Бостандықты шектеу – сотталғанға пробациялық бақылау белгілеу

ҚР Қылмыстық кодексінің (ҚК) 44-бабы бостандықты шектеу түріндегі жазаны белгілейді, ол бас бостандығынан айыруға балама және сотталғанды қоғамнан оқшауламай түзетуге бағытталған. Төменде осы нормаға қатысты егжей-тегжейлі құқықтық түсіндірме, тәжірибеден мысалдар және басқа кодекстер мен халықаралық нормаларға сілтемелер берілген.

📘 Жалпы ережелер

Бостандықты шектеу сотталғанға алты айдан жеті жылға дейінгі мерзімге пробациялық бақылау орнату және жазаны өтеу мерзімі ішінде жыл сайын 100 сағат мәжбүрлі еңбекке тарту түрінде белгіленеді. Жаза сотталғанның тұрғылықты жерінде, қоғамнан оқшаулаусыз өтеледі. Мәжбүрлі еңбек жергілікті атқарушы органдар тарапынан қоғамдық орындарда ұйымдастырылады және күніне төрт сағаттан аспайды.

Мәжбүрлі еңбекке мына тұлғалар тартылмайды: тұрақты жұмысы бар немесе оқуда жүрген сотталғандар, кәмелетке толмағандар, жүкті әйелдер, үш жасқа дейінгі балалары бар әйелдер, үш жасқа дейінгі баланы жалғыз тәрбиелеп отырған ер адамдар, 58 жастағы және одан асқан әйелдер, 63 жастағы және одан асқан ер адамдар, бірінші немесе екінші топтағы мүгедектігі бар адамдар, сондай-ақ жазасы алты айдан аз мерзімге бостандықты шектеуге ауыстырылғандар.

⚖️ Пробациялық бақылау

Пробациялық бақылауды уәкілетті мемлекеттік орган жүзеге асырады және сот шешімімен сотталғанға мынадай міндеттер жүктелуі мүмкін:

• Тұрақты тұрғылықты жерін, жұмысын, оқуын уәкілетті мемлекеттік органды хабардар етпей өзгертуге болмайды.
• Белгілі бір орындарға бармау.
• Психобелсенді заттарды қолдануға байланысты психикалық және мінез-құлық бұзылыстарынан, жыныстық жолмен берілетін аурулардан ем алу.
• Отбасын материалдық тұрғыда қамтамасыз ету.
• Сотталғанды түзетуге және оның жаңа қылмыс жасауын болдырмауға ықпал ететін өзге де міндеттер.

🔄 Жазаны ауыстыру

Егер сотталған бостандықты шектеу жазасын өтеуден қасақана жалтарса, өтелмеген мерзімі бір күн бостандығынан айыруға – бір күн бостандықты шектеу есебімен ауыстырылады.

📚 Қатысты нормативтік актілер

• Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексі (ҚАК):
  • 63-бап: бостандықты шектеу жазасын орындау тәртібі.
  • 64-бап: бостандықты шектеу жазасын өтеу мерзімін есептеу.
  • 65-бап: сотталғанды жазаны өтеу орнына жіберу тәртібі.
  • 66-бап: бостандықты шектеу жазасын өтеу жағдайлары.
  • 67-бап: жазаны өтеу тәртібін және жағдайларын бұзу.
  • 68-бап: жазаны өтеу тәртібін және жағдайларын бұзғаны үшін жауапкершілік.
  • 69-бап: бостандықты шектеу жазасын өтеп жатқан сотталғанға пробациялық бақылау жүргізу.
• Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексі (ҚПК):
  • 476-бап: бостандықты шектеуден жалтарған жағдайда жазаны ауыстыруды қоса алғанда, үкімді орындау кезінде сот қарайтын мәселелер.

🌐 Халықаралық нормалар

Қазақстан Республикасы сотталғандарға гумандық қарым-қатынасты көздейтін халықаралық шарттарға қатысушы болып табылады, соның ішінде:

• Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт.
• Азаптауға және басқа да қатыгез, адамдық қадір-қасиетті қорлайтын жаза түрлеріне қарсы конвенция.

Бұл құжаттар мемлекетке жазаның тән азабын келтірмеуін және адамдық қадір-қасиетті қорламауын қамтамасыз ету міндетін жүктейді.

🧠 Қорытынды

Қазақстан Республикасында бостандықты шектеу – әлеуметтік әділдікті қалпына келтіруге, сотталғанды түзетуге және жаңа қылмыстардың алдын алуға бағытталған мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы болып табылады. Оның қолданылуы жасалған құқық бұзушылықтың ауырлығына сай болуы және сотталғанның жеке ерекшеліктерін ескеруі тиіс.

Егер қаласаңыз, мен бұл мәтінді құқықтық терминологияны сақтай отырып қысқартылған нұсқада да дайындай аламын, мысалы нормативтік актілерге сілтемелерсіз, тек негізгі мәнін қалдырып.

Назар аударыңыз!

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085. 

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы