи қызметі біржола жоғалады, заттарды жақыннан көру, бір сау көзге жүктеме түседі, бұл сау көздің көру қабілетінің нашарлауына әкеледі. Мәселе оның ұлында өмір бойы қалатынына, көптеген нәрселерге шектеу қоятынына назар аударады - Мамандық таңдау, спортпен шұғылдану үшін ол қазір офтальмологтармен үнемі емделуге, операция жасалған көздің және линзаның күйін бақылауға мәжбүр. Дәрігерлер тағы бір күрделі операция жасауды ұсынды. Ол ата-ана ретінде және оның ұлы үнемі күйзеліске ұшырайды, депрессияға ұшырайды, ыңғайсыздық, үмітсіздік, мүгедектік және депрессияға ұшырайды, өйткені дені сау бала жас кезінде мүгедек болды. Осыған байланысты, адамгершілік және физикалық азап шегу дәрежесін, игіліктің өмірлік маңыздылығын, зардаптардың ауырлығын ескере отырып, 10 000 000 теңге мөлшерінде моральдық зиян өндіруді пропорционалды деп санайды. Сотталған К. - ның айыпталған іс-әрекетіндегі кінәсі іс бойынша жиналған, сот отырысында жан-жақты, толық және объективті зерттелген және тиісті түрде бағаланған дәлелдемелер жиынтығымен дәлелденді. Іс материалдарында анықталғандай, сот зерттелген дәлелдемелер жиынтығы негізінде: сотталған К. - ның айғақтары, кәмелетке толмаған жәбірленушінің А. - ның айғақтары, оның заңды өкілдері Б., Г., куәгерлер Ж., П., кәмелетке толмаған куәгерлердің айғақтары м., с., сараптама қорытындысы және басқа да дәлелдемелер істің нақты мән-жайларын дұрыс анықтады, оған сәйкес К. жеке кәсіпкер бола отырып, қауіпсіздік талаптарына сай келмейтін кәмелетке толмағандарға арналған қызметтер. Сотталған К. қауіпсіздік шараларын сақтау бойынша талаптарды орындамаған, "Азия Сити" СО-да "Маклеод" пейнтбол клубының нұсқаушысы лауазымына Д. - ның жұмысына ауызша уағдаластық бойынша қабылдаған, Астана қаласы, Абылайхан даңғылы, 27/3-үй мекенжайы бойынша, онымен пейнтбол клубында қызмет көрсету кезінде қауіпсіздік шаралары туралы нұсқама өткізбеген, нәтижесінде бұл кәмелетке толмаған жәбірленуші А.осы клубта ойнаған кезде Пейнтбол маркерінен көз аймағына оқ ату арқылы денсаулығына ауыр зиян келтірілді. Сот-медициналық сараптаманың қорытындысынан көрініп тұрғандай, А., 2005 жылы 23 қыркүйекте туған, денсаулығына ауыр зиян келтірілді (ауыр дәрежедегі сол жақ көз алмасының контузиясы, қасаң қабықтың травматикалық эрозиясы, жарақаттан кейінгі увеит, көру қабілетінің 0.04 дейін төмендеуіне әкелген жарақаттан кейінгі катаракта), бұл органның көру өткірлігінің 0.04 дейін төмендеуімен оның функцияларын жоғалтуына әкелді. Белгіленген нақты мән-жайлар болған кезде сот сотталған К-нің кінәсінің дәлелденгені туралы дұрыс қорытынды жасады. ҚК-нің 306-бабы 2-бөлігінің 1) тармағы бойынша, сондай-ақ жаза шарасын тағайындау бөлігінде жасаған іс-әрекетінің біліктілігі. Сонымен бірге, өтінішхатта кәмелетке толмаған жәбірленуші өкілінің сот моральдық зиянды өтеу есебінен өндіріп алған соманы ұлғайту қажеттілігі туралы келтірілген дәлелдері назар аударуға лайық.

Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің (бұдан әрі – ҚІЖК) 485-бабы 1-бөлігінің 6) тармағына сәйкес азаматтық талап қоюды дұрыс шешпеу заңды күшіне енген сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарауға негіз болып табылады. Мәселен, кәмелетке толмаған жәбірленушінің заңды өкілі Б.к. сотталған адамнан моральдық зиянды өтеу есебінен 5 000 000 теңге соманы өндіріп алу туралы азаматтық талап арыз берді, Сот 1 000 000 теңге өндіріп алды. "Соттардың моральдық зиянды өтеу туралы заңнаманы қолдануы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 27 қарашадағы № 7 нормативтік қаулысының 8-тармағында қамтылған түсіндірулерге сәйкес, соттар моральдық зиянды өтеу мөлшерін айқындау кезінде азаматтың өзіне келтірілген моральдық немесе физикалық азаптың ауырлығын субъективті бағалауын да, сондай-ақ оған келтірілген моральдық зиянның ауырлығын куәландыратын объективті деректерді де назарға алуы қажет. бұл туралы, атап айтқанда: жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтардың өмірлік маңызы (өмір, денсаулық, Бостандық, тұрғын үйге қол сұғылмаушылық, жеке және отбасылық құпия, және т.б.); жәбірленушінің бастан кешкен адамгершілік немесе физикалық азап шегу дәрежесі (бас бостандығынан айыру, дене жарақатын келтіру, жақын туыстарынан айырылу, еңбекке қабілеттілігінен айырылу немесе шектеу және т. б.); моральдық зиянды өтеу үшін оның болуы қажет болған кезде зиян келтірушінің кінәсінің нысаны (ниеті, абайсыздығы). Сот моральдық зиянды өтеу мөлшерін айқындау кезінде істің материалдарымен расталған басқа да мән-жайларды, атап айтқанда жәбірленушіге келтірілген моральдық зиян үшін жауапты адамның отбасылық және мүліктік жағдайын назарға алуға құқылы. Іс материалдарынан көрініп тұрғандай, жас А. - ға көз жарақаты келді, нәтижесінде көздің линзасын алып тастау және оны жасанды көзге ауыстыру операциясы жасалды. Осылайша, заттарды жақыннан көру үшін көздің табиғи қызметі жоғалады. Сонымен қатар, қайта операция жасау қажеттілігі туындады. Жәбірленушінің өкілі Б.бірнеше рет ауруханаларда, Астана және Алматы қалаларының көз аурулары ҚазҒЗИ-да болғаннан кейін оның ұлы А. көз линзасын жасанды линзаға ауыстыру бойынша жедел араласу жүргізілгенін атап өтті. Қазіргі уақытта бала көздің табиғи функциясын біржола жоғалтты жақсы фокустау және заттарды алыстан да, жақыннан да көру. Бала операция жасалған көздің және сол жерде орнатылған линзаның жағдайын бақылау үшін өмір бойы көз клиникаларының дәрігерлеріне үнемі баруға мәжбүр болады. Сонымен қатар, қазіргі уақытта дәрігерлер тағы бір күрделі операция жасауды ұсынады. Ата – ана ретінде ол күйзеліске, қорқынышқа ұшырайды, физикалық азапты сезінеді-баласының іс жүзінде мүгедек болуына байланысты депрессия, ыңғайсыздық, үмітсіздік, кемшілік, депрессия. Сотталған К. Пейнтбол клубына келушілердің қауіпсіздігін қамтамасыз етпей, заң нормаларын өрескел бұза отырып, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру арқылы материалдық пайда көрді. Мұндай жағдайларда азаматтық жауапкер К. - ның заңсыз әрекеттері нәтижесінде жарақат алған жас баланың денсаулығы туралы мәселе қаралып жатқанын ескерсек, азаматтық талапкер Б. - ның сот үкімімен өндіріп алынған моральдық зиянды өтеу есебінен өндіріп алынған соманы ұлғайту туралы өтінішхатының дәлелдері қанағаттандырылуға жатады. Азаматтық кодекстің 952-бабының талаптарына сәйкес моральдық зиян ақшалай түрде өтеледі.

Бұл ретте сот өтемақы сомасын парасаттылық пен әділдік өлшемдеріне сүйене отырып айқындайды. Ақшалай мәнде моральдық зиянды өтеу мөлшерін айқындау кезінде сот алқасы жәбірленушінің моральдық және физикалық азап шегу дәрежесін, белгіленген субъективті және объективті деректерді, сондай-ақ асырауында кәмелетке толмаған баласы бар дара кәсіпкер болып табылатын сотталған К. - ның материалдық жағдайын назарға ала отырып, 3 000 000 теңге сомасында моральдық зиянды өтеу мөлшерін әділ және жеткілікті деп санайды. Жоғарыда айтылғандардың негізінде Жоғарғы Соттың қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы К. - ға қатысты жергілікті соттардың сот актілерін өзгертті және сотталған К. - дан кәмелетке толмаған жәбірленуші Б. өкілінің пайдасына моральдық зиянды өтеу есебінен азаматтық талап қою бойынша өндіріп алу мөлшерін 3 000 000 теңгеге дейін ұлғайтты. Қалған бөлігінде сот актілері өзгеріссіз қалады. Кәмелетке толмаған жәбірленушінің заңды өкілінің өтініші ішінара қанағаттандырылды. 

 Назар аударыңыз!  

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.  

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.    

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы