.png)
Кәмелетке толмағанды толық қабілетті деп жариялау (эмансипация)
🔷 I. ЭМАНСИПАЦИЯНЫҢ МӘНІ
Эмансипация — бұл кәмелетке толмаған адамның (18 жасқа дейін) толық азаматтық әрекет қабілеттілігін мерзімінен бұрын алу мүмкіндігі, егер ол:
· еңбек шарты бойынша жұмыс істесе, немесе· ата-анасының келісімімен кәсіпкерлік қызметпен айналысса.
🔹 Жас шегі: 16 жастан бастап🔹 Негізі: нақты еңбек немесе кәсіпкерлік қызмет
Мақсаты: жасөспірімнің ересек сияқты шаруашылық дербестігін заңды түрде тану және ата-ананы мүліктік жауапкершіліктен босату.
🔷 II. ЭМАНСИПАЦИЯҒА ҚОЙЫЛАТЫН ШАРТТАР
| Шарт | Түсіндірме |
|---|---|
| 🔸 Жас | 16 жасқа толуы |
| 🔸 Қызмет | Еңбек шарты бойынша жұмыс (ҚР ЕК 30-бабы) немесе кәсіпкерлік (ЖК) |
| 🔸 Келісім | Заңды өкілдерінің келісімі – қорғаншылық органында рәсімдеу үшін міндетті |
| 🔸 Орган | Қорғаншылық органы арқылы ресімделеді, ал ата-ананың келісімі болмаса – сот шешімімен |
📚 Қатысты нормалар:· ҚР ЕК 30, 31-баптары — 16 жастан бастап еңбек ерекшеліктері;· ҚР АК 19-бабы — азаматтардың кәсіпкерлік қызметі.
🔷 III. ЭМАНСИПАЦИЯНЫ РӘСІМДЕУ ТӘРТІБІ
🔹 1. Қорғаншылық органы арқылы (ата-ананың келісімі болғанда)· Келісім туралы өтініш дайындау;· Жұмыспен қамтылғанын / кәсіпкерлікпен айналысатынын растау;· Қорғаншылық органының толық әрекет қабілетті деп тану туралы шешімі.
🔹 2. Сот арқылы (ата-ананың келісімі болмаған жағдайда)· Өтінішті кәмелетке толмағанның өзі береді;· Сот мынаған баға береді:o тұрақты табысының болуы;o мінез-құлқының саналы болуы;o өзіне және іс-әрекеттеріне жауап бере алуы;· Талап қанағаттандырылса — эмансипация бірден күшіне енеді.
📌 Екі жағдайда да толық әрекет қабілеттілікті растайтын заңдық факт ретінде шешім қабылданады.
🔷 IV. ЭМАНСИПАЦИЯНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ САЛДАРЫ
| Сала | Салдары |
|---|---|
| 📜 Азаматтық құқық | Эмансипацияланған өз бетінше барлық шарттарды жасай алады |
| ⚖ Жауапкершілік | Міндеттемелер мен келтірген зиян үшін толық мүліктік жауап береді |
| 🧾 Ата-аналар | Ол үшін мүліктік жауапкершіліктен босатылады |
| ❗ Ерекшеліктер | Кейбір құқықтар жасқа байланысты шектелген: сайлау, әскери қызмет және т.б. |
📚 Қатысты нормалар:· ҚР АК 922, 925-баптары — зиян келтіру үшін жауапкершілік;· ҚР Конституциясы, 33, 36-баптар — сайлау және әскери қызмет жасына қойылатын шектеулер.
🔷 V. СОТ ТӘЖІРИБЕСІНЕН МЫСАЛДАР
🔹 Мысал 1: Астана қ., 2023 ж.17 жасар жасөспірім интернет-дизайн саласында ЖК ретінде тіркелгенін көрсетіп, сотқа толық әрекет қабілетті деп тану туралы өтініш берді. Ата-анасы қарсы болды. Сот тұрақты табыстың, кеңсе жалдау шартының барын анықтап, талапкерді толық әрекет қабілетті деп таныды.
🔹 Мысал 2: Қарағанды қ., 2021 ж.16 жастағы қыз еңбек шарты бойынша даяшы болып жұмыс істеді, ата-анасы келісім берді. Қорғаншылық органы оны толық әрекет қабілетті деп танып, өз атынан тұтынушылық шарт жасауына мүмкіндік берді.
🔷 VI. САЛЫСТЫРУ: ЭМАНСИПАЦИЯ vs Әдеттегі әрекет қабілеттілік
| Критерий | Эмансипацияланған | Кәмелетке толған (18+) |
|---|---|---|
| Жас | 16 жастан бастап | 18 жастан бастап |
| Негіз | Еңбек / бизнес | Жасқа толу фактісі |
| Ата-аналар | Жауапкершіліктен босатылады | Маңызы жоқ |
| Сайлау, неке, әскери қызмет құқығы | Жоқ | Бар |
🔷 VII. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САЛЫСТЫРУ
| Ел | Ерекшеліктер |
|---|---|
| 🇷🇺 Ресей | 16 жастан бастап мүмкін (РФ АК 27-бабы) |
| 🇫🇷 Франция | 16 жастан бастап еңбек қатынастарына кіру және соттың келісімі қажет |
| 🇺🇸 АҚШ | Штаттарға байланысты — көбіне 16 жастан, табыс пен тұрғын үйі болғанда |
| 🇩🇪 Германия | Эмансипация қолданылмайды; жас шектеуі қатаң түрде 18 жас |
📌 Барлық үлгілер ортақ тұжырымды көрсетеді: еңбек пен экономикалық дербестік кәмелетке толмағанның құқықтық автономиясын негіздей алады.
🔷 VIII. ҚАТЫСТЫ НОРМАЛАР
| Норма | Атауы |
|---|---|
| ҚР АК: 17, 19, 22, 922–925-баптар | Жалпы және шектеулі әрекет қабілеттілік, жауапкершілік |
| ҚР НК: 20, 126-баптар | Ата-аналар мен қамқоршылардың құқықтары |
| ҚР ЕК: 30, 31-баптар | Кәмелетке толмағандардың еңбегі |
| ҚР ӘҚБтК: 15, 442-баптар | Кәмелетке толмағандардың жауапкершілігі |
| «ҚР-дағы баланың құқықтары туралы» Заң | Еңбек ету құқығы, дербестік |
| ҚР Конституциясы | Жасқа байланысты шектеулер (сайлау құқығы, әскери қызмет және т.б.) |
🔷 IX. ҚОРЫТЫНДЫ
Эмансипация — белсенді жұмыс істейтін немесе кәсіпкерлікпен айналысатын жасөспірімдердің мүдделерін қорғауға,· оларға заңды дербестік беруге,· ата-аналарды мүліктік жауапкершіліктен босатуға мүмкіндік беретін заманауи құқықтық тетік.
⚖ Дегенмен саяси, әскери және өзге де арнайы қызмет салаларына қатысу жас бойынша шектеулі болып қала береді.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
