.png)
Мүлікті тәркілеу — бұл мәжбүрлеп, өтеусіз алып қою және оны мемлекет меншігіне айналдыру
ҚР Қылмыстық кодексінің (ҚК) 48-бабы мүлікті тәркілеуді қылмыстық-құқықтық ықпал ету шарасы ретінде қолдануды реттейді. Төменде аталған бапқа егжей-тегжейлі құқықтық түсіндірме, талдау, тәжірибеден мысалдар және өзге нормативтік актілерге сілтемелер берілген.
🔹 Мүлікті тәркілеу ұғымы
Мүлікті тәркілеу — сотталғанның меншігіндегі мүлікті, қылмыстық жолмен алынған не қылмыстық жолмен алынған қаражатқа сатып алынған мүлікті, сондай-ақ қылмыстық құқық бұзушылық жасау құралы немесе құралы болып табылатын мүлікті мәжбүрлеп, өтеусіз алып қою және оны мемлекет меншігіне айналдыру. (Закон и Право)
🔹 Тәркілеу объектілері
ҚР ҚК-нің 48-бабы 2-бөлігіне сәйкес тәркілеуге жатады:
- Қылмыстық құқық бұзушылық жасау нәтижесінде алынған ақша және өзге де мүлік, сондай-ақ осы мүліктен түскен кез келген кірістер, оларды заңды иесіне қайтаруға жататын мүлік пен кірістерді қоспағанда.
- Қылмыстық құқық бұзушылық нәтижесінде алынған мүлік пен одан түскен кірістер толық немесе ішінара айналдырылған немесе түрлендірілген мүлік.
- Экстремистік немесе террористік қызметті, не қылмыстық топты қаржыландыруға немесе өзге түрде қамтамасыз етуге пайдаланылған немесе сол үшін арналған мүлік.
- Қылмыстық құқық бұзушылық жасау құралы немесе құралы болып табылатын мүлік.
- 1)–4) тармақтарында көрсетілген мүлікті сотталған басқа адамдардың меншігіне берген жағдайлар.
🔹 Тәркілеуді ақшалай сомаға ауыстыру
Егер белгілі бір затты тәркілеу оны пайдалануына, сатылуына немесе өзге себептерге байланысты мүмкін болмаса, сот шешімі бойынша сол заттың құнына тең ақшалай сома тәркіленуге жатады.
🔹 Сот шешімі бойынша тәркілеуді қолдану
Мүлікті тәркілеу сот шешімімен ҚР Қылмыстық-процестік кодексінің 15-бөлігінде көзделген жағдайларда қылмыстық-құқықтық ықпал ету шарасы ретінде қолданылады.
🔹 Тәркілеуден алып тасталатын жағдайлар
Тәркілеуге жатпайды:
- Сотталғанға немесе оның асырауындағы адамдарға қажет мүлік, ол қылмыстық-атқару заңнамасында белгіленген тізімге сәйкес айқындалады.
- Қазақстан Республикасының "Қазақстан Республикасы азаматтарының, оралмандардың және Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхаты бар адамдардың мүлкін заңдастыруына байланысты рақымшылық туралы" Заңына сәйкес заңдастырылған ақша және өзге мүлік, егер олар бойынша сол Заңда қылмыстық жауаптылықтан босату көзделген болса.
2-тармақтың ережелері 2014 жылғы 1 қыркүйекке дейін заңды күшіне енген сот актілеріне қолданылмайды, сондай-ақ заңдастыруға жатпайтын мүлік пен ақшаға таралмайды.
🔹 Қолдану тәжірибесі: Кәрім Мәсімов ісі
2023 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің бұрынғы төрағасы Кәрім Мәсімов мемлекеттік опасыздық, билікті күшпен басып алу және лауазымдық өкілеттіктерін асыра пайдалану бойынша кінәлі деп танылды. Сот оны 18 жылға бас бостандығынан айырып, мүлкін тәркілеуге үкім етті. Тергеу және сот барысында Мәсімов пен оның туыстарынан жалпы құны 10 млрд теңгеден астам және 24 млн АҚШ долларын құрайтын мүлік алынды. Оның ішінде қолма-қол ақша, алтын құймалар, антиквариат, қымбат көліктер және жылжымайтын мүлік болды. Бұл мүлік мемлекет кірісіне айналдырылды.
🔹 Халықаралық нормалар
Қазақстан Республикасында мүлікті тәркілеуді қолдану БҰҰ-ның Сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясында және БҰҰ-ның Трансұлттық ұйымдасқан қылмыскерлікке қарсы конвенциясында белгіленген халықаралық стандарттарға сәйкес келеді. Бұл құжаттар қатысушы мемлекеттерді қылмыстық жолмен алынған кірістер мен қылмыс жасау үшін пайдаланылған немесе пайдалануға арналған мүлікті тәркілеу мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндеттейді.
🔹 Қорытынды
Мүлікті тәркілеу — сотталғандардан заңсыз алынған мүлікті тартып алу және оны болашақта пайдалануға жол бермеу арқылы қылмыспен күрестегі маңызды құрал. Бұл шара негізделген, заңнамаға сай және үшінші тұлғалардың құқықтарын ескере отырып қолданылуы тиіс.
Толығырақ және ресми түсіндірмелер алу үшін ресми құқықтық порталдағы нормативтік актілерге жүгінген жөн.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
