143-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК хат алмасу, телефон арқылы сөйлесу, пошта, телеграф немесе өзге де хабарламалар құпиясын заңсыз бұзу

     1. Азаматтардың хат алмасу, телефон арқылы сөйлесу, почта, телеграф немесе өзге де хабарламалар құпиясын заңсыз бұзу —      

бір айға дейінгі кезең үшін елуден жүзге дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде айыппұл салуға не жүз жиырма сағаттан жүз сексен сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не бір жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарына жазаланады.      

2. Адамның өзінің қызметтік жағдайын немесе ақпаратты жасырын алуға арналған арнайы техникалық құралдарды пайдалана отырып жасаған дәл осындай іс-әрекеті, —      

бір айдан үш айға дейінгі кезең үшін бес жүзден екі мың айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде айыппұл салуға не екі жылдан бес жылға дейінгі мерзімге белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыруға не екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарымен не екі айдан төрт айға дейін.    

3. Ақпаратты жасырын алуға арналған арнайы техникалық құралдарды өткізу мақсатында заңсыз дайындау, өндіру, өткізу немесе сатып алу, —      

бес жүзден екі мың айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде айыппұл салуға немесе екі айдан бес айға дейінгі кезеңде сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде не үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге не үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен үш жылға дейінгі мерзімге айналысу құқығынан айыруға жазаланады жылдар.

     ҚР Конституциясының 18-бабының 2-бөлігіне сәйкес"әркімнің хат алмасу, телефон арқылы сөйлесу, пошта, телеграф немесе өзге де хабарламалар құпиясына құқығы бар". Бұл құқықты шектеуге заңдарда тікелей белгіленген жағдайлар мен тәртіпте ғана жол беріледі.      

Қылмыстың қоғамдық қауіптілігі жоғарыда аталған конституциялық құқықты бұзудан көрінеді.      

Қылмыс объектісі - азаматтардың хат алмасу, телефон арқылы сөйлесу, пошта, телеграф және басқа да хабарламалар құпиясына конституциялық құқығы. Аталған құқық-жеке өмірге қол сұғылмаушылық құқығының бір түрі (ҚР Конституциясының 18-бабының 1-бөлігі). Алайда, бұл жағдайда хат алмасу, телефонмен сөйлесу, пошта және басқа хабарламаларда жеке немесе отбасылық құпияны құрайтын мәліметтер болуы талап етілмейді. ҚР ҚК-нің 143-бабы олардың сипаты мен мазмұнына қарамастан хат алмасудың, телефон арқылы сөйлесудің, пошта және өзге де хабарламалардың құпиясын қорғайды.      

Қылмыстың объективті жағы кінәлілердің хат алмасу, телефон және телеграф хабарламаларының құпиясын бұзуға бағытталған әрекеттерді жасауында көрінеді. Бұл бұзушылық осы құқықты пайдаланатын адамның келісімінсіз, соңғысының атына почта, телеграф және өзге де хат-хабарлардың мазмұнымен, сондай-ақ оның телефон арқылы сөйлесулерімен танысудан тұрады. Заң шығарушы қол сұғу тәсілдерінің толық тізімін береді.      

Басқа хабарламалар дегеніміз-телефакс, телетайп, электрондық пошта, техникалық байланыс арналары арқылы жіберілетін хабарламалар және т.б., хат-хабар адресаттың келісімінсіз басқа адамдардың меншігіне айналған кезде.    

 Хат алмасудың, телефон арқылы сөйлесудің, пошта, телеграф және өзге де хабарламалардың құпиясын бұзу хат-хабар адресаттың келісімінсіз басқа адамдардың игілігіне айналған жағдайларда орын алады.      

Жасалған қылмысты ашу, қылмыскерді табу немесе ұстау мақсатында қылмыстық істі тергеп-тексеруге байланысты хат-хабар алынатын жағдайлар азаматтардың хат-хабарларымен танысудың заңды жағдайлары болып табылады. Мұндай хат-хабарларды алып қою (алу) прокурордың санкциясымен не соттың ұйғарымы немесе қаулысы бойынша ғана жүргізіледі.      

Қылмыс адамды хат алмасу, телефон арқылы сөйлесу, пошта, телеграф және салдарына қарамастан өзге де хабарламалармен заңсыз танысқан кезден бастап аяқталды деп танылады.    

Субъективті жағынан бұл қылмыс тек тікелей ниетпен жасалуы мүмкін. Кінәлі адам хат алмасудың, телефон арқылы сөйлесудің, пошта, телеграф немесе басқа хабарламалардың құпиясын бұзатынын түсінеді, оның әрекеттерінің нәтижесінде жәбірленушіге жағымсыз салдарлар болуы мүмкін немесе сөзсіз болатынын болжайды және оны қалайды.    

 Бұл қылмыстың себептері әр түрлі (қызғаныш, кек, қызығушылық және т.б.) біліктілікке әсер етпейді, бірақ сот жазаны тағайындау кезінде ескереді.    

 Қылмыстың субъектісі-16 жасқа толған есі дұрыс адам.  

   ҚК-нің 143-бабының 2-бөлігі екі біліктілік белгісін қамтиды:

1) кінәлінің өзінің қызметтік жағдайын пайдалануы;

2) ақпаратты жасырын алуға арналған арнайы техникалық құралдарды пайдалану. Хат алмасумен, телефонмен сөйлесумен, пошта, телеграф немесе өзге де хабарламалармен танысуға мүмкіндігі бар адамдар өздерінің қызметтік жағдайын пайдалана алады

(мысалы, пошта, телеграф, басқа байланыс құралдары, құқық қорғау органдарының қызметкерлері).    

  Ақпаратты жасырын алуға арналған арнайы техникалық құралдарды пайдалану ақпаратты неғұрлым толық алу мүмкіндігін арттырады, демек, іс-әрекеттің қоғамдық қауіптілік дәрежесін арттырады. Ақпаратты жасырын алуға арналған арнайы техникалық құралдар деп ақпаратты тіркейтін, түсіретін және транскрипциялайтын аспаптар, өзге де аппаратура түсініледі.      

ҚР ҚК 143 - бабының 2-бөлігі бойынша қылмыс субъектісі арнайы болып табылады, өйткені ол қызметтік өкілеттіктері бар, сондай-ақ арнайы техникалық құралдарға қол жеткізе алатын адам болуы мүмкін.   

  ҚР ҚК 143-бабының 3-бөлігінде талданатын әрекеттермен дербес, бірақ органикалық байланысты қылмыс үшін жауапкершілік белгіленеді: ақпаратты жасырын алуға арналған арнайы техникалық құралдарды өткізу мақсатында дайындау, өндіру, өткізу немесе сатып алу.    

 Ақпаратты жасырын алуға арналған арнайы техникалық құралдарды жасау деп кінәлінің көрсетілген техникалық құралдарды алған әрекеттерін түсіну керек. Бұл құралдарды өндіру деп оларды қолөнер әдісімен де, жаппай өндірісте де жасау түсініледі. Сату-бұл сату, яғни жеке немесе заңды тұлғаларға көрсетілген қаражатты кез келген жолмен өтеулі немесе өтеусіз беру.      

Ақпаратты жасырын алуға арналған басқа адамдардың арнайы техникалық құралдарын сақтау қылмыс болып табылмайды, ал оларды пайдалану ҚР ҚК 143-бабының 2-бөлігі бойынша саралануы тиіс.   

  ҚР ҚК 143-бабының 1 және 2-бөлімдерінде көзделген қылмыстар ауырлығы аз қылмыстарға жатады.      

ҚР ҚК 143-бабының 3-бөлімінде көзделген қылмыс ауырлығы орташа қылмыстарға жатады.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы