Есірткі контрабандасы бойынша айыппұл тағайындау
Жамбыл облысы Қордай аудандық сотының 2018 жылғы 11 қазандағы үкімімен: қ., бұрын сотталмаған, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі – ҚК) 286-бабы 2-бөлігінің 5) тармағы бойынша ҚК 55-бабының 3-бөлігін 6 жылға бас бостандығынан айыра отырып, ҚК 296-бабының 3-бөлігі бойынша 100 айыппұл мөлшерінде сотталды 240 500 теңге сомасына айлық есептік көрсеткіш. Қылмыстық кодекстің 58-бабының 3-бөлігі негізінде қылмыстық құқық бұзушылықтардың жиынтығы бойынша неғұрлым қатаң жазаны сіңіру арқылы 6 жылға бас бостандығынан айыру тағайындалды. ҚК-нің 63-бабының 1-бөлігіне сәйкес тағайындалған жаза заңда көзделген міндеттерді жүктей отырып, жазаның бүкіл мерзіміне пробациялық бақылау белгілей отырып, шартты деп есептелінеді. Сотталған К. - дан мемлекет кірісіне 46 540 теңге сомасында сот шығындары, Жәбірленушілерге өтемақы қорына 48 100 теңге мөлшерінде мәжбүрлеп төлем өндірілді. Сот үкімімен К. салмағы 0,94 грамм каннабис шайыры есірткі затын өткізу мақсатынсыз ірі мөлшерде заңсыз сақтағаны, сондай - ақ аталған есірткі затын Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы ірі мөлшерде заңсыз өткізгені үшін кінәлі деп танылды. Апелляциялық тәртіпте іс қаралмады. Наразылықта Бас прокурор қылмыстық заңның дұрыс қолданылмауына байланысты сот үкімін өзгерту туралы мәселе қояды. К. шекаралық бақылаудан өту кезінде есірткі затымен ұсталғаны және Қазақстанның Мемлекеттік шекарасын кесіп өтпегені көрсетіледі. Осыған байланысты оның әрекеттері ҚК 24-бабының 3-бөлігі, 286-бабының 2-бөлігінің 5) - тармағы бойынша саралануы тиіс. ҚК-нің 296-бабының 3-бөлігі бойынша наразылықта ҚК-нің 296-бабының 3-бөлігі артық есептелген болып табылатыны, осы қылмыстық теріс қылықтың барлық белгілері ҚК-нің 286-бабында көзделген қылмыс құрамымен толық қамтылатыны, ҚК-нің 286-бабының 2-бөлігінің 5) - тармағы бойынша неғұрлым қатаң санкциядан тұратын жаза тағайындау кезінде көрсетіледі ҚК-нің 296-бабының 3-бөлігі бойынша теріс қылық жасағаны үшін.
Есірткі контрабандасы бойынша айыппұл тағайындау
Наразылықта "контрабанда үшін қылмыстық жауаптылық туралы заңнаманы қолдану практикасы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының 1997 жылғы 18 шілдедегі № 10 нормативтік қаулысының 11-тармағына контрабандамен қатар өзге де, атап айтқанда валютамен, есірткі құралдарымен, атыс қаруымен байланысты қылмыстық құқық бұзушылықтар жасалған жағдайларда түсіндіруге сілтеме келтіріледі немесе Кедендік емес, өзге бақылау объектісі болып табылатын мемлекеттік шекараны бұза отырып, іс-әрекет қылмыстық заңның тиісті нормаларында көзделген жасалған қылмыстық құқық бұзушылықтардың жиынтығы бойынша саралануға тиіс. Наразылықта бұл түсіндірудің мағынасынан контрабанданың аяқталған құрамының фактісі міндетті шарт болып табылады деп тұжырымдалады. Прокурордың пікірінше, Қазақстан аумағында қылмыс жасау, егер адам іс жүзінде мемлекеттік шекарадан өткен болса ғана мүмкін болады. Бірақ к. елге есірткі әкеле алмағандықтан, есірткі басқа бақылаудың объектісі бола алмады. Сондықтан наразылықта қылмыстық құқық бұзушылық құрамының болмауына байланысты ҚК-нің 296-бабының 3-бөлігі бойынша іс жүргізуді тоқтату, ҚК-нің 58-бабының 3-бөлігін қолдануды болдырмау, контрабанда эпизоды бойынша ҚК – нің 24-бабының 3-бөлігіне, ҚК-нің 286-бабының 2-бөлігіне қайта біліктілік беру, 56-баптың 3-бөлігінің, ҚК-нің 286-бабының 2-бөлігіне ҚК-нің 55-бабының 3-бөлігі ҚК-нің 63-бабының 1-бөлігінің қағидаларын қолдана отырып және жазаның барлық мерзіміне пробациялық бақылау белгілей отырып, 4 жыл 6 ай бас бостандығынан айыру түрінде. Істің белгіленген нақты мән-жайларына сәйкес сотталған К. 2019 жылғы 10 қыркүйекте "Қордай"өткізу пунктінде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасын кесіп өту кезінде паспорттық бақылаудан өту кезінде жүргізілген жеке тінту барысында табылған және одан алынған салмағы 0,94 грамм болатын есірткі – каннабис шайырын шалбарының қалтасында заңсыз сақтаған. Көрсетілген фактілер К. - ның мойындау айғақтарымен, К. - ның жеке тінту хаттамасымен, сотталған адамнан есірткі затын алу мән-жайлары туралы куәлардың айғақтарымен, К. - дан алынғанын анықтаған сараптама қорытындысымен расталды. зат - есірткі-каннабис шайыры, салмағы 0,94 грамм. Жоғарыда келтірілген дәлелдемелер ҚК-нің 296-бабының 3-бөлігі бойынша өткізу мақсатынсыз және оның іс-әрекеттерін саралаусыз ірі мөлшерде есірткі затын заңсыз сақтау туралы сот тұжырымдарының дұрыстығын куәландырады. Есірткі контрабандасы бойынша айыптау эпизодына қатысты сот істің нақты мән-жайларын дұрыс анықтай отырып, сотталушының іс-әрекетіне дұрыс емес құқықтық баға берді, бұл оған жазаны дұрыс тағайындамауға әкелді.
"Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы туралы" 2013 жылғы 16 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) 19-бабының 5, 9-тармақтарына сәйкес адамдарды өткізу пункттерінде, сондай-ақ мемлекеттік шекара арқылы өткізу жүзеге асырылатын өзге де орындарда өткізу кезінде мемлекеттік шекара ретінде паспорттық бақылау желісі әрекет етеді. Мемлекеттік шекара арқылы өткізу шекаралық бақылау рәсімі аяқталғаннан кейін және адам өткізу пунктінің шегінен, сондай-ақ мемлекеттік шекара арқылы өткізу жүзеге асырылатын өзге де жерден шыққан кезде аяқталды деп есептеледі. К. тексеру іс-шараларын жүргізу кезінде ұсталды және паспорттық бақылау желісінен өтпеді, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасынан өтпеді. Мұндай жағдайларда к. есірткі құралдарын Қырғызстаннан Қазақстанға өткізуге бағытталған өзінің ниетін соңына дейін жеткізбегені және оның әрекеттері ҚК-нің 24-бабының 3-бөлігі, 286-бабы 2-бөлігінің 5) тармағы бойынша контрабандаға оқталу, яғни есірткі заттарын Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу ретінде саралануға жатады деген наразылық дәлелдері ірі көлемдегі қаражат негізделген.
Сонымен қатар, ҚК-нің 296-бабының 3-бөлігін артық есептелген деп алып тастау қажеттілігі туралы наразылық дәлелдерімен келісуге болмайды, ҚК-нің 286-бабының құрамы ҚК-нің 296-бабында көзделген теріс қылықтың барлық белгілерін толық қамтиды. "Контрабанда үшін қылмыстық жауаптылық туралы заңнаманы қолдану практикасы туралы" Жоғарғы Соттың 1997 жылғы 18 шілдедегі № 10 нормативтік қаулысының 11-тармағына сілтеме жасай отырып, наразылықта контрабанданың аяқталған құрамының фактісі есірткі заттарын контрабанда кезінде қылмыстар жиынтығы бойынша саралау үшін міндетті шарт болып табылады деп бекітіледі. Прокурордың пікірінше, Қазақстан аумағында қылмыс жасау, егер адам іс жүзінде мемлекеттік шекарадан өткен болса ғана мүмкін болады. К. елге есірткі әкеле алмағандықтан, есірткі басқа бақылаудың объектісі бола алмады. Наразылық есірткі контрабандасын оны сақтамай жүзеге асыру мүмкін емес және қосымша біліктілікті қажет етпейді деп мәлімдейді. Нормативтік қаулыда қамтылған түсіндірулерге дұрыс сілтеме жасай отырып, прокурор бұл оқиғаны тек контрабанданың аяқталған құрамына қатысты деп қате түсіндірді. Бұл түсіндірмеде контрабандамен қатар басқа қылмыс, оның ішінде есірткі затын заңсыз сақтау жасалса, онда бұл әрекеттер жасалған қылмыстық құқық бұзушылықтар жиынтығы бойынша саралануы тиіс екендігі нақты көрсетілген. Сонымен қатар, Заңның 2-бабының 14-тармағынан, 19-бабынан көрініп тұрғандай, адамдарды, көлік құралдарын, жүктер мен тауарларды мемлекеттік шекара арқылы өткізу өткізу пункттерінде жүргізіледі. Теміржол, автомобиль вокзалы немесе станциясы, теңіз немесе өзен порты, халықаралық әуежай немесе әуеайлақ шегіндегі аумақ, сондай-ақ мемлекеттік шекараға тікелей жақын жерде адамдарды, көлік құралдарын, жүктер мен тауарларды өткізу жүзеге асырылатын тиісті инфрақұрылымы бар жергілікті жердің өзге де арнайы бөлінген учаскесі мемлекеттік шекара арқылы өткізу пункті болып табылады. Осы Заңмен өткізу пункттерінде – адамдардың, көлік құралдарының, жүктерді және тауарларды әкелу, табу, өткізу, әкету, олардан келу, болу, жүріп-тұру және кету тәртібі белгіленген, бұл адамдардың, көлік құралдарының, жүктер мен тауарлардың Мемлекеттік шекарадан заңсыз өту мүмкіндігін болғызбауға тиіс. Өткізу пунктінде режимді бақылауды жүзеге асыру Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметіне жүктелген және ол адамдар мен көлік құралдарының келу, болу, жүріп-тұру, кету; өткізу пунктінде жүктер мен тауарларды әкелу, болу, өткізу, әкету тәртібін сақтау бойынша тексеру және өзге де іс-шараларды жүргізуден тұрады.
Есірткі контрабандасы бойынша айыппұл тағайындау
Заңның 66-бабының 14-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу пункттеріндегі шекаралық бақылаудың мәні мемлекеттік шекарадан өту қағидаларын бұзушыларды анықтау және ұстау, оның ішінде есірткі заттарын контрабандалау фактілері бойынша іс-қимылдарды жүзеге асыру болып табылады. Бұл тексеру әрекеттері паспорттық бақылау сызығына дейінгі режимдік жолақта жүргізіледі және бұл жағдайларда кінәлі адамдар Заңның 33-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады. Осылайша, мемлекеттік шекараның режимдік белдеуінде жасалған есірткі затын өткізу мақсатынсыз заңсыз сақтағаны үшін Қ.ҚК-нің 296-бабының 3-бөлігі бойынша негізді түрде сотталды, өйткені ол контрабандаға оқталумен қатар өзге де қылмыстық құқық бұзушылық жасады. Осылайша, ҚК-нің 296-бабының 3-бөлігінің құрамы объективті Тараптың белгісі ретінде есірткі құралдарын мемлекеттік шекара арқылы өткізуді көздемейді, ал ҚК-нің 286-бабының құрамы қылмыстың субъективті жағында орны ауыстырылатын есірткі құралдарына қатысты өткізу мақсатының болуы не болмауы талабын қамтымайды. Сонымен қатар, есірткі контрабандасы есірткі құралын міндетті түрде сақтаумен байланысты емес және есірткі құралдарын сақтауды талап етпейтін кез келген тәсілмен, атап айтқанда пошта жөнелтілімдері арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Сондықтан есірткі контрабандасын оны сақтамай жүзеге асыру мүмкін емес деген наразылық заңға негізделмеген. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 11 "қылмыстық құқық бұзушылықтардың қайталануының және жиынтығының саралануы туралы" нормативтік қаулысының 16-тармағының түсіндірмелерінен көрініп тұрғандай, бір қылмыстық құқық бұзушылықтың екіншісімен ұштасуы қылмыстық құқық бұзушылықтардың өзара байланысын, бір қылмыстық құқық бұзушылықтың басқа қылмыстық құқық бұзушылық жасаумен сүйемелденуін білдіреді.
Мұндай жағдайларда кінәлілер қылмыстық құқық бұзушылықтардың әрқайсысын орындауға бағытталған әрекеттер (уақыт аралығымен немесе онсыз) жасайды. Қылмыстық құқық бұзушылықтардың нақты жиынтығы кезіндегі (яғни, олар кінәлінің бірнеше іс-әрекеті жасалған кезде), сондай-ақ олардың идеалды жиынтығы кезіндегі (бір іс-әрекетте не әрекетсіздікте ҚК-нің екі және одан да көп баптарында көзделген қылмыстық құқық бұзушылықтардың белгілері болған кезде) ұштасуы ҚК-нің 13-бабына сәйкес әрбір қылмыстық құқық бұзушылықтың ҚК-нің тиісті бабы бойынша жеке-жеке саралануына әкеп соғады. Мұндай жағдайларда ҚК-нің 296-бабының 3-бөлігі бойынша іс жүргізуді тоқтату және ҚК-нің 58-бабының 3-бөлігін қолдануды болдырмау туралы наразылық дәлелдері қанағаттандырыла алмайды. Қ. іс-қимылдарының біліктілігінің ҚК 24-бабының 3-бөлігіне өзгеруіне байланысты жаза тағайындау кезінде ҚК 286-бабының 2-бөлігінің 5-тармағы 56-бабының 3-бөлігінің қағидаларын қолдану қажет, оған сәйкес қылмысқа оқталғаны үшін жаза мөлшері Кодекстің Ерекше бөлігінің тиісті бабында көзделген жазаның неғұрлым қатаң түрінің ең жоғары мерзімінің немесе мөлшерінің төрттен үшінен аспауы тиіс аяқталған қылмыс үшін. ҚК – нің 286-бабының 2-бөлігінің санкциясы бас бостандығынан айыру түріндегі жазаның максималды мерзімін-12 жылды көздейді, демек, осы мерзімнің төрттен үш бөлігі 9 жылды құрайды. Бұдан басқа, іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу жеделдетілген сотқа дейінгі тергеп-тексеру нысанында жүргізілді. Жеделдетілген сотқа дейінгі тергеп-тексеру істері бойынша ҚК-нің 55-бабының 3-бөлігіне сәйкес жасалған қылмыстық құқық бұзушылық үшін жазаның негізгі түрінің мерзімі немесе мөлшері Қылмыстық Кодекстің Ерекше бөлігінің тиісті бабында көзделген ең жоғары мерзімнің немесе мөлшердің жартысынан аспауға тиіс. "Қылмыстық жаза тағайындаудың кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 25 маусымдағы № 4 нормативтік қаулысының 7-тармағының түсіндірмелерінен көрініп тұрғандай, аяқталмаған қылмыс үшін жаза тағайындау кезінде ҚК-нің 55-бабының екінші және үшінші бөліктерінде көзделген негіздер болған кезде ҚК-нің 56-бабында белгіленген шектерді негізге ала отырып, мерзімнің еселігін есептеу керек.
Осылайша, ҚК-нің 24-бабының 3-бөлігі, ҚК-нің 286-бабының 2-бөлігінің 5-тармағы бойынша ҚК-нің 56-бабының 3-бөлігінің, 55-бабының 3-бөлігінің талаптарын ескере отырып, ҚК-нің жазасы 4 жыл 6 айдан аспауға тиіс. Бұдан басқа, "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық, қылмыстық-процестік заңнаманы және құқық қорғау және арнаулы мемлекеттік органдардың қызметін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2018 жылғы 12 шілдедегі № 180-VІ Қазақстан Республикасының Заңына байланысты ҚК-нің 296-бабы 3-бөлігінің санкциясына дейін қоғамдық жұмыстардың мерзімі өзгертілді екі жүз сағат, сондай-ақ ҚК-нің 55-бабында жаза мерзімдерін есептеу бас бостандығынан айыру мерзімінен ғана емес, негізгі жазаның кез келген түрінің ең жоғары мерзімінен көзделген. Сондықтан іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу жеделдетілген тәртіппен жүргізілгенін ескере отырып, ҚК-нің 296-бабының 3-бөлігі бойынша жаза тағайындау ҚК-нің 55-бабының 3-бөлігінің талаптары ескеріле отырып жүргізіледі және қоғамдық жұмыстардың 100 сағатынан аспауға тиіс. Мұндай жағдайларда сот алқасы бірінші сатыдағы сот к. жасаған қоғамдық қауіптіліктің сипаты мен дәрежесін ескере отырып деген қорытындыға келді. қылмыстық құқық бұзушылықтар, оның шын жүректен өкінуі, оң мінездемесі, алғаш рет қылмыстық жауапкершілікке тартылуы, асырауында жас бала мен жұмыс істемейтін жұбайының, жас кезінде болуы қ.ҚК-нің 63-бабын қолдана отырып, бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны шартты түрде, пробациялық бақылауды белгілей отырып және оған тиісті міндеттерді жүктей отырып тағайындады.
Баяндалғанның негізінде Жоғарғы Соттың қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы бірінші сатыдағы соттың үкімін өзгертті: - қ. - ның әрекеттері ҚК 286-бабы 2-бөлігінің 5) тармағынан ҚК 24-бабының 3-бөлігіне, ҚК 286-бабы 2-бөлігінің 5-тармағына, ҚК 56-бабының 3-бөлігін, ҚК 55-бабының 3-бөлігін қолданумен 4 жыл 6 ай тағайындалды бас бостандығынан айыру; - ҚК 296-бабының 3-бөлігі бойынша ҚК 55-бабының 3-бөлігін қолдана отырып, қоғамдық жұмыстар түріндегі жаза 100 сағатқа дейін төмендетілді; - қылмыстық құқық бұзушылықтардың жиынтығы бойынша ҚК-нің 58-бабының 3-бөлігі негізінде өтеуге неғұрлым қатаң жазаны сіңіру жолымен 4 жыл 6 ай бас бостандығынан айыру тағайындалды.
ҚК-нің 63-бабының негізінде тағайындалған жаза сот үкімінде көрсетілген міндеттерді жүктей отырып, бас бостандығынан айырудың бүкіл мерзіміне пробациялық бақылау белгілей отырып, шартты деп есептелінеді. Қалған бөлігінде сот үкімі өзгеріссіз қалды. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының наразылығы ішінара қанағаттандырылды.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
