355-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК анықтау немесе алдын ала тергеу деректерін жария ету

     Егер ол прокурордың, тергеушінің немесе анықтауды жүргізетін адамның келісімінсіз жасалса, оларды жария етуге жол бермеу туралы заңда белгіленген тәртіппен ескертілген адамның анықтау немесе алдын ала тергеу деректерін жария етуі, —    

 бір айдан екі айға дейінгі кезең үшін бір жүзден екі жүзге дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде айыппұл салуға не бір жылдан екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарымен не үш айға дейінгі мерзімге қамауға алуға жазаланады.

     Бұл қылмыстың қоғамдық қауіптілігі-анықтау немесе алдын-ала тергеу деректерін жариялау нәтижесінде іс бойынша объективті шындықты анықтау мүмкін емес немесе қиын болуы мүмкін, өйткені мүдделі тұлғалар бұл ақпаратты пайдалана алады.    

  Қылмыс объектісі-анықтау немесе тергеу органдарының қалыпты қызметі.    

Объективті жағы анықтау немесе алдын ала тергеу деректерін жария етуден тұрады. Бұл деректер тергеушінің, прокурордың немесе анықтама жүргізетін адамның рұқсатымен ғана жариялануы мүмкін және бұл тергеу мүдделеріне қайшы келмеген және басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзбаған жағдайда ғана. ҚІЖК-нің 205-бабына сәйкес тергеуші қорғаушыны, куәгерді, жәбірленушіні, азаматтық талапкерді, азаматтық жауапкерді немесе олардың өкілдерін, сарапшыны, маманды, аудармашыны, куәгерлерді және басқа адамдарды істе бар мәліметтерді жария етуге жол бермеу туралы ескертеді, бұл туралы аталған адамдардан жауапкершілік туралы ескертумен жазылым алынады.    

 Жария ету деп анықтама немесе алдын ала тергеу деректерінің жазылым таңдалған адамның кем дегенде бір адамға хабарлауын түсіну керек. Жария ету тәсілі әртүрлі болуы мүмкін: ауызша және жазбаша түрде, бұқаралық ақпарат құралдарында және т.б. – және бұл қылмыстың біліктілігіне әсер етпейді.  

   Алдын ала тергеу немесе анықтау деректеріне анықтау және алдын ала тергеу барысында алынған жауап алу, бетпе-бет ставкалар, тінту, тергеу эксперименттері хаттамаларында, сараптама материалдарында және істе бар басқа да құжаттарда қамтылған барлық мәліметтер жатады.    

  Қолданыстағы қылмыстық заңнама бойынша алдын ала тергеу және анықтау деректерін жария етуге тыйым салу анықтау және алдын ала тергеу жүргізу кезеңіне қолданылуы мүмкін. Егер аталған әрекеттер сот үкім шығара отырып, істі қарағаннан кейін жасалса, онда қаралатын қылмыстың құрамы болмайды, өйткені анықтау және алдын ала тергеу нәтижелері процеске қатысушылардың барлығына белгілі болады және қылмыстық іс жүргізу заңнамасы оларға аталған деректерді жария етуге жол бермеу туралы ескерту мүмкіндігін көздемейді.    

  Қылмыстық кодекстің осы бабында қамтылған қылмыстың құрамы формальды болып табылады. Бұл қылмыс қандай да бір салдардың туындауына қарамастан, ҚК-нің 355-бабында көрсетілген әрекеттер жасалған кезден бастап аяқталған болып есептеледі.    

  Қылмыстың тақырыбы 16 жасқа толған есі дұрыс адам болуы мүмкін. Олар қорғаушы, куәгер, жәбірленуші, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер немесе олардың өкілдері, сарапшы, маман, аудармашы, куәгер немесе тергеу әрекеттерін жүргізуге қатысқан басқа да адамдар болуы мүмкін (ҚІЖК-нің 205-бабы).    

  Қылмыстық іс жүргізу заңнамасының осы ережесіне байланысты тергеу әрекеттерін жүргізуге қатыспаған, бірақ анықтау немесе алдын ала тергеу туралы мәліметтер белгілі болған адам қаралып отырған қылмыстың субъектісі деп танылуы мүмкін бе деген сұрақ туындайды. Мысалы, тергеу іс-әрекеттерін жүргізу кезінде қатысқан адамдардың немесе Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің сөздерінен. Біздің ойымызша, аталған адамдар, егер олар алдын ала тергеу немесе анықтау деректерін жария еткені үшін жауапкершілік туралы ескертілген болса, қарастырылып отырған қылмыстың субъектілері болуы мүмкін.   

   Қаралып отырған қылмыстың субъектісі, егер ол алдын ала тергеу мен анықтау деректерін жария еткені үшін жауапкершілік туралы ескертілгені туралы қолхат алған болса, тергеу әрекеттерін жүргізу кезінде қатысқан бұқаралық ақпарат құралдарының қызметкері болып танылуы мүмкін. Қылмыстық іс жүргізу заңы осы қылмыстың ықтимал субъектілерінің шеңберін шектемейді, өйткені ҚІЖК-нің 205-бабында процестің жекелеген қатысушылары ретінде көрсетілгеннен кейін олар тергеу әрекеттерін жүргізуге қатысқан басқа адамдар болуы мүмкін екенін көрсетеді.   

  Күдікті, айыпталушы қылмыстың субъектісі бола ала ма деген сұрақ та даулы. Басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін алдын ала тергеу және анықтау деректерін жария еткені үшін олардың жауапкершілігін жоққа шығаруға болмайды. Мысалы, егер күдікті сапарға шықпағаны туралы жазыла отырып, жүргізілген сараптаманың нәтижелері туралы, Басқа іс жүргізу құжаттарының мазмұны туралы, мысалы, жауап алу хаттамалары, бетпе-бет ставка туралы хабардар етсе, бұл іс бойынша шындықты анықтауға теріс әсер етіп қана қоймай, басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуына әкелуі мүмкін. жәбірленуші зардап шегуі мүмкін.    

  ҚК-нің 355-бабының диспозициясында қарастырылып отырған қылмыстың арнайы субъектісінің тағы бір белгісі көрсетілген. Оларға тергеу іс-әрекеттерін жүргізу кезінде болуына байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді жария етпеу туралы заңда белгіленген тәртіппен ескертілген адам ғана бола алады. Егер тергеу әрекеттерін жүргізу кезінде қатысқан, бірақ алдын ала тергеу мен анықтау деректерін жария еткені үшін жауапкершілік туралы ескертілмеген адам бұл деректерді жария етсе, ол ҚК-нің қаралатын бабы бойынша қылмыстық жауаптылыққа жатпайды, өйткені ол осы қылмыстың субъектісі бола алмайды. Анықтау немесе алдын ала тергеу деректерін жария еткені үшін жауапкершілік туралы ескертілген адамнан оның ескертілгені туралы қолхат алынуға тиіс.   

  Ғалымдардың көпшілігі анықтау органдарының қызметкерлері, тергеуші, прокурор, судья анықтау немесе алдын ала тергеу деректерін жария еткені үшін лауазымдық қылмыс (лауазымдық өкілеттіктерді теріс пайдалану, немқұрайлылық) ретінде жауап береді деп санайды. Мұндай мәлімдемелер аталған құқық қорғау органдарының лауазымды адамдары қарастырылып отырған қылмыстың субъектісі бола алмайды деген қорытындыға әкелуі мүмкін. Бұл пікірмен келісу қиын, өйткені, біріншіден, өнердің диспозициясында. ҚК-нің 355-у аталған адамдардың қаралып отырған қылмыстың субъектісі бола алмайтындығына қатысты шектеулер жоқ.     

 Субъективті жағынан бұл қылмыс тек қасақана жасалатындардың қатарына жатады. Кінәлі адам өзі ашқан ақпарат алдын ала тергеу немесе анықтау деректерін құрайтынын түсінуі керек. Бұл жағдайды анықтау қарастырылып отырған қылмыста кінәні мойындау үшін жеткілікті.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы