Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау отбасы мүшелерінің, прокурордың, қоғамдық бірлестіктердің, қорғаншылық және қамқоршылық органының және басқа да мүдделі тұлғалардың өтініші бойынша басталуы мүмкін
Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы іс отбасы мүшелерінің, прокурордың, қоғамдық бірлестіктердің, қорғаншылық және қамқоршылық органының және басқа да мүдделі тұлғалардың өтініші бойынша басталуы мүмкін (АІЖК-нің 317-бабының 2-бөлігі). Заңда "мүдделі тұлғалар" ұғымы берілмейді. Сонымен қатар, "адамды хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе адамды қайтыс болды деп жариялау туралы істер бойынша сот практикасы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысының 3-тармағында АІЖК-нің 8-бабына сәйкес құқықтар мен күзетілетін адамдардың құқықтарын қорғау туралы арызбен сотқа жүгінуге құқығы бар жеке және заңды тұлғалар, мемлекеттік органдар мүдделі деп танылатыны көрсетілген. заңда көзделген және олар үшін хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе қайтыс болды деп жариялау туындауға әкеп соғады, жеке және мүліктік құқықтарды тоқтату немесе өзгерту. Мағынасы бойынша мұндай адамдарға мыналар жатады:- жұбайы, өйткені ол некені бұзуға мүдделі болуы мүмкін; - жоқ адамның асырауында тұрған адамдар, өйткені ол хабар-ошарсыз кетті деп танылған жағдайда, зейнетақы заңнамасына сәйкес асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша жәрдемақы алу құқығына ие болады. Егер бұзылған немесе даулы құқықты немесе заңмен қорғалатын мүдделерді қорғау үшін қажет болса, басқа адамдар (мысалы, салық органдары), сондай-ақ прокурор, мемлекеттік органдар, ұйымдар және жекелеген азаматтар, егер олар заң бойынша басқалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгінуге құқылы болса, Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тануға мүдделі бола алады азаматтар.
Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау отбасы мүшелерінің, прокурордың, қоғамдық бірлестіктердің, қорғаншылық және қамқоршылық органының және басқа да мүдделі тұлғалардың өтініші бойынша басталуы мүмкін
Өтініштің мазмұны (АІЖК-нің 318-бабы) мынадай ерекшелікке ие: 1) өтініш берушінің сотқа жүгіну мақсаты (мысалы, мұра немесе жәрдемақы алу, оңайлатылған тәртіппен некені бұзу, бала асырап алу қажеттілігі); 2) азаматтың хабар-ошарсыз кеткенін растайтын мән-жайлар не, жоғалған адамды өліммен қорқытқан немесе оның жазатайым оқиғадан қайтыс болуын болжауға мүмкіндік беретін. Бұл мән-жайлар полиция органдарының жоғалған адамды іздестіру және оны табу мүмкін .стігі, жазатайым оқиға туралы құжаттар және т.б. туралы жауабымен расталуы мүмкін. Бұл күн дәлелдерді қажет етпейтін белгілі факт болуы мүмкін. Өтініш беруші өтініштің мақсатын және мәлімделген талаптарды растайтын мән-жайларды көрсету туралы міндетті талаптарды орындамаған жағдайда АІЖК-нің 152-бабына сәйкес өтініш қараусыз қайтарылады ("адамды хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе адамды қайтыс болды деп жариялау туралы істер бойынша сот практикасы туралы"Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысының 3-тармағы). Бұл жағдайда өтініш берушіге оларды кейіннен процестік заңға сәйкестендіру үшін өтініштің кемшіліктері түсіндірілуі тиіс. Сондай-ақ нормативтік қаулының осы тармағында белгілі бір уақытта және белгілі бір жағдайларда азаматтың қайтыс болғаны туралы деректер болған кезде соттар азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы емес, қайтыс болу фактісін анықтау туралы мәселелерді шешуге тиіс екендігіне назар аударылады. Алайда, барлық соттар бұл талаптарды орындай бермейді. Бұған мысал ретінде келесі істі келтіруге болады. Т. сотқа К. - ны қайтыс болды деп жариялау туралы өтінішпен жүгінді, жұбайы 2013 жылдың 14 қазанында ауруханаға түскенін көрсетті. Аурудың ауырлығын және одан әрі қолайсыз болжамды ескере отырып, ол 16 қазанда шығарылды. Сол күні жұбайы үйде қайтыс болды. 2013 жылдың 18 қазанында жерлеу рәсімі өтті. Азаматтық хал актілерін тіркеу бөліміне (бұдан әрі – АХАТ) ауру себебі бойынша уақтылы жүгінбеген. 2016 жылдың мамырында АХАТ бөлімі оған өлім туралы куәлік беруден бас тартты. Мұраны қабылдау үшін жұбайын қайтыс болды деп тану қажет. Астана қаласы Сарыарқа аудандық сотының 2016 жылғы 7 қарашадағы, 1938 жылғы 14 маусымдағы шешімімен Ақмола облысының тумасы қайтыс болды деп танылды (қарар бөлігі сот редакциясында баяндалған). Соттың бұл ұстанымы дұрыс емес. Мәселен, "заңды маңызы бар фактілерді анықтау туралы істер бойынша сот практикасы туралы" Жоғарғы Соттың нормативтік қаулысының 10-тармағына сәйкес белгілі бір жағдайларда белгілі бір уақытта адамның қайтыс болу фактісін анықтау туралы өтініш (АІЖК-нің 305-бабы екінші бөлігінің 8) тармақшасы) сот ісін жүргізуге қабылданады және өтініш беруші бас тарту туралы құжатты ұсынған кезде ғана қаралады қайтыс болған оқиғаны тіркеуде азаматтық хал актілерін жазу органы. Өтініш беруші сотқа дәлел ретінде АХАТ бөлімінің өлім оқиғасын тіркеуден бас тартуын, дәрігерлік консультациялық комиссияның 2013 жылғы 31 қазандағы К. - ның диспансерлік есепте тұрғаны және 2013 жылғы 16 қазанда қайтыс болғаны туралы анықтамасын ұсынды. Бұл жағдайда сот К. - ның қайтыс болу фактісін анықтап, оны қайтыс болды деп жарияламауы керек еді. Осылайша, соттар адамның қайтыс болғанын жариялауды белгілі бір жағдайларда және белгілі бір уақытта қайтыс болу фактісін анықтаудан ажыратуы керек, өйткені қайтыс болу фактісін анықтаған кезде адамның тұрған жері туралы мәліметтердің болмауының уақытша мерзімін сақтау талап етілмейді. Ал азаматты қайтыс болды деп жариялау – Бұл адамның қайтыс болуы туралы болжам, бірақ бұл адамның тірі қалуы мүмкін екенін жоққа шығармайды.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
