.png)
Сот айыппұл тағайындау кезінде оның мөлшерін және төлеу мерзімін қылмыстық құқық бұзушылықтың ауырлығын ескере отырып айқындайды
ҚР Қылмыстық кодексінің (ҚК) 41-бабы айыппұлды қылмыстық жаза түрі ретінде белгілейді. Төменде осы бапқа егжей-тегжейлі құқықтық түсіндірме, тәжірибеден мысалдар және басқа кодекстердің баптарына, сондай-ақ халықаралық нормаларға сілтемелер келтірілген.
📘 Жалпы ережелер
ҚК-нің 41-бабына сәйкес, айыппұл — бұл қылмыстық құқық бұзушылық жасалған сәтте қолданыста болған заңнамада белгіленген айлық есептік көрсеткіштердің (АЕК) белгілі бір мөлшерінде немесе параның сомасына, берілген ақшаға, берілген мүліктің құнына, ұрланған мүліктің құнына, алынған табысқа немесе бюджетке түспеген төлемдер сомасына еселенген мөлшерде тағайындалатын ақша өндіріп алу шарасы.
⚖️ Айыппұл мөлшері
- Қылмыстық теріс қылықтар үшін: айыппұл 20-дан 200 АЕК-ке дейін тағайындалады.
- Қылмыстар үшін: айыппұл 200-ден 10 000 АЕК-ке дейін немесе еселенген мөлшерде белгіленеді.
Айыппұлдың мөлшерін сот қылмыстық құқық бұзушылықтың ауырлығын, сотталғанның мүліктік және отбасылық жағдайын, оның жалақы немесе басқа да кіріс алу мүмкіндігін ескере отырып айқындайды.
⏳ Айыппұлды төлеу мерзімі
Айыппұлды төлеу мерзімі үкім заңды күшіне енген сәттен бастап есептеледі және сот үкімі бойынша үш жылдан аспауға тиіс.
Егер сотталғанның мүліктік жағдайы уақытша нашарлаған болса (мысалы, жалақының кешіктірілуі немесе төленбеуі, уақытша еңбекке жарамсыздық, жұмысынан немесе табысынан айырылу), сот 1 айдан 1 жылға дейінгі мерзімге төлеуді кейінге қалдыруға құқылы. Бұл кейінге қалдыру уақыты сот үкімімен белгіленген төлеу мерзіміне кірмейді.
🔄 Айыппұлды төлемеген жағдайда оны ауыстыру
Белгіленген мерзімде айыппұл төленбеген жағдайда соттың үкімі (қаулысы) мәжбүрлеп орындалады. Төленбеген бөлігі мынадай жазалармен ауыстырылады:
- Қылмыстық теріс қылық жасағандар үшін:
- қоғамдық жұмыстарға тарту — 1 АЕК үшін 1 сағат қоғамдық жұмыс;
- немесе 4 АЕК үшін 1 тәулік қамау.
- Онша ауыр емес немесе орташа ауыр қылмыс жасағандар үшін:
- бостандығын шектеу немесе бостандығынан айыру — 4 АЕК үшін 1 күн.
- Ауыр қылмыс жасағандар үшін:
- бостандығынан айыру — 4 АЕК үшін 1 күн.
- Еселенген айыппұл тағайындалғандар үшін:
- тиісті баптың санкциясы шегінде, төленген және өндірілген бөлігін ескере отырып, бостандығынан айыру.
📚 Байланысты нормативтік актілер
- ҚК-нің 42-бабы: түзету жұмыстарының тағайындалу тәртібін белгілейді.
- ҚК-нің 43-бабы: қоғамдық жұмыстарды қолдануды реттейді.
- ҚК-нің 44-бабы: бостандығын шектеу тағайындау тәртібін анықтайды.
- ҚК-нің 45-бабы: қамауға алу қағидаларын белгілейді.
- ҚК-нің 46-бабы: бостандығынан айыруды тағайындау тәртібін анықтайды.
- ҚР Қылмыстық-атқару кодексі (ҚАК): жазалардың орындалуын реттейді.
🌐 Халықаралық нормалар
Қазақстан Республикасы сотталғандарға гумандық қарауды көздейтін халықаралық шарттарға қатысушы болып табылады, оның ішінде:
- Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт.
- Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамдық қадір-қасиетті қорлайтын жәбір көрсету түрлеріне қарсы конвенция.
Бұл құжаттар мемлекетке жазалардың физикалық азап келтірмеуін және адамдық қадір-қасиетті қорламауын қамтамасыз етуді міндеттейді.
🧠 Қорытынды
Айыппұл Қазақстан Республикасында қылмыстық жаза түрі ретінде әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіруге, сотталғанды түзетуге және жаңа қылмыстық құқық бұзушылықтардың алдын алуға бағытталған мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы болып табылады. Оның қолданылуы жасалған құқық бұзушылықтың ауырлығына сай болуы және сотталғанның жеке ерекшеліктерін ескеруі тиіс.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
