Қызмет атқарған уақытын жеңілдікпен есептеуді міндеттеу туралы талап арызбен сотқа жүгінген
Талап қоюшы К. жауапкер Алматы облыстық ішкі істер департаментінің (бұдан әрі-Департамент) іс-әрекетін заңсыз деп танып, Қапал аудандық ішкі істер бөлімінде 1989 жылғы 08 қыркүйектен 1997 жылғы 03 маусымға дейін қызмет атқарған уақытын жеңілдікпен есептеуді міндеттеу туралы талап арызбен сотқа жүгінген. Алматы облысы Талдықорған қалалық сотының 2016 жылғы 19 мамырдағы шешімімен талап арыз қанағаттандырылған. Аталған шешімде Департаментке К.-ның 1989 жылдың 08 қыркүйегінен 1997 жылдың 03 маусымына дейін Талдықорған облысы Қапал ауданында қызмет атқарған жылдарына жеңілдік жағдайын қолданып, 1 айын 1,5 айға теңестіріп есептеу міндеттелген. Алматы облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасының 2016 жылғы 11 қазандағы қаулысымен бірінші сатыдағы соттың шешімі өзгеріссіз қалдырылған. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры өзінің наразылығында жергілікті соттардың арызды қанағаттандыру туралы тұжырымдары материалдық құқық нормаларына қайшы келетіндігін көрсетіп, олардың күшін жойып, арызды қанағаттандырусыз қалдыру туралы жаңа шешім қабылдауды сұраған. Іс бойынша прокурордың наразылықты қолдаған қорытындысын, үшінші тұлға Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі өкілдерінің наразылықты қолдаған пікірлерін тыңдап, іс бойынша жиналған дәлелдемелерді және наразылықтың уәждерін зерделей келе, кассациялық сот алқасы төмендегі негіздерге байланысты дау айтылған сот актілерінің күші жойылуға жатады деген тұжырымға келді. АПК-нің 438-бабы 6-бөлігінің 3) тармақшасына сәйкес қабылданған қаулы соттардың құқық нормаларын түсіндіруіндегі және қолдануындағы бірізділікті бұзатын жағдайларда, осы Кодекстің 434-бабының 3 және 5-бөліктерінде көрсетілген заңды күшіне енген сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарауға негіздер болып табылады.
«Сот төрелігіне қол жеткізу құқығы және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының сот актілерін қайта қарау бойынша өкілеттіктері туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2016 жылғы 15 қаңтардағы № 1 нормативтік қаулысының 4, 5-тармақтары бойынша сот практикасының біркелкілігіне қол жеткізу Жоғарғы Сот қабылдайтын нормативтік қаулылармен ғана емес, сонымен қатар заңды күшіне енген сот актілерін кассациялық тәртіппен қайта қарау арқылы жүзеге асырылады. Дауланып отырған сот актілері құқық нормасын қолдану мен түсіндіруде қалыптасқан біркелкі жүйені бұзып, бұрын Республика бойынша қабылданған сот қаулыларына қайшы келеді. Бірінші сатыдағы сот К.-ның арызын қанағаттандыру туралы шешім қабылдағанда, оның Талдықорған облысы Қапал аудандық ішкі істер бөлімінде 1989-1997 жылдар аралығында қызмет атқарған кезде Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1993 жылғы 23 тамыздағы № 429 қаулысы (бұдан әрі – 429 қаулы) күшінде болған, сол себепті оның осы кезеңде қызмет еткен әр айы біржарым айға теңесуге жатады деп көрсеткен. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 26 тамыздағы № 803 қаулысының (бұдан әрі – 803 қаулы) 8-бабында осы Ереже қолданысқа енгізілгенге дейінгі ескі заң бойынша есептелген зейнетақы тағайындауға арналған еңбек сіңірген жылдар қайта қаралуға жатпайтындығын негізге алған. Соттың бұл тұжырымымен Алматы облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасы келіскен. АПК-нің 73-бабының 2-бөлігі бойынша істі дұрыс шешу үшін маңызы бар мән-жайларды сот тараптар мен іске қатысатын басқа да адамдардың талаптары мен қарсылықтарының негізінде қолданылуға жататын материалдық және процестік құқық нормаларын ескере отырып анықтайды. Алайда заңның бұл талабын жергілікті соттар сақтамаған, сондықтан дауды қарау және шешу кезінде қолданыстағы материалдық заңның талаптарын дұрыс басшылыққа алмаған. Іс құжаттарына қарағанда, К. 1989 жылдың қыркүйек айында Талдықорған облысы Қапал аудандық ішкі істер бөліміне жұмысқа алынып, 1997 жылдың маусым айына дейін әртүрлі, яғни атап айтқанда, 1989-1993 жылдары милиционер, 1993-1995 жылдары - бөлімше командирі, 1995-1996 жылдары – уақытша ұстау абақтысының бастығы, 1996-1997 жылдары – тергеуші қызметтерін атқарған.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 сәуірдегі Жарлығымен Талдықорған облысы қысқарып, ол Алматы облысына қосылған және Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 23 мамырдағы Жарлығымен Алматы облысының Қапал ауданы қысқарып, оның аумағы Ақсу ауданына қосылған. «Құқық қорғау қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 80-бабы 1-бөлігінің 3) тармақшасына сәйкес К. Департамент басшысының 2012 жылғы 05 шілдедегі № 5 жеке бұйрығымен аға тергеуші лауазымынан, яғни майор шенінен әскери-дәрігерлік комиссияның қорытындысы бойынша денсаулығының нашарлауына байланысты лауазымынан босатылған. «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 62-бабына (дау туындағанда қолданыста болған, бұдан әрі - Заң) сәйкес құқық қорғау қызметкерлерінің еңбек сіңірген жылдары Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен есептеп шығарылады.
Осы Заңның 63-бабында құқық қорғау қызметкерлерін зейнетақымен қамсыздандыру үшін ескерілетін ақшалай қаражатының мөлшері қызметтен босатылған күнге белгіленетіні көрсетілсе және аталған Заңның 66-бабында, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жағдайларды қоспағанда, еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін тағайындау үшін еңбек сіңірген жылдар күнтізбелік жылдар бойынша есептелетіні көзделген. «Әскери қызметшілерге, ішкі істер органдарының басшы және қатардағы құрамының адамдары мен олардың отбасыларына қызмет еткен жылдарын есептеу, зейнетақы мен жәрдемақы тағайындау және төлеу тәртібі туралы Ережені бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Министрлер кабинетінің 1993 жылғы 23 тамыздағы № 429 қаулысы бойынша Талдықорған облысының Қапал ауданы климат жағдайы ауыр жерлерге жатқызылып, ондағы қызмет еткен жылдар жеңілдікпен есептеліп, 1 ай қызмет 1,5 айға теңестірілген. Қаулының ескертпесінде Қазақстан Республикасы бойынша жеңілдіктер облыстар бойынша жеңілдік алған аудандарды қайта қарағанша күшінде болатындығы көрсетілген. «Әскери қызметшілерге, құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне, сондай-ақ әскери немесе арнаулы атақтар, сыныптық шендер алу және нысанды киім киіп жүру құқықтары 2012 жылғы 1 қаңтардан бастап жойылған адамдарға еңбек сіңірген жылдарын есептеу, біржолғы жәрдемақылар тағайындау және оны төлеу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 26 тамыздағы № 803 қаулысымен аталған № 429 қаулының күші жойылған. Демек, аталған № 803 қаулымен Алматы облысы Ақсу ауданында (бұрынғы Қапал ауданы) қызмет еткен жылдар үшін жеңілдік қолданылатын аудандар қатарынан алынып тасталған. «Нормативтік құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 40-бабы 2-бөлігінің 2-тармағы бойынша (дау туындағанда қолданыста болған) бұрын шығарылған нормативтiк құқықтық актiнiң, оның бөлiктерiнiң ережелерi қайшы келетiн жаңа нормативтiк құқықтық актінің қабылдануы ескі актінің қолданылуын тоқтатады. Осыған орай, Жоғарғы Соттың азаматтық істер жөніндегі сот алқасы К.-ның ішкі істер органынан босатылу кезінде, яғни Қапал ауданында қызмет атқарған кезеңдерін жеңілдік жағдайларында есептелінуі жойылғандықтан, оның еңбек өтілін Департамент тарапынан күнтізбелік есеппен дұрыс саналған деп тұжырымдайды. Сонымен қатар, № 803 қаулының 8-бабында осы Ереже қолданысқа енгiзiлгенге дейiнгi, бұрынғы қолданылған заңдарға сәйкес есептелген зейнетақы тағайындауға арналған еңбек сiңiрген жылдар қайта қарауға жатпайтындығы көрсетілген. Іс құжаттарына қарағанда, № 429 қаулының күші жойылған кезде, яғни 1998 жылғы 26 тамызда К.-ның зейнеткерлікке шығуына жасы мен еңбек өтілі жеткіліксіз болған. Осыған байланысты 1998 жылға дейінгі оның еңбек атқарған жылдары есепке алынбаған. Алайда К. АПК-нің 72-бабына сәйкес мұндай есеп жүргізілгендігін растайтын дәлелдерді сотқа ұсынбаған. Мұндай жағдайда, яғни Департамент басшысы К.-ны қызметтен босатып, зейнеткерлікке шығарған кезде оның еңбек өтілін қолданыста болған Үкіметтің № 803 қаулысымен бекітілген Ереже бойынша дұрыс есептеген. Сондықтан кассациялық сот алқасы жергілікті соттардың қабылдаған сот актілері заңсыз болғандықтан, істің мән-жайына және материалдық құқық нормаларына қайшы келгендіктен, олардың күші жойылуға жатады деп есептейді. Жоғарыда аталғандардың негізінде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасы жергілікті соттардың сот актілерінің күшін жойып, іс бойынша жаңа шешім қабылдап, талап қоюшы К.-ның талап арызы қанағаттандырусыз қалдырды. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының наразылығы қанағаттандырылды.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
