56-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің тергеу судьясының өкілеттіктерін жүзеге асырудың жалпы шарттары

Тергеу судьясы өз өкілеттіктерін осы Баптың қағидаларына және осы Кодекстің тиісті баптарында көзделген ерекшеліктерге сәйкес жүзеге асырады.

Тергеу судьясы өз құзыретіне жатқызылған мәселелерді сот отырысын өткізбей-ақ жеке-дара қарайды.

Егер заңды және негізделген шешім қабылдау үшін маңызы бар мән-жайларды зерттеу қажет болса, тергеу судьясы тиісті адамдар мен прокурордың қатысуымен сот отырысын өткізу туралы қаулы етеді.

Тармақтарда көрсетілген мәселелерді қарау кезінде 1), 2), 5), 6), 7) және 8)осы Кодекстің 55-бабы екінші бөлігінің бірінші бөлігінде, 2) және 3) тармақтарында сот отырысын өткізу міндетті. Сот отырысын өткізу міндетті болған жағдайда сот отырысының уақыты мен орны туралы қорғаушы тарап пен прокурорға алдын ала хабарланады.

Тергеу судьясының өкімі бойынша сот отырысы бейнебайланыс режимінде өткізілуі мүмкін. Сот отырысы барысында хаттама жүргізіледі.

Тергеу судьясы:

1) сотқа дейінгі іс жүргізуді жүзеге асыратын органнан қаралатын мәселе бойынша қосымша ақпаратты талап етуге міндетті;

2) тиісті сотқа дейінгі іс жүргізудің барлық материалдарымен танысуға және оларды зерттеуге;

3) процеске қатысушыларды сот отырысына шақыруға және олардан қылмыстық іс бойынша қажетті ақпарат алуға құқылы.

Тергеу судьясы осы Кодекске сәйкес істі мәні бойынша шешу кезінде сот қарауының нысанасы болуы мүмкін мәселелерді алдын ала шешпеуге, тергеу бағытын және тергеу әрекеттерін жүргізу туралы нұсқаулар беруге, сотқа дейінгі іс жүргізуді жүзеге асыратын адамдардың және қадағалаушы прокурордың, сондай-ақ істі мәні бойынша қарайтын соттың орнына іс-әрекеттер жасауға және шешімдер қабылдауға тиіс.

Күдікті оған азаптаулар және басқа да заңсыз әрекеттер қолданғаны туралы мәлімдеген немесе онда зорлық-зомбылық қолданудың іздері болған кезде тергеу судьясы қадағалаушы прокурорға Көрсетілген фактілерді дереу тексеруді тапсыруға міндетті.

Адамның құқықтары мен бостандықтарын, ұйымдардың заңмен қорғалатын мүдделерін заңсыз шектеу немесе өзге де бұзу фактілері анықталған кезде тергеу судьясы заңды бұзуға жол берген адамдардың жауапкершілігі туралы мәселені шешу үшін жеке қаулы шығарады.

Тергеу судьясы өз өкілеттіктерін осы Баптың қағидаларына және осы Кодекстің тиісті баптарында көзделген ерекшеліктерге сәйкес, мысалы, ҚІЖК-нің 147, 148-баптарында белгіленген қамауда ұстауға санкция беру тәртібіне, ҚІЖК-нің 106-бабында белгіленген прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) және шешімдеріне шағымдарды қараудың сот тәртібіне сәйкес жүзеге асырады.

Қосымша материалдарды талап ету не тараптардың өкілдерін тыңдау қажеттілігі болмаған жағдайларда тергеу судьясы сот отырысын өткізбестен оның құзыретіне жатқызылған мәселелерді жеке-дара қарайды.

Түсініктеме берілген баптың екінші бөлігінің үшінші абзацында (07.11.2014 ж.ҚРЗ редакциясында) тергеу судьясы өз құзыретіне жатқызылған мәселелерді қарау үшін қандай жағдайларда сот отырыстарын өткізуге міндетті екендігі көрсетілген. Сот отырысын өткізу: қамауда ұстауға санкция беру; үй қамағына алу; экстрадициялық қамауға алу; бұрын сайланған бұлтартпау шараларының мерзімдерін ұзарту; кепіл қолдану; мүлікке тыйым салу; заттай дәлелдемелерді іске асыру туралы мәселелерді қарау; адвокаттардың өтінішхаттары; айғақтарды депозитке салу кезінде міндетті.

3.Соттарға бұлтартпау шараларын санкциялау және процестік мәжбүрлеу, алдын ала тергеу органы мен прокурордың әрекеттеріне шағымдарды қарау функцияларын беру оларға сотқа дейінгі іс жүргізуді жүзеге асыратын органнан қаралатын мәселе бойынша қосымша ақпарат талап етуге өкілеттік береді. Сондықтан, мемлекеттік құпияларға белгіленген тәртіппен ресімделген рұқсаты бар тергеу судьясы қылмыстық-процестік заңнамада көзделген нысанда киінген кезде жасырын тергеу әрекеттерін жүргізу нәтижесінде алынған материалдарды талап етуге құқылы екенін ескеру қажет. Қажет болған жағдайда тергеу судьясына ақпарат алу көздері мен тәсілдері туралы барлық мәліметтер толық қолжетімді болуы тиіс.

Сот қатесін болдырмау үшін белгіленген тәртіппен мемлекеттік құпияларға ресімделген рұқсаты бар тергеу судьясы тиісті сотқа дейінгі іс жүргізудің барлық материалдарымен танысуға және оларды зерттеуге, тиісті адамдарды сот отырысына шақыруға және олардан қылмыстық іс бойынша қажетті ақпарат алуға құқылы.

Тергеу судьясы осы Кодекске сәйкес істі мәні бойынша шешкен кезде сот қарауының нысанасы болуы мүмкін мәселелерді шешпеуі тиіс, мысалы, ол кінәсінің дәлелденгені немесе дәлелденбегені, дәлелдемелердің жол берілуі туралы қорытынды жасамайды және жаза тағайындауға байланысты мәселелерді шешпейді. Оның өкілеттігіне тергеу бағытын және тергеу іс-әрекеттерін жүргізу туралы нұсқау беру, сотқа дейінгі іс жүргізуді жүзеге асыратын адамдардың орнына іс-әрекеттер жасау және шешімдер қабылдау, анықтау органының іс жүргізуіндегі қаралатынмен байланысты емес өзге де істерді тексеру, жекелеген тергеу және өзге де іс жүргізу іс-әрекеттерін жүргізу туралы, күдіктінің іс-әрекетін саралау, істі беру туралы нұсқау беру құқығы кірмейді (материал) бір анықтаушыдан екіншісіне немесе бірнеше анықтаушыға анықтама беру. Өкілеттіктерді жүзеге асыру кезінде тергеу судьясы прокурорды алмастырмауы және оның орнына шешім қабылдамауы керек, мысалы, сот санкциясын емес, прокурорлық әрекетті жүргізуге рұқсат беруі керек.

Күдікті оған азаптаулар және басқа да заңсыз әрекеттер қолданғаны туралы мәлімдеген немесе онда зорлық-зомбылық қолдану іздері болған кезде тергеу судьясы қадағалаушы прокурорға Көрсетілген фактілерді дереу тексеруді жүзеге асыруды, күдіктіге қылмыстық қудалау органдарының заңсыз әрекеттерінен келтірілген зиянды өтеу немесе жою құқығын және осы Кодекстің 4-тарауында көзделген осы құқықты жүзеге асыру тәртібін түсіндіруді тапсыруға міндетті.

Адамның құқықтары мен бостандықтарын, ұйымдардың заңмен қорғалатын мүдделерін заңсыз шектеу немесе өзге де бұзу фактілері анықталған кезде тергеу судьясы заң бұзушылықтарға жол берген адамдардың жауапкершілігі туралы мәселені шешу үшін жеке қаулы шығарады, өз өкілеттіктері шегінде қылмыстық процеске қатысушылардың, сондай-ақ өзге де жеке немесе заңды тұлғалардың бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіруге шаралар қолданады.

Тергеу судьясының өкімі бойынша сот отырысы бейнебайланыс режимінде өткізілуі мүмкін. Сот отырысы барысында хаттама жүргізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексіне түсініктемесі

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы