132-бапқа түсініктеме. Кәмелетке толмағанды Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК қоғамға қарсы әрекеттерін жасауға тарту

    1. Кәмелетке толмағанды есірткі немесе басқа да мас ететін заттарды медициналық емес қолдануға, алкогольді ішімдіктерді жүйелі түрде қолдануға немесе жезөкшелікпен, қаңғыбастықпен немесе қайыр сұраумен айналысуға тарту —      

қоғамдық жұмыстарға жүз сексеннен екі жүз қырық сағатқа дейінгі мерзімге не бір жылдан екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарымен не алты айға дейінгі мерзімге қамауға алумен не үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айырумен жазаланады.      

2. Ата-ана, педагог не кәмелетке толмаған баланы тәрбиелеу жөніндегі міндеттер заңмен жүктелген өзге адам жасаған дәл осындай іс-әрекет, —      

үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге не төрт айдан алты айға дейінгі мерзімге қамауға алуға не белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан үш жылға дейінгі мерзімге немесе онсыз айыра отырып, бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.      

3. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, бірнеше рет не зорлық-зомбылық қолданумен немесе оны қолдану қатерімен жасалған іс-әрекеттер-алты жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

     Қоғамдық қауіп-бұл кәмелетке толмағанның адамгершілігінің жойылуы, қылмыс жасауға негіз бола алатын қоғамға жат, заңсыз өмір салтын ұстану әдеті. Сонымен қатар, есірткі немесе есірткі заттарын қолдану денсаулықтың ауыр бұзылуын тудырады, кейде өліммен аяқталады.      

Қылмыс объектісі кәмелетке толмағанның қалыпты моральдық және физикалық дамуы болып табылады, ал ҚК-нің 132-бабының 3-бөлігі бойынша кәмелетке толмағанның денсаулығы қосымша объект ретінде әрекет етеді.      

Объективті тарап кәмелетке толмаған адам қатысатын қызметті қоспағанда, ҚК-нің 131-бабында көзделген қылмыстың объективті жағына іс-әрекеттің сипаты бойынша ұқсас. Бұл қылмыс туралы емес, қоғамға қарсы мінез-құлықтың әртүрлі формалары туралы:

1) есірткі немесе басқа да мас ететін заттарды медициналық емес пайдалануға,

2) спирттік ішімдіктерді жүйелі пайдалануға, 3) жезөкшелікпен айналысуға,

4) қаңғыбастыққа, 5) қайыр сұрауға.      

"Тарту" ұғымы Қылмыстық кодекстің 131-бабында көзделген қылмысты талдау кезінде қарастырылды. Есірткі заттарын немесе басқа да мас ететін заттарды медициналық емес пайдалануға тарту кәмелетке толмағанның есірткі заттарын тұтынуға деген ұмтылысын оятуға бағытталған іс-әрекеттер жасауды білдіреді. Есірткіні немесе басқа да мас ететін заттарды медициналық емес қолдануға тартқан кезде, ең алдымен, есірткі ұғымын түсіну керек.      

1998 жылғы 10 шілдедегі "есірткі құралдары, психотроптық заттар, прекурсорлар және олардың заңсыз айналымы мен теріс пайдаланылуына қарсы іс-қимыл шаралары туралы" ҚР Заңының 1-бабының 5-тармағына сәйкес есірткі құралдарымен изм. және қосымша), тиісті халықаралық конвенцияларда есірткі немесе психотроптық заттар ретінде жіктелген синтетикалық немесе табиғи шыққан өсімдіктер немесе заттар, олардың дәрілік препараттары, сол сияқты адамның психикалық және физикалық тәуелділігін тудыратын, есірткі құралдарының, психотроптық заттар мен прекурсорлардың тізіміне енгізілген өзге де заттар, өсімдіктер немесе өзге де табиғи материалдар түсініледі. Қазақстан Республикасындағы бақылау.      

Мас ететін заттарға мыналар жатады: клофелин — кез келген пайыздағы алкоголь қоспасы, димедрол мен алкоголь қоспасы, барбитурат-алкоголь қоспасы, хлороформ, эфир, толуол, хлорэтил, азот оксиді; құрамында тропан тобының алколоидтары бар өсімдіктердің алкоголь сығындылары.      

Кәмелетке толмағанды алкогольді ішімдіктерді жүйелі түрде қолдануға тарту қаупі алкогольдің жасөспірімнің жетілмеген, дамып келе жатқан ағзасына улы әсері болып табылады. Кәмелетке толмағандардағы Алкоголизм ересектерге қарағанда әлдеқайда тез қалыптасады және әдетте ауыр формада болады. Алкоголь жасөспірімнің мінез-құлқына зиянды әсер етеді, көбінесе қылмыс жасауға ықпал етеді. Кәмелетке толмағанды ішімдік ішуге тарту жауапкершілігі, егер кінәлі адам бұл әрекеттерді жыл ішінде белгілі бір уақыт ішінде үш реттен артық жасаған болса, бұл олардың жүйелі сипатын растайды.      

Кәмелетке толмаған адаммен ішімдік ішудің жалғыз жағдайы түсініктеме берілген бапта көзделген қылмыс ретінде қарастырылмайды.     

Жезөкшелікпен айналысуға тарту деп жасөспірімнің сыйақы үшін жыныстық қатынасқа түсуге деген ұмтылысын оятуға қабілетті әрекеттерді түсіну керек. Жезөкшелік - әйелдің өз денесін сатуын білдіреді. Бұл жағдайда кінәлі көбінесе жәбірленушінің материалдық немесе басқа тәуелділігін пайдаланады. Қылмыстық Кодекстің 132-бабы бойынша жауапкершілік үшін бұрынғы, оның ішінде кәмелетке толмағандардың әдепсіз мінез-құлқы маңызды емес.      

Кәмелетке толмағанды қаңғыбастықпен айналысуға тарту деп оның бір елді мекеннен екінші елді мекенге не бір қаланың (ауданның) шегінде немесе еңбектен тыс табыстарға тұруға әртүрлі тәсілдермен қасақана итермелеуі түсініледі.      

Кәмелетке толмағанды қайыр сұрауға тарту – егер бұл әрекеттер паразиттік өмір салтын көрсетсе, бөгде адамдардан ақша, тамақ, киім және басқа да материалдық құндылықтарды жүйелі түрде сұрау.      

Кәмелетке толмағанды қоғамға қарсы іс-қимыл жасауға тарту ресми құрам болып табылады. Қылмыс баптың диспозициясында көрсетілген әрекеттердің бірі орындалған сәттен бастап аяқталды деп саналады.      

Қылмыстық Кодекстің 132-бабында көзделген қылмыс субъектісі тек 18 жасқа толған жеке, есі дұрыс адам бола алады.      

Кәмелетке толмағанды қоғамға қарсы әрекеттерді жасауға тартудың субъективті жағы ересек адамның іс – әрекетінде тікелей ниет орнатуды-соңғысының өз іс-әрекеттерінің әлеуметтік қауіпті сипатын түсінуін және оның әлеуметтік қауіпті салдарын болжауды қамтиды. 2002 жылғы 11 сәуірдегі Нормативтік қаулыда ҚР Жоғарғы Соты 23-тармақта кәмелетке толмағанды ҚК-нің 132-бабында көзделген қоғамға қарсы іс-қимылдар жасауға тарту тек тікелей ниетпен жасалатынын түсіндіреді. Бұл ретте қылмыстық жауаптылық, егер кінәлі адам тартылатын адамның кәмелетке толмағандығы туралы сенімді білген және мұндай тартудың нақты белгілері болған жағдайда ғана туындайды.      

ҚК-нің 132-бабында көзделген қылмыстың саралаушы белгілері ҚК-нің 131-бабында жоқ, ҚК-нің 132-бабының 3-бөлігінде бекітілген "бірнеше рет" белгісін қоспағанда, ҚК-нің 131-бабында көзделген іс-әрекет белгілерімен едәуір бөлігінде сәйкес келеді. ҚК-нің 11-бабының 1-бөлігіне сәйкес бірнеше рет бір адамның ҚР ҚК-нің Ерекше бөлігінің бір бабында немесе бабының бір бөлігінде көзделген екі немесе одан да көп әрекеттерді жасауын көздейді. Бұл жағдайда кінәлі адам бұрын осы бапта көзделген әрекетті жасаған. ҚК-нің 132-сі және соттылығы алынып тасталғанға немесе өтелгенге дейін кәмелетке толмағанды қоғамға жат әрекеттер жасауға тартқаны үшін қайтадан жауапқа тартылады. Бірнеше рет жасалғаны үшін адам заңда белгіленген тәртіппен қылмыстық жауаптылықтан босатылған не ол үшін қылмыстық жауаптылықтың ескіру мерзімі өткен қылмыстар есепке алынбайды.     

Бұдан басқа, ҚК-нің 132-бабында көзделген қылмыс үш бөлімнен, ал ҚК-нің 131-бабында төрт бөлім көзделген. ҚК 131-бабының 4-бөлімінде көрсетілген ерекше ауырлататын белгілер ҚК 132-бабында жоқ.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы