88-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі акционерлік қоғамының жарғылық капиталы
АҚ жарғылық капиталы акционерлер сатып алған акциялардың номиналды құнының сомасын білдіреді. Оның білімі қоғам кредиторларының мүдделеріне ең аз кепілдік беруі керек. АҚ-ның шаруашылық қызметінің нәтижелеріне байланысты оның мүлкінің құны жарғылық капиталдан көп немесе аз болуы мүмкін. Ақ кредиторларын өндіріп алу кезінде жарғылық капиталды қоса алғанда, оның барлық мүлкі өндіріп алу объектісі болып табылады. Осыған байланысты АҚ жарғылық капиталының ең аз мөлшері шаруашылық серіктестіктердің басқа түрлерінің жарғылық капиталының ең аз мөлшерімен салыстырғанда едәуір үлкен. Жарғылық капитал ашық қоғамдар үшін он мыңнан кем, ал жабық қоғамдар үшін - акционерлердің жарғылық капиталға салымдар енгізу сәтінде ҚР-да белгіленген бес мың айлық есептік көрсеткіштен кем болмауы тиіс (шаруашылық серіктестіктер туралы Жарлықтың 40-бабының 1-тармағы (бұрын 57)).
АҚ үшін жарғылық капиталды құру мен пайдаланудың ерекше тәртібі белгіленген. Қоғам тіркелген кезде құрылтайшылар құрылтай құжаттарында мәлімделген жарғылық капитал мөлшерінің кемінде 50 пайызын салуы тиіс. Жарғылық капиталдың қалған бөлігі АҚ қызметінің бірінші жылы ішінде енгізілуі тиіс. Әйтпесе, қоғам мүдделі тұлғалардың өтініші бойынша сот тәртібімен таратылуға жатады. АҚ (сондай-ақ қоғамда оның борыштарын жабу үшін мүлік жетіспеген жағдайда кредиторлар) жарғылық капиталға өз салымдарын енгізбеген акционерлерге жетіспейтін салымдар сомаларын төлеу туралы сот тәртібімен талап қоюға құқылы. Бұл ретте өз салымының бір бөлігін төлемеген қатысушыларға салымның төленбеген бөлігінің сомасына процент түрінде Санкциялар салынуы мүмкін. Сыйақы мөлшері төлем күніне ҚР Ұлттық Банкі айқындайтын қайта қаржыландыру ставкасы негізге алына отырып есептеледі. Егер қоғамның таза активтерінің құны жарғылық капиталдың ең төменгі мөлшерінен аз болса (шаруашылық серіктестіктер туралы Жарлықтың 40-бабының 2 және 4-тармақтары (бұрын 57)), АҚ мүдделі тұлғалардың талабы бойынша сот тәртібімен таратылуға жатады.
АҚ-ның жарғылық капиталын қалыптастыруға МК сатып алынған акцияларды толық төлеуге міндеттейтін барлық акционерлер қатысуға тиіс. Олардың ешқайсысы бұл міндеттен босатыла алмайды. Акционердің акциялар үшін төлемақы енгізу ретінде қоғамға қоятын талабы есепке алынбайды. Бұл қатаң ереже АҚ қызметі үшін нақты материалдық база құру қажеттілігінен туындайды. Өз қызметін бастау үшін АҚ жарияланған мөлшердегі жарғылық капиталына ие болуы тиіс. Сондықтан оны құру кезінде барлық акциялар құрылтайшыларға бөлінуі керек. Ашық қоғамдар үшін жарғылық капиталды толық төлегенге дейін акцияларға ашық жазылуға жол берілмейді деген ереже қолданылады. Осыған байланысты кәсіпкерлер өздері құрған ашық АҚ акцияларын сату арқылы өздерінің өндірістік және коммерциялық қызметіне қажетті капиталды тартудың екі мүмкіндігіне ие. Біріншісі-құрылтайшылар АҚ-ның жарғылық капиталын толығымен төлеп, кейіннен өз акцияларының бір бөлігін қайталама қор нарығында өткізгенде және осылайша салынған ақшаны қоғам айналымынан өшірмей қайтара алады. Екінші мүмкіндік өнерде қарастырылған. Оған сәйкес жарғылық капиталы толық төленген АҚ акционерлердің жалпы жиналысының шешімі бойынша оны қосымша акциялар шығару жолымен ұлғайтуға құқылы 89 АК. Қоғамның қосымша акцияларын көпшілікке сату олар тіркелгеннен кейін, бастапқы шығарылған акциялар сияқты, ҚР Бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық комиссиясында жүзеге асырылады.
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
Түсініктеме Қазақ мемлекеттік заң университетінің Жеке құқық ғылыми-зерттеу орталығының ғылыми-практикалық зерттеулер бағдарламасы аясында дайындалды.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің жобасын дайындау жөніндегі жұмыс тобының жетекшісі Қазақстан Республикасы Ғылым Академиясының корреспондент-мүшесі, профессор М. К. Сүлейменов
Басшының орынбасары профессор Басин Ю. г.
