173-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК Мемлекеттік құпиялары бар құжаттарды, заттарды жоғалту

     1. Егер жоғалту көрсетілген құжаттармен немесе заттармен жұмыс істеудің белгіленген қағидаларын бұзудың нәтижесі болып табылса және ауыр зардаптардың туындауына әкеп соқтырса, олар қызмет немесе жұмыс бойынша сеніп тапсырылған адамның мемлекеттік құпияны құрайтын құжаттарды, сол сияқты мәліметтері мемлекеттік құпияны құрайтын заттарды жоғалтуы, —     

бір мың айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде айыппұл салуға немесе сотталған адамның он айға дейінгі кезеңдегі жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде не екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарымен не үш айдан алты айға дейінгі мерзімге қамауға алумен не белгілі бір лауазымдарды атқару немесе айналысу құқығынан айыра отырып, төрт жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады үш жылға дейінгі мерзімге белгілі бір қызметпен айналысады.    

 1. Егер жоғалту көрсетілген құжаттармен немесе заттармен жұмыс істеудің белгіленген қағидаларын бұзудың нәтижесі болып табылса және ауыр зардаптардың туындауына әкеп соқтырса, олар қызмет немесе жұмыс бойынша сеніп тапсырылған адамның қызметтік құпиясы бар құжаттарды, сол сияқты олар туралы мәліметтер қызметтік құпияны құрайтын заттарды жоғалтуы, -      

екі жүз айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде екі айға дейінгі кезеңге айыппұл салуға не бір жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарына не екі айға дейінгі мерзімге қамауға алуға не белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыра отырып, бір жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады мерзімі екі жылға дейін немесе онсыз.

     Бұл қылмыстың қоғамдық қауіптілігі мынада: жоғалған құжаттар, мемлекеттік құпиялары бар заттар шетелдік арнаулы қызметтердің игілігіне айналуы және Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігіне нұқсан келтіруі мүмкін.    

Қылмыстың тікелей объектісі өтініш берудің белгіленген тәртібін және мемлекеттік және қызметтік құпиясы бар құжаттар мен заттардың сақталуын қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастар болып табылады.      Қылмыстың мәні мыналар болуы мүмкін:    

 1) мемлекеттік құпияны қамтитын құжаттар;    

 2) мәліметтері мемлекеттік құпияны құрайтын заттар.    

 Құжат-бұл деректемелері, құпиялылық белгісі, құпиялылықты жүзеге асыратын мемлекеттік органның, кәсіпорынның, мекеменің немесе ұйымның тіркеу нөмірі, сақтаудың, берудің және жұмыстың ерекше тәртібі бар жазбаша (графикалық, электрондық) акт.    

 Мемлекеттік құпияны құрайтын заттар-бұл сипаттағы ақпаратты алып жүретін әртүрлі материалдар мен бұйымдар. Оларға мыналар жатады: техниканың, отынның, жабдықтың, шикізаттың, қару-жарақтың, шифрлардың, кодтардың және т.б. жабық үлгілері.    

Қылмыстың объективті жағы келесі белгілермен сипатталады:     

1) әрекетімен не әрекетсіздігімен (мемлекеттік құпиясы бар құжаттармен, сол сияқты мәліметтері мемлекеттік құпияны құрайтын заттармен жұмыс істеудің белгіленген қағидаларын бұзу);   

  2) салдары (соңғысының жоғалуы және ауыр зардаптардың басталуы);     

3) көрсетілген әрекеттер (әрекетсіздік) мен салдарлар арасындағы себептік байланыс арқылы жүзеге асырылады.   

  Мемлекеттік құпиясы бар құжаттармен және заттармен жұмыс істеу қағидаларын бұзу белгіленген Қағидалардың шегінуінде не толық ескерілмеуінде көрсетіледі, бұл құжатты немесе затты жоғалтуға жағдай жасайды.   

  Қылмыстық жауаптылықтың басталуы үшін қандай нақты өтініш беру ережесін және қандай нақты ереже тармақтарын кінәлі бұзғанын анықтау қажет.     

Сот практикасы бұзушылық көбінесе құжаттармен жұмыс істеу орны мен уақыты, оларды сақтау, жөнелту, беру және сол сияқтылар туралы ережелерді сақтамаумен байланысты екенін көрсетеді.    

 Құжаттар мен заттардың жоғалуы деп олардың нәтижесінде ауыр зардаптар туындаған жауапты адамның иелігінен құқыққа қайшы шығуы түсінілуі керек. Мемлекеттік немесе қызметтік құпияны құрайтын заттар мен құжаттарды жою жоғалтуды тудырмайды, өйткені бұл жағдайда олармен бөгде адамдармен танысу мүмкіндігі алынып тасталады.     

Қылмыстың объективті жағының міндетті белгісі қарастырылып отырған заттардың жоғалуы және соның салдарынан ауыр зардаптардың туындауы түріндегі қоғамдық қауіпті салдарлар болып табылады.    

 Ауыр зардаптар-бағалау категориясы. Бұл ғылыми - техникалық әзірлемелердің жоғалуы, шет мемлекеттердің мемлекеттік және қызметтік құпиясын құрайтын мәліметтер туралы хабардар болу және т. б.     

Өтініш беру ережелерін бұзу мен ауыр зардаптарға әкеп соқтырған заттар мен құжаттардың жоғалуы арасындағы себептік байланыстың болуы ережелерді бұзу фактісі мен заттың немесе құжаттың осы адамның иелігінен шығу фактілері мен көрсетілген салдардың басталуы арасындағы тікелей байланысты білдіреді. Әйтпесе, қарастырылып отырған қылмыстың құрамы болмайды.   

  Қылмыстың құрамы ауыр зардаптар туындаған сәттен бастап аяқталған деп саналуы керек.    

 Қылмыстың субъективті жағы кінәнің абайсыз түрімен сипатталады. Бұл ретте адамның мемлекеттік құпиясы бар құжаттармен немесе заттармен жұмыс істеудің белгіленген ережелерін бұзғаны туралы білдірген іс-әрекеттің өзі қасақана да, абайсызда да болуы мүмкін. Адамның жоғалу фактісіне (құжаттың немесе заттың оның иелігінен шығуы) және қарастырылып отырған құрамға қатысты ауыр зардаптардың туындауына қатынасы тек абайсызда болуы мүмкін. Жалпы, бұл қылмыс абайсыз кінәмен сипатталады.   

  ҚК-нің 19-бабының 4-бөлігіндегі талаптарға сәйкес, менің ойымша, заң шығарушы ҚК-нің 173-бабының 1 және 2-бөлімдерінде ауыр зардаптардың "абайсыз" басталуын көрсетуі керек.    

Қылмыс субъектісі-арнайы-16 жасқа толған және мемлекеттік және қызметтік құпияға тиісінше ресімделген рұқсаты бар жеке тұлға.    

 ҚР ҚК 173-бабының 2-бөлігінде "қызметтік құпияны қамтитын құжаттарды, сол сияқты қызметтік құпияны құрайтын заттарды, егер жоғалту көрсетілген құжаттармен немесе заттармен жұмыс істеудің белгіленген ережелерін бұзудың нәтижесі болып табылса және ауыр зардаптардың туындауына әкеп соқтырса, олар қызмет немесе жұмыс бойынша сеніп тапсырылған адамның жоғалтуы"үшін жауапкершілік көзделген.    

 ҚР ҚК 173-бабының 1-бөлігінің ҚР ҚК 173-бабының 2-бөлігінен айырмашылығы ең алдымен қылмыс тақырыбы бойынша жүргізілуі тиіс. ҚР ҚК 173-бабының 1-бөлігінде, біз атап өткендей, біз "мемлекеттік құпияны қамтитын құжаттарда немесе олар туралы мәліметтер мемлекеттік құпияны құрайтын заттарда"айтып отырмыз. ҚР ҚК 173-бабының 2-бөлігінде қылмыстың мәні " қызметтік құпияны қамтитын құжаттар, сол сияқты олар туралы мәліметтер қызметтік құпияны құрайтын заттар "болып табылады.    

 1999 жылғы 15 наурыздағы "Мемлекеттік құпиялар туралы" ҚР Заңына сәйкес қызметтік құпия деп "жария етілуі немесе жоғалуы мемлекеттің ұлттық мүдделеріне, Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мен ұйымдарының мүдделеріне нұқсан келтіруі мүмкін мемлекеттік құпияның құрамына кіруі мүмкін жекелеген деректердің сипаты бар мәліметтер"түсініледі.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы