76-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК рақымшылық жасау немесе кешірім жасау актісі негізінде қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босату

     1. Рақымшылық жасау туралы актіні Қазақстан Республикасының Парламенті жеке айқындалмаған адамдар тобына қатысты шығарады.      

2. Рақымшылық жасау туралы акт негізінде қылмыс жасаған адамдар қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкін. Қылмыс жасағаны үшін сотталған адамдар жазадан босатылуы мүмкін, не олар тағайындаған жаза қысқартылуы немесе жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстырылуы мүмкін, не мұндай адамдар жазаның қосымша түрінен босатылуы мүмкін. Жазасын өтеген немесе оны одан әрі өтеуден босатылған адамдардан рақымшылық жасау туралы актімен соттылығы алынып тасталуы мүмкін.      

Рақымшылық жасау туралы Акт ауыр немесе аса ауыр қылмыстар жасаған, сондай-ақ қылмыстардың қауіпті немесе аса қауіпті қайталануы кезінде жазасы тағайындалған адамдарға қолданылмайды.      

3. Өзіне қатысты айыптау үкімі заңды күшіне енген жеке айқындалған адамға кешірім жасау туралы актіні Қазақстан Республикасының Президенті шығарады.      

4. Кешірім жасау кезінде қылмысы үшін сотталған адам жазасын одан әрі өтеуден босатылуы мүмкін не оған тағайындалған жаза қысқартылуы немесе жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстырылуы мүмкін. Жазасын өтеген адамнан кешірім актісімен соттылығы алынып тасталуы мүмкін.      

ҚР Конституциясының 54-бабының 6-тармағына сәйкес рақымшылық жасау актісін жариялау Қазақстан Республикасы Парламентінің қарауына жатады.       Рақымшылық актілері әдетте мемлекетте қандай да бір оқиғалардың немесе мерейтойлық күндердің басталуына байланысты қабылданады. Мәселен, 1991 жылғы 16 ақпанда Қаз Заңы қабылданды."Қазақ Социалистік Республикасының Мемлекеттік Егемендігі туралы декларацияның қабылдануына байланысты рақымшылық жасау туралы" КСР, 1994 жылғы 5 қазан - "Халықаралық Отбасы жылына байланысты рақымшылық жасау туралы" ҚР Заңы, 1996 жылғы 15 шілде - "Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясының бірінші жылдығына байланысты рақымшылық жасау туралы" ҚР Заңы, 2000 жылғы 29 желтоқсан. - "ҚР Мемлекеттік Егемендігі туралы декларацияның қабылданғанына 10 жыл толуына байланысты рақымшылық жасау туралы" ҚР Заңы, 2002 жылғы 19 ақпан - "Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің он жылдығына байланысты рақымшылық жасау туралы" ҚР Заңы, 2006 жылғы 9 қаңтар - "ҚР Тәуелсіздік Күнін мерекелеуге байланысты рақымшылық жасау туралы"ҚР Заңы.      

Рақымшылық жасау актісі қылмыстық заңда белгіленген қылмыстық-құқықтық салдарға әкеп соғады.      

Мазмұны бойынша рақымшылық актілерінде нұсқамалар болуы мүмкін:      

- қылмыс жасаған адамдарды қылмыстық жауаптылықтан босату туралы;      

- қылмыс жасағаны үшін сотталған адамдарды жазадан немесе одан әрі өтеуден босату туралы;      

- тағайындалған жазаны қысқарту туралы;      

- тағайындалған жазаны неғұрлым жеңіл жаза түрімен ауыстыру туралы;      

- қосымша жазадан босату туралы; - соттылықты алып тастау туралы (ҚР ҚК 76-бабының 2-бөлігі).      

Осылайша, 1991 жылғы 16 ақпандағы рақымшылық, атап айтқанда, бас бостандығынан айыруға сотталғандарға немесе тағайындалған жаза мерзіміне қарамастан бас бостандығынан айыруға байланысты емес басқа жазаларға: Отанды қорғау жөніндегі бо қимылдарына қатысқандарға; КСРО ордендерімен және медальдарымен марапатталғандарға; 1 және 2 топтағы мүгедектерге; кәмелетке толмаған балалары бар әйелдерге қатысты болды, сондай-ақ жүкті әйелдер; ерлер, 60 жастан асқан; әйелдер, 55 жастан асқан.      

Сот тағайындаған жаза, рақымшылық қысқартылуы немесе жұмсақ жазамен ауыстырылуы мүмкін. Мәселен, 1994 жылғы 5 қазандағы рақымшылықпен абайсызда жасаған қылмыстары үшін сотталған "рақымшылық туралы" ҚР Заңының 1-3-баптарының мазмұнына жатпайтын адамдарға жазаның өтелмеген бөлігі жартысына қысқартылды.      

Рақымшылық актілерінде оны адамдардың белгілі бір санаттарына қолдану әдетте шектеледі немесе алынып тасталады. осылайша, 1994 жылғы 5 қазандағы рақымшылық, атап айтқанда, бұрын кешірім жасау немесе рақымшылық жасау тәртібімен жазадан босатылған және жаңадан қылмыс жасаған; алкоголизмнен, нашақорлықтан немесе жыныстық жолмен берілетін аурулардан толық емделмеген; бұрын сотталған адамдарға қолданылмады. қасақана қылмыс жасағаны үшін екі рет; аса қауіпті рецидивистер деп танылған; жекелеген ауыр, аса ауыр қылмыс түрлері үшін сотталған және қылмыстық жауаптылыққа тартылған және т. б.      

2007 жылғы 8 қаңтардағы "қылмыстық заңнаманы жетілдіру мәселелері бойынша ҚР ҚК, ҚІЖК-не өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" ҚР Заңының негізінде ҚК 76-бабының 2-бөлігіне мынадай сипаттағы толықтыру енгізілді: "рақымшылық жасау туралы акт ауыр немесе аса ауыр қылмыстар жасаған, сондай-ақ жазасы қауіпті жағдайда тағайындалған адамдарға қолданылмайды немесе аса қауіпті қылмыстың қайталануы".      

Рақымшылық актісі қылмыстық жауаптылық пен жазадан босатуды біріктіреді.      

Рақымшылық сот үкімінің заңдылығына да, дұрыстығына да күмән келтірмейді. Рақымшылық тек қылмыс жасаған адамдардың, оның ішінде сотталғандардың тағдырын жеңілдетеді.      

Рақымшылықтың нақты мазмұны рақымшылық туралы актінің өзінде анықталады.      

Рақымшылық актісінен айырмашылығы, кешірім жеке адамға қатысты жүзеге асырылады. ҚР Конституциясының 44-бабының 15-тармағына сәйкес кешірім жасауды Қазақстан Республикасының Президенті жүзеге асырады.      

ҚР ҚК 76-бабының 3-бөлігіне сәйкес кешірім жасау туралы акт қылмысы үшін сотталған адамға ғана қолданылады. Кешірім нормативтік сипатта болмайды және жеке белгілі бір адамға немесе атымен белгіленген бірнеше адамға қолданылады. Қазақстан Республикасы Президентінің кешірім жасау құқығы адамдар тобымен, қылмыс санаттарымен де, жаза түрлерімен де шектелмейді.      

ҚР ҚК 76-бабының 4-бөлігіне сәйкес кешірім жасау актісі мұндай адам үшін мынадай қылмыстық-құқықтық салдарға әкеп соғуы мүмкін:      

1) адам жазасын одан әрі өтеуден босатылуы мүмкін;      

2) оған тағайындалған жаза қысқартылуы немесе жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстырылуы мүмкін;      

3) жазасын өтеген адамнан соттылығы алынып тасталуы мүмкін.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы