111-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасының азаматтық құқықтық қатынастарға қатысуы  

ҚР заңды тұлға болып табылмайды. Алайда, ол ерекше субъект ретінде азаматтық-құқықтық қатынастар субъектісінің барлық құқықтарына ие және заңды тұлғада тек өзі қабылдаған заңнамамен шектеледі.

Азаматтық құқықтық қатынастардың басқа субъектілерімен қарым-қатынастардағы тең бастаулар жалпы ереже бойынша әртүрлі субъектілердің құқықтық мәртебесінде басымдықтардың жоқтығын және ҚР қатысуымен дауды шешу кезінде сот үшін басымдықтардың жоқтығын білдіреді. ҚР азаматтық құқықтық қатынастарда өзінің билік өкілеттіктерін пайдаланбайды, оған азаматтық заңнама нормалары толық көлемде қолданылады.

Мемлекет заң актілерімен өзі үшін азаматтық айналымға қатысуға шектеулер белгілейді. Мәселен, мемлекет толық және сенім серіктестіктерінде толық жолдас бола алмайды.

ҚР атынан азаматтық құқықтық қатынастарға заңнамамен тікелей уәкілеттік берілген мемлекеттік органдар ғана кіре алады. Республика атынан азаматтық айналымда сөз сөйлеуге құқығы бар органдарға бірінші кезекте Парламент, Президент, Үкімет, Республикалық атқарушы органдар (министрліктер, мемлекеттік комитеттер) жатады.

Мемлекеттік органдар мекеме мәртебесіне ие. Сондықтан олардың өз атынан мекеме ретінде, ал ҚР атынан мемлекеттік билік немесе Басқару органдары ретінде әрекет етуін ажырату қажет. Екі жағдайда да олардың құқықтық қабілеттілігі ерекше және олардың құзыретімен анықталады.  

Уәкілетті орган мемлекет атынан жасаған мәміле жарамсыз болып табылады және ҚР үшін мүліктік міндеттемелерге әкеп соқпайды.  

Заңнамада айқындалған жағдайларда әкімшілік-аумақтық бірлік мемлекет атынан азаматтық құқықтық қатынастарда әрекет ете алады.

Заңнамада көзделген жағдайларда және тәртіппен ҚР арнайы тапсырмасы бойынша оның атынан мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен азаматтар сөз сөйлей алады. Мысалы, мемлекет қатысатын АҚ-ға мемлекет атынан акционер-мемлекет функцияларын орындауға уәкілеттік берілген тұлға тағайындалады.

Мемлекет мемлекеттік заңды тұлғаның балансында бекітілген мүлікке қатысты мәміледе тарап бола алмайды. Мемлекеттің қатысуымен жасалатын мәміле объектісі қазынаның мүлкі, мемлекеттің айрықша меншік объектілері және оның мүліктік құқықтарына байланысты мүліктік емес құқықтары, сондай-ақ жекешелендіру туралы заңнамада көзделген арнайы объектілер болуы мүмкін.

Жекешелендіру кезінде мемлекет дербес немесе уәкілетті мемлекеттік орган тұлғасында тұтастай кәсіпорынның, мемлекеттік акциялар пакетінің немесе таратылған кәсіпорын мүлкінің сатушысы бола алады. Мемлекеттің осындай азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысу ерекшеліктері жекешелендіру туралы заңнамамен айқындалады.

ҚР қатысуымен дауларды жалпы ереже бойынша мемлекеттік соттар қарайды. Алайда, тараптардың қалауы бойынша дауды аралық сот қарауы мүмкін, оның шешімі түпкілікті болып табылады және оны мемлекеттік соттар қамтамасыз етеді.

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы 

Түсініктеме Қазақ мемлекеттік заң университетінің Жеке құқық ғылыми-зерттеу орталығының ғылыми-практикалық зерттеулер бағдарламасы аясында дайындалды.  

Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің жобасын дайындау жөніндегі жұмыс тобының жетекшісі Қазақстан Республикасы Ғылым Академиясының корреспондент-мүшесі, профессор М. К. Сүлейменов

Басшының орынбасары профессор Басин Ю. г.