Жазаны есептеу тәртібі және жазаның есепке алынуы
🔷 1. Баптың жалпы сипаттамасы
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 62-бабы жаза мерзімдерін есептеу тәртібін, бір жаза түрін екінші жазаға ауыстыруды, сондай-ақ қамауда ұстау, үйқамақта болу және психиатриялық стационарда болу уақытын есепке алу мәселелерін егжей-тегжейлі реттейді. Бұл норма мынадай қағидаттардың жүзеге асуына ықпал етеді:
· нақты және тең жаза тағайындау;
· қайталама немесе шамадан тыс жазаға жол бермеу;
· тұлғаға қатысты бұрын қолданылған шектеу шараларын түпкілікті үкімге қосу.
🔷 2. Баптың құрылымына түсіндірме
🔹 1-бөлім. Жаза мерзімдерін есептеу бірліктері
| Жаза түрі | Есептеу бірлігі |
|---|---|
| Бостандықты шектеу | айлар, жылдар |
| Бас бостандығынан айыру | айлар, жылдар |
| Лауазым атқару құқығынан айыру | айлар, жылдар |
| Қамау | тәулік |
| Қоғамдық жұмыстар | сағат |
📌 Бұл жаза түрлерін жиынтығында есептегенде (ҚК 58, 60-баптары) және бірін екіншісімен жұтқанда маңызды.
🔹 2-бөлім. Тәуліктік есепке аудару арқылы салыстыру және ауыстыру
Сотқа жаза түрін ауыстыру кезінде (мысалы, бас бостандығынан айыруды бостандықты шектеуге ауыстырғанда) жазаны нақтылау үшін оны тәуліктік өлшеммен есептеуге құқық беріледі.
📌 Мысалы:3 ай бостандығын шектеу = 90 тәулік
- 15 тәулік қамау = 105 тәулік жиынтық жаза
🔹 3-бөлім. Үкім заңды күшіне енгенге дейін қамауда болған уақытты есепке алу
Бұл норма тұлға үкім шыққанға дейін нақты қамауда өткізген уақытын өтеуге бағытталған.
📌 Есептеу тәртібі:
| Қылмыстық-атқару жүйесінің түрі | Есеп коэффициенті |
|---|---|
| Қатаң, ерекше, толық қауіпсіздік мекемесі | 1 күн = 1 күн |
| Орташа қауіпсіздік мекемесі (о.і. кәмелетсіздер) | 1 күн = 1,5 күн |
| Төменгі қауіпсіздік мекемесі | 1 күн = 2 күн |
Мысал: Тұлға 180 күн СИЗО-да болған, үкім орындалып, орташа қауіпсіздік мекемесіне жолданған.→ Есеп: 180 × 1,5 = 270 күн жаза есептеледі.
🔹 3-1-бөлім. Қамауда болған уақытты басқа жаза түрлеріне есепке алу
📌 Қамау, бостандығын шектеу, айыппұл, қоғамдық жұмыстарға аудару тәртібі:
| 1 күн қамау = | Сәйкестігі |
|---|---|
| 1 күн қамау | 1 күн |
| 2 күн бостандығын шектеу | 1 күн |
| 4 сағат қоғамдық жұмыс | 1 күн |
| 4 АЕК айыппұл/түзету жұмысы | 1 күн |
Мысал: 30 күн СИЗО-да болды, жаза — бостандығын шектеу.→ 30 күн = 60 күн бостандығын шектеу.
🔹 4-бөлім. Үйқамақтағы уақытты негізгі жазаға есепке алу
📌 Есептеу тәртібі:
| 1 күн үйқамақта болу = | Сәйкестігі |
|---|---|
| 2 күн бас бостандығынан айыру/шектеу/қамау | 1 күн |
| 2 сағат қоғамдық жұмыс | 1 күн |
| 2 АЕК айыппұл/түзету жұмысы | 1 күн |
Мысал: 40 күн үйқамақта болған, 1 жыл бостандығын шектеу тағайындалған.→ Есеп: 40 × 2 = 80 күн есептеледі.
🔹 5-бөлім. Басқа елден экстрадицияланған тұлғаға есептеу
Шет мемлекеттің аумағында қамауда немесе жаза өтеген уақыт 1:1 қатынаста есептеледі.
📌 Негіз: ҚК 9-бабы — ҚР тыс жасалған қылмыстарға ҚК қолданылуы.
🔹 6-бөлім. Жаза түрі өзгерген жағдайда есепке алу
Үкім қайта қаралып, жаза түрі өзгертілгенде, сот бұрын өтелген жазаны ҚК 61-бабындағы коэффициенттер бойынша аударады.
📌 Мысал:
· 1 жыл бас бостандығынан айыру тағайындалған;
· үкім қайта қаралып, айыппұл белгіленді;
· 1 күн = 4 АЕК → 365 × 4 = 1460 АЕК айыппұл.
🔹 7-бөлім. Психиатриялық стационарда болу уақытын есепке алу
Егер тұлға қылмыстан кейін психикалық ауру деп танылса және емдеу мекемесіне орналастырылса, ол жерде өткізген уақыт емнен кейін және жаңа үкім шыққан кезде есепке алынады.
📌 Қолданылады:
· ҚК 89-бабы — медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары;
· ҚК 92-бабы — ауруға байланысты жазадан босату.
🔷 3. Байланысты баптар
| Норма | Мазмұны |
|---|---|
| ҚК 44, 46-баптары | Жаза түрлері мен мерзімдері |
| ҚК 58–60-баптары | Қылмыстар мен үкімдердің жиынтығы |
| ҚК 71-бабы | Өтелген жазаны есепке алу |
| ҚК 89–92-баптары | Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары |
| ҚК 9-бабы | ҚР тыс жасалған қылмыстарға қолданылуы |
🔷 4. Халықаралық стандарттар
· Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт (9, 14-баптар) — заңсыз қамауға тыйым, өтелген жаза есепке алынуы тиіс.
· Адам құқықтары жөніндегі Еуропалық конвенция (5, 6, 7-баптар) — әділ жаза және қос жазадан қорғау кепілдігі.
· ЕҚЫСҰ ісі "N.C. v. Italy" (2002) — сотқа дейінгі қамау мерзімі міндетті түрде есептелуге тиіс.
🔷 5. Қорытынды
ҚР ҚК 62-бабы — жазаның заңдылығы, теңдігі және әділеттілігі қағидаттарын қамтамасыз ететін басты нормалардың бірі. Ол екі мәрте жазалауға жол бермей, тұлғаның бостандығына жасалған шектеулердің барлығын нақты ескеруге мүмкіндік береді. Бұл бап әсіресе бұлтартпау шарасы қолданылған, экстрадиция жағдайлары, жаза түрі өзгерген, сондай-ақ кәмелетке толмаған немесе психикалық ауру тұлғаларға жаза тағайындалған істерде маңызды рөл атқарады.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
