Көрінеу кінәсіз адамдарды қылмыстық жауапкершілікке тарту, билік пен лауазымдық өкілеттіктерді асыра пайдалану, айғақтар беруге мәжбүрлеу
Алматы қаласы Алмалы аудандық сотының 2019 жылғы 29 қазандағы үкімімен: Р., бұрын сотталмаған, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 28-бабының 2-бөлігі, 415-бабы бойынша сотталған (бұдан әрі – ҚК) 1 жылға мемлекеттік қызметте лауазымдарды 3 жыл мерзімге атқару құқығынан айыра отырып, бас бостандығын шектеу, ҚК 28-бабының 2, 3-бөліктері, 414-бабының 1-бөлігі бойынша 2 жылға мемлекеттік қызметте лауазымдарды 3 жыл мерзімге атқару құқығынан айыра отырып, бас бостандығын шектеу, 28-бабының 2, 3-бөліктері, 28-бөлігі ҚК-нің 412-бабы 5 жылға мемлекеттік қызметте 5 жыл мерзімге қызмет атқару құқығынан айыра отырып, ҚК-нің 146-бабы 2-бөлігінің 3) тармағы бойынша 3 жылға бас бостандығынан айыра отырып, мемлекеттік қызметте 3 жыл мерзімге қызмет атқару құқығынан айыра отырып, ҚК-нің 412-бабының 2-бөлігі бойынша 5 жыл мерзімге мемлекеттік қызметте лауазым атқару құқығынан айыра отырып, 5 жылға бас бостандығынан айыру, ҚК-нің 274-бабы 2-бөлігінің 1), 2), 3) тармақшалары бойынша 2 жылға бас бостандығынан айыру, ҚК-нің 362-бабы 4-бөлігінің 3) тармақшасы бойынша 5 жылға өмір бойы бас бостандығынан айыру мемлекеттік қызметте, судьяда, жергілікті өзін-өзі басқару органдарында, ҚР Ұлттық Банкінде және оның ведомстволарында, жарғылық капиталында мемлекет үлесі 50% - дан асатын мемлекеттік ұйымдар мен ұйымдарда, оның ішінде ұлттық басқарушы холдингтерде лауазымдарды атқару құқығынан айырумен, акционері мемлекет болып табылатын ұлттық холдингтерде, ұлттық компанияларда, ұлттық даму институттарында, олардың дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) 50% - дан астамы өздеріне тиесілі еншілес ұйымдарында, сондай-ақ дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) 50% - дан астамы аталған еншілес ұйымдарға тиесілі заңды тұлғаларда. ҚК-нің 58-бабының 3-бөлігі негізінде жазаларды ішінара қосу жолымен мемлекеттік қызметте, судьяда, жергілікті өзін-өзі басқару органдарында, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде және оның ведомстволарында, мемлекеттік ұйымдарда және Жарғылық капиталында мемлекет үлесі 50% - дан асатын ұйымдарда лауазымдарды атқару құқығынан өмір бойы айыра отырып, 7 жыл бас бостандығынан айыру тағайындалды, оның ішінде оның ішінде акционері мемлекет болып табылатын ұлттық басқарушы холдингтерде, ұлттық холдингтерде, ұлттық компанияларда, ұлттық даму институттарында, олардың еншілес ұйымдарында, дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) 50%-дан астамы оларға тиесілі, сондай-ақ дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) 50% - дан астамы аталған еншілес ұйымдарға тиесілі заңды тұлғаларда жазасын орташа қауіпсіздік қылмыстық-атқару жүйесі мекемесінде өтей отырып.
Көрінеу кінәсіз адамдарды қылмыстық жауапкершілікке тарту, билік пен лауазымдық өкілеттіктерді асыра пайдалану, айғақтар беруге мәжбүрлеу
Р.Қылмыстық кодекстің 412-бабының 2-бөлігі бойынша көрінеу кінәсіз х., Р., О., Б., и., А., С., К., М. қылмыстық жауаптылыққа тарту фактісі бойынша қылмыс жасағаны үшін кінәсіз деп танылды және қылмыстық құқық бұзушылық құрамының жоқтығы үшін ақталды. Р.ҚК-нің 362-бабы 4-бөлігінің 3) тармағы бойынша К., С., П., С., Д., я., с., р., П., А., С., К., М. қатысты билік пен лауазымдық өкілеттіктердің асып кету фактісі бойынша кінәсіз деп танылды және қылмыстық құқық бұзушылық құрамының болмауына байланысты ақталды. Сондай-ақ, ол Ф-ға қатысты куәлік беруге мәжбүрлеу эпизоды бойынша кінәсіз деп танылды. ҚК-нің 28-бабының 2-бөлігі, 415-бабы бойынша қылмыстық құқық бұзушылық құрамының жоқтығы үшін ақталды. ҚК – нің 49 – бабының 1-бөлігіне сәйкес Р.сыныптық шенінен-аға әділет кеңесшісі және полиция майоры атағынан айыру туралы қаулы шығарылды. ҚК – нің 49-бабының 2-бөлігіне сәйкес Қазақстан Республикасының Президентіне Р.мемлекеттік награда - "Жауынгерлік ерігі үшін"медалінен айыру туралы ұсыныс енгізу туралы қаулы шығарылды. Бұрын сотталмаған М.ҚК-нің 274-бабы 2-бөлігінің 1), 2), 3) тармақтары бойынша 1 жылға 6 айға 7 күнге бас бостандығынан айырылды. М. ҚК-нің 362-бабы 4-бөлігінің 3) тармағы бойынша жәбірленушілерге қатысты билік пен лауазымдық өкілеттіктерді асыра пайдалану фактісі бойынша қылмыс жасағаны үшін кінәсіз деп танылды және оның әрекеттерінде қылмыстық құқық бұзушылық құрамының болмағаны үшін ақталды. Р. Қылмыстық кодекстің 412-бабының 3-бөлігі бойынша қылмыстық жауапкершілікке заңсыз тарту фактісі бойынша кінәсіз деп танылды және қылмыстық құқық бұзушылық жасағаны үшін оның кінәсінің дәлелденбегені үшін ақталды. Сот үкімімен Р. кінәлі деп танылды: - адамды ауыр және аса ауыр қылмыс жасады деп айыптаумен байланысты көрінеу кінәсіз адамды қылмыстық жауаптылыққа тартуда; - көрінеу кінәсіз адамды ауыр және аса ауыр қылмыс жасады деген айыппен қылмыстық жауаптылыққа тартуды ұйымдастыруда; - азаптаулар жасауда, яғни лауазымды адам жасаған психикалық азапты қасақана келтіруде, денсаулығына орташа ауырлықтағы зиян келтіре отырып, ол және басқа адам жасаған әрекеттері үшін азапталған танудан алу мақсатында; - көрінеу заңсыз ұстауды ұйымдастыруда; – адамды сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын прокурор тарапынан қауіп-қатер қолдану арқылы айғақтар беруге мәжбүрлеуде; - қоғамдық тәртіпті бұзу немесе азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделеріне не қоғам мен мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделеріне елеулі зиян келтіру қаупін туғызатын көрінеу жалған ақпарат таратуда, оны сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын өзінің қызметтік жағдайын, бұқаралық ақпарат құралдарын және телекоммуникация желілерін пайдалана отырып, алдын ала сөз байласуға құқылы.
М.өзінің қызметтік жағдайын, бұқаралық ақпарат құралдарын және телекоммуникация желілерін пайдалана отырып, алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобы жасаған қоғамдық тәртіпті бұзу немесе азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделеріне не қоғам мен мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделеріне елеулі зиян келтіру қаупін туғызатын көрінеу жалған ақпарат таратқаны үшін кінәлі деп танылды. Алматы қалалық сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасының 2020 жылғы 17 қаңтардағы қаулысымен Р.және М. қатысты үкім өзгеріссіз қалдырылды. Наразылықта Бас Прокурор ҚК-нің 412-бабы бойынша оларды ақтау бөлігінде Р.және М. қатысты болған сот актілерінің заңсыз болып табылатынын және сот тергеуінің толық истігі және сот қорытындыларының істің нақты мән-жайларына сәйкес келмеуіне байланысты күшін жоюға жататынын көрсетеді. Қылмыстық кодекстің 412-бабының 2-бөлігі бойынша көрінеу кінәсіз х., Р., О., Б., А., С., К., М. тарту фактісі бойынша, сондай-ақ М. заңсыз тарту фактісі бойынша қылмыстық кодекстің 412-бабының 2-бөлігі бойынша сот актілерінің күшін жоюды сұрайды. Р. және М. қатысты қылмыстық іс бұл бөлімде Алматы қалалық сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасына өзге құрамдағы жаңа сот қарауына жіберілсін. Қалған бөлігінде сот актілері өзгеріссіз қалдырылсын. Кассациялық наразылыққа қарсылық білдірген сотталғандар Р., М., адвокат Т. Бас Прокурордың дәлелдеріне қатысты өз ұстанымдарын білдіре отырып, сот актілерін өзгеріссіз, ал наразылықты қанағаттандырмай қалдыруды сұрайды. Наразылықты қолдаған прокурор Н., жәбірленуші Х. және оның адвокаты А., прокурордың, сотталған М., Адвокаттардың, т., а. прокурордың наразылығына қарсылық білдірген, қылмыстық істің материалдарын зерттеп, наразылықтың мазмұнын талқылай отырып, сот алқасы сот актілері мынадай негіздер бойынша өзгеріссіз қалдырылуға жатады деп есептейді. Олар кінәлі деп танылған қылмыстық құқық бұзушылықтардың Р.және М. мән-жайлары сот отырысында зерттелген, өзара келісілген дәлелдемелердің жиынтығымен анықталады және ешкіммен дауласпайды. Жәбірленушілерге қатысты қылмыстар эпизодтары бойынша Р. - ны ақтау туралы сот қорытындылары х., Р., О., Б., А., С., К., М., сондай-ақ М. - Е. - ны қылмыстық жауапкершілікке заңсыз тарту фактісі бойынша сот талдаған жан-жақты толық және объективті зерттелген дәлелдемелерге де негізделген. Осылайша, ҚК-нің 412-бабының 2-бөлігі бойынша ҚК-нің 192-бабы бойынша (1997 жылғы редакцияда) х.тексерулер жүргізген Жалған кәсіпкерлерге қатысты 4 қылмыстық іс қозғау ҚК-нің 412-бабы қызметкерлеріне қатысты негіздеме болды.
Алты ай мерзімнің өтуіне және ЖШС – нің заңсыз қызметінің анықталмауына байланысты № 280/12с х.оп тоқтатылғанына қарамастан, заңды күшіне енген Алматы қаласының қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотының (бұдан әрі-СМЖ) 2017 жылғы 22 ақпандағы үкімімен ҚБЖ материалдарында ақшалай қаражатты қолма-қол ақшаға айналдыру туралы мәліметтер болғандығы анықталды. Дәл осы К. - ның (жоғарыда аталған үкіммен сотталған) нұсқауы бойынша оның қарамағындағылар Х. және Р. № 280/12с ЖББЖ жедел тексеру ісін тоқтатты, оған сәйкес Л., С., Ф., к., ш., а. және басқалардың кейіннен осы үкіммен жазаның әртүрлі мерзімдеріне сотталғандардың ақшасын тұрақты қолма-қол ақшаға айналдыру фактілері сенімді түрде анықталды. Прокурордың бұл үкімнің преюдициялық маңызы жоқ екендігі туралы дәлелдері, өйткені ҚК-нің 262-бабының 3-бөлігінен, ҚК-нің 28-бабының 5-бөлігінен, ҚК-нің 215-бабының 316-бабының 1-бөлігіне (1997 жылғы редакцияда) қайта біліктілігі К., Х. және Р. № 280/12с ҚБП заңсыз тоқтатылуында істің нақты мән-жайлары анықталды. Мұндай жағдайлар болған кезде, Р., MSOG басшысы бола отырып, Х. және Р. қаржы полициясы қызметкерлерінің іс-әрекеттеріне құқықтық баға бере алмады. Прокурор келтірген "жедел-іздестіру қызметі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) және ведомстволық нұсқаулықтың талаптары бойынша алты ай мерзімнің өтуіне байланысты ДҚБЖ тоқтатудың заңдылығы туралы дәлелдер негізсіз болып табылады, өйткені материалдары бойынша қылмыс белгілері көрінетін ДҚБЖ сол заңға сәйкес іске асырылуға тиіс, өйткені жедел-іздестіру қызметінің міндеттері қылмыстарды анықтау, алдын алу және жолын кесу іс-шаралар болып табылады.
Осылайша, сот істің нақты мән-жайларын сенімді түрде анықтай отырып, ҚК-нің 412-бабының 2-бөлігі бойынша жәбірленушілерге қатысты қылмыс эпизоды бойынша Р. - ны О. және Б. - ны заңсыз қылмыстық жауапкершілікке тартқаны үшін айыптауға қатысты Р. - ны ақтау туралы дұрыс қорытындыға келді. ҚК-нің 412-бабының 2-сі де дұрыс. Прокурордың Р. "Айим-12" ЖШС және "Africa Resourses Business Limited" компаниясының Алматы қаласындағы Өкілдігі қылмыстық топтың жалған кәсіпкерлік қызметінің схемасында и.-Ф. тұрмағаны, жалған кәсіпорындардың шоттарына ақша қаражаты аударылмағаны, жәбірленушілердің айғақтары ретінде теріске шығарылғаны белгілі болды, олар Ф-мен таныс екенін жоққа шығармады. сондай-ақ, Бэкп-ке 2017 жылғы 22 ақпандағы Алматы қ.СМУС үкімімен келді, оған сәйкес о. - да ресімделген "А" ЖШС жалған кәсіпорын деп танылды. Ақтау Р. қылмыстық құқық бұзушылықтың осы эпизоды бойынша сот тергеуші С. - ның 2017 жылғы 30 қыркүйектегі қаулысын дұрыс назарға алды, оған ҚК-нің 215-бабының (2014 жылғы редакцияда) қылмыссыздандырылуына байланысты О. және Б. - ға және басқа да қатысушыларға қатысты қылмыстық іс тоқтатылды. Бұл ретте қылмыстық істі тоқтату туралы қаулыда тергеуші қазіргі уақытта О., Б., и. және И. және Ш. басшылығымен ұйымдасқан топқа қатысқан басқа адамдарға қатысты қылмыстық тергеуді жалғастыру үшін екенін көрсетті. (2017 жылғы 22 шілдедегі үкіммен сотталғандар) жалған кәсіпкерлік жасау туралы қылмыстық заңның өзгеруіне байланысты негіздер жойылды.
Осылайша, О. және Б. - ға қатысты қылмыстық іс олардың әрекеттерінде қылмыс құрамының болмауына байланысты емес, заңнаманың өзгеруіне байланысты, яғни ақталмайтын негіздер бойынша тоқтатылды. Р. 2016 жылы қылмыстық істі тергеу кезінде 2017 жылдың шілдесінде Қылмыстық кодекстің 215-бабы бойынша қылмыстық жауапкершілікті алып тастайтын Заңның қабылданғаны туралы біле алмады және осы негіздер бойынша ол О.және Б. - ны қылмыстық жауапкершілікке заңсыз тартқаны үшін жауап бере алмайды. М., А., С. және К. - ға қатысты қылмыс эпизоды бойынша сот Р. - ны заңды түрде ақтады. оның әрекеттерінде қылмыс құрамының болмауына байланысты Р. 20 АЕК-тен асатын жалған шот-фактуралар бойынша болжамды залалдың сомасы дұрыс анықталды. Аталған адамдарға келтірілген залал 2012 жылғы сараптаманың қорытындысымен негізделген деп соттың қорытындылары дұрыс болып табылады. Сарапшының 2012 жылғы қорытындысында көрсетілген "М" ЖШС бойынша 17 192 732,13 теңге және "Р" ЖШС бойынша 17 549 967,29 теңге мөлшеріндегі ҚҚС сомалары аталған адамдарға ҚК 192-бабы 2-бөлігінің "а, б" тармақтары бойынша айып тағуға негіз болды. Сонымен қатар, сот К. және басқаларға қатысты қылмыстық істі зерттеу нәтижелері бойынша оның жалған шот-фактураларды өткізу кезінде жалпы сомасы 300 000 000 теңгеден астам ұсталғаны анықталды, ал сарапшы к. қорытындыларына сәйкес қосымша есептеуге жататын ҚҚС бойынша сома 34,6 миллион теңгені құрады, бұл 2012 жылға 20 АЕК-тен асып түсті және сондықтан оны және басқаларды қылмыстық жауапкершілікке тартуға негіз болды. Сонымен қатар, сот арнайы прокурор С. К., М., А., С. қатысты қылмыстық істі назарға алды. қылмыс құрамының жоқтығынан емес, ҚК-нің 215-бабының қылмыссыздандырылуына байланысты тоқтатылды (2014 жылғы редакцияда). Осылайша, зерттелген барлық дәлелдемелердің жиынтығын ескере отырып, сот осы эпизод бойынша қылмыстық кодекстің 412-бабының 2-бөлігінде көзделген қылмыстық құқық бұзушылық құрамының болмауы туралы дұрыс шешім қабылдады. Қылмыстық жауапкершілікке заңсыз тарту фактісі бойынша Е. М. соттың негіздемесі оның тұрақты айғақтарына негізделеді, олар ешнәрсемен жоққа шығарылмайды, керісінше, зерттелген дәлелдемелер жиынтығымен расталады. Сонымен, сот отырысында М. Е-ге қатысты біліктілік туралы қаулы шығармағанын көрсетті, өйткені ол істің мән-жайын біле алмады, салық қылмыстарын ешқашан тергемеді және шоттар туралы білмеді, Е-нің іс-әрекеттерінің біліктілігін өзгерту және нақтылау туралы Қаулыға қол қойылмады.
Оның атынан кимтоның қолы дөңгелектелген, сондықтан сарапшының қорытындыны қалай бергені белгісіз. Р. - ның айғақтарынан күдіктілердің іс-әрекеттерін саралау туралы қаулыны ол өзі де, М.да, МСОГ құрамының ешқайсысы да іс жүргізу құжаттарын жасауға қатысы жоқ екендігі шығады. Оның өзі оған 2016 жылдың 9 қарашасында жеке өзі тапсырды, бірақ оған кім қол қойды, ол есінде жоқ. Сарапшы К. сот отырысында зерттеуге біліктілік туралы қаулының тек 3 беті (барлығы 42 Парақ) ұсынылғанын түсіндірді. Сот оған Е. - ға қатысты іс-әрекеттің біліктілігі туралы қарауға ұсынған қаулы М. атынан оған зерттеу объектісі ретінде берілмеді. Ол зерттелетін құжатта қандай себеппен жалпы сурет түсірмегенін және құжатты сараптама мөрімен куәландырмағанын түсіндіре алмады. Егер оған сараптамаға айналмалы қолтаңба объектісі түссе, онда ол қолтаңбаның тиесілігін анықтау мүмкін остігі туралы қорытынды берер еді.
Куәгер А. сотқа сот-қолжазба сараптамасын тағайындау туралы қаулы шығарғанын түсіндірді, онда сарапшының алдына Е. – М. - ға немесе басқа адамға қатысты іс-әрекетті саралау туралы Қаулыға қол қоюдың кімге жасалғаны туралы сұрақ қойды. Бұл ретте зерттелетін қаулының түпнұсқасы № 15075001100037 қылмыстық іс материалдарынан алынды. Сараптамаға қаулының 2 немесе 3 парағы жіберілді, ал қаулының өзі 41 парақтан тұрады, бұл зерттеу нысаны тек қолтаңба болғандығына түрткі болды. Сонымен қатар, сот қылмыстық істің № 1424 томын № 15075001100037 деп сұрады, ол жерден А. Е. - нің іс-әрекетін саралау туралы қаулының түпнұсқасы алынды, бірақ бұл томда қаулының көшірмесі ғана болды, ал оны жасаған адамның қолы қойылған соңғы парақ жоқ. Куәгерлердің К.және А. қолтаңбаның М. - мен бүлінгені, яғни қорғаушы мен оның қылмыстық іс материалдарымен танысқан кезде айналып өткендігі туралы айғақтарын сот тексеріп, растау таппады. М. - ның кінәсіне негізделген күмәнмен. Е.қылмыстық жауаптылыққа заңсыз тартуда, сондай-ақ № 5385 сот-қолжазба сараптамасының дұрыстығында сот оны рұқсат етілген дәлелдемелер қатарынан негізді түрде алып тастады және оның іс-әрекеттерінде қылмыс құрамының болмауына байланысты оны ақтады. Қазақстан Республикасы Конституциясының 77-бөлігінің 3-бөлігінің 8) тармағына және ҚІЖК-нің 19-бабының 3-бөлігіне сәйкес күдіктінің, айыпталушының, сотталушының кінәсіне деген жойылмайтын күмән олардың пайдасына түсіндіріледі. Жоғарғы Соттың қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы Р. және М. - ға қатысты жергілікті соттардың сот актілерін өзгеріссіз қалдырды. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының наразылығы қанағаттандырылмай қалды.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
