Толық серіктестіктен қатысушының шығуы
📘 ҚР Азаматтық кодексінің 67-бабы: Толық серіктестіктен қатысушының шығуы
🔷 Жалпы сипаттама
Толық серіктестік – бұл қатысушылар арасындағы жеке сенім мен олардың шексіз ортақ жауапкершілігіне негізделген шаруашылық серіктестігінің нысаны. Осыған байланысты қатысушының серіктестіктен шығуы – серіктестіктің мүліктік және басқарушылық құрылымына әсер ететін маңызды құқықтық оқиға болып табылады.
📍 1-тармақ: Шығу туралы хабарлама
«Қатысушы кез келген уақытта басқа қатысушыларға заңда немесе құрылтай шартында көзделген мерзімде ескерту арқылы серіктестіктен шығуға құқылы.»
Талдау:
- Бұл біржақты мәміле болып табылады, тек хабарлама жіберу жеткілікті.
- Заң шығарушы қатысушының шығу құқығын тікелей шектемейді (мысалы, ҚР АК 94-бабында ЖШС-ден шығу белгілі бір шарттармен шектелген).
- Алайда бұл құқықты іске асыру хабарлама мерзімімен шектеледі – тараптар құрылтай шартында нақты мерзімді (әдетте 1–3 ай) белгілей алады.
📌 Мысал:
Егер шартта 2 ай бұрын ескерту көзделген болса, қатысушы бұл талапты сақтауы тиіс. Әйтпесе, мұндай шығу басқа қатысушылардың мүддесіне қайшы келуі мүмкін (ҚР Жоғарғы Сотының № 2-1792/2021 қаулысына қараңыз).
📍 2-тармақ: Үлес бойынша есеп айырысу және төлем
«Шыққан қатысушыға оның үлесінің құны, салған салымына пропорционалды түрде төленеді…»
Талдау:
- Есеп айырысу серіктестіктен шыққан күнге арналған бухгалтерлік баланс негізінде жүргізіледі. Өзге күндер (мысалы, жыл соңындағы) қолданылмайды, егер тараптар өзге шарт жасаспаған болса.
- Төлемге болашақтағы табыс кірмейді, тек мыналар кіреді:
- мүліктегі үлестің құны (салымға сәйкес),
- ағымдағы жылдың басынан шығу күніне дейін алынған таза табыстың үлесі.
Маңызды: егер қатысушы құрылтай шартында көзделген салымның тек бір бөлігін салған болса, есеп тек нақты салынған сомаға пропорционалды түрде жүргізіледі.
🔄 Натуралды түрде салымды қайтару
«…серіктестіктің келісімімен салым толық немесе ішінара натуралды түрде қайтарылуы мүмкін».
Талдау:
- Бұл тек тараптардың келісімімен мүмкін.
- Натуралды қайтару нысаны өтімді активтер үшін (жылжымайтын мүлік, техника) ыңғайлы.
- Корпоративтік дау жағдайында жиі пайдаланылады, себебі ұзақ есеп айырысудан қашуға мүмкіндік береді.
📦 Пайдалануға берілген мүлікті қайтару
«…табиғи түрде және ақысыз қайтарылады».
Талдау:
- Бұл мүлік жарғылық капитал құрамына кірмеген, тек пайдалануға берілген.
- Қатысушы меншік құқығын сақтайды, бірақ жал ақысы немесе өзге сыйақы алмайды, егер шартпен өзгеше көзделмесе.
📚 Қатысты нормалар
| Норма | Мазмұны |
|---|---|
| ҚР АК 59-бабы | Қатысушының салымы мен үлесін бағалау |
| ҚР АК 65-бабы | Толық серіктестіктің істерін жүргізу |
| ҚР АК 68-бабы | Қатысушыны шығарып тастау |
| «Бухгалтерлік есеп туралы» ҚР Заңы | Балансты анықтау үшін қолданылады |
⚖️ Сот практикасы
- Іс № 2-641/2020 (Шымкент қ.): Қатысушы пайдалануға берген мүлікті ақшалай қайтаруды талап етті. Сот бұл талапты қанағаттандырмады, мүлік тек натуралды түрде және ақысыз қайтарылуы тиіс екенін көрсетті.
- Іс № 2-382/2022: Серіктестік болашақтағы шығындарды сылтау етіп, қатысушы үлесінің құнын төмендетуге тырысты. Сот тек нақты баланстың негізінде есеп жүргізілетінін айтты.
📌 Қорытындылар
- Қатысушы еркін шыға алады, бірақ ескерту мерзімін сақтауы тиіс.
- Мүліктік есеп айырысу серіктестіктен шыққан күнгі баланс негізінде жүзеге асырылады.
- Салым натуралды түрде қайтарылуы мүмкін, бірақ бұл тек келісім бойынша мүмкін.
- Таза табыс тек нақты қатысу кезеңі үшін төленеді.
- Пайдалануға берілген мүлік ақысыз, натуралды түрде қайтарылады.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
