494-бапқа түсініктеме. Паспорттарды, жеке куәліктерді заңсыз алып қою немесе оларды Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің кепіліне қабылдау  

     1. Азаматтардан паспорттарды, жеке куәліктерді заңсыз алып қою немесе оларды кепілге алу -

     ескерту жасауға немесе бес айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.

     2. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген, әкімшілік жаза қолданылғаннан кейін бір жыл ішінде қайталап жасалған іс-әрекеттер, -

     он айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.

     Құқық бұзушылықтың жалпы объектісі басқарудың белгіленген тәртібі болып табылады. Паспортты, жеке куәлікті (халықты құжаттау және тіркеу) пайдалану қағидалары сақталған кезде туындайтын қоғамдық-құқықтық қатынастар құқық бұзушылықтың тікелей объектісі болып табылады.

     Түсініктеме берілген мақаланың бірінші бөлігінің объективті жағы екі біліктілік белгісімен көрсетілген:

     1) азаматтардан паспорттарды немесе жеке куәліктерді заңсыз алып қою;  

     2) оларды азаматтардан паспорттарды немесе жеке куәліктерді кепілге алу.

     Әкімшілік-құқықтық мәртебесіне сәйкес Қазақстан Республикасы азаматының паспорты мен жеке куәлігі жеке басын куәландыратын, Қазақстан Республикасының азаматтығын растайтын құжаттар болып табылады. Сондықтан, егер бұл заңда тікелей көзделмесе, паспортты, жеке куәлікті алуға немесе құжаттарды кепілге алуға (міндеттемелерді қамтамасыз етуге) ешкімнің құқығы жоқ.

     "Жеке басты куәландыратын құжаттар туралы" 2013 жылғы 29 қаңтардағы № 73 ҚР Заңының 8-бабы негізінде Қазақстан Республикасы азаматының паспорты жасына қарамастан Қазақстан Республикасының азаматтарына (он жыл мерзімге) олардың қалауы бойынша беріледі және Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерлерде Қазақстан Республикасы азаматының жеке басын куәландырады.  

     Паспорттан айырмашылығы, Қазақстан аумағында тұрақты тұратын, он алты жасқа толған Қазақстан Республикасының барлық азаматтары жеке куәлікке ие болуға міндетті.

     "Жеке басты куәландыратын құжаттар туралы" 2013 жылғы 29 қаңтардағы № 73 ҚР Заңының 23-бабына сәйкес, Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларда және тәртіппен жеке басты куәландыратын құжаттарды алдын ала тергеу, анықтау органдарының лауазымды адамдары, сондай-ақ лауазымды адамдар әкімшілік іс жүргізу және азаматтығын жоғалтуды ресімдеу барысында алады.

     Өзге органдар мен лауазымды адамдардың жеке басын куәландыратын құжаттарды алып қоюына тыйым салынады. Бас бостандығынан айыруға сотталған адамдардан жеке басын куәландыратын құжаттар алынады және үкімдерді орындайтын мекемелерде сақталады. Жазаны өтеуден босатылған кезде жеке басын куәландыратын құжаттар иелеріне қайтарылады.

     Өкінішке орай, "жеке басты куәландыратын құжаттар туралы" 2013 жылғы 29 қаңтардағы ҚР Заңында Жеке басты куәландыратын құжаттарды заңды түрде алып қоюдың нақты құқықтық негіздері көзделмеген.

     ӘҚБтК-нің 795-бабының 12-тармағы ӘҚБтК-нің 785-бабының бірінші бөлігінде көзделген мақсаттарға қол жеткізу үшін жеке тұлғаның жанындағы құжаттарды алып қою тек ерекше жағдайларда ғана жүргізілетінін көздейді. Осы шараны ӘҚБтК-де көзделмеген мақсаттарда қолдану Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады. Яғни, құжаттарды алып қою әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ету шарасы болып табылады, бірақ бұл шараны қолдану мақсаттары барлық құқықтық негіздерді қамтымайды, өйткені жеке басын куәландыратын құжаттарды заңды түрде алып қою әкімшілік құқық бұзушылықтар үшін ғана емес (ерекше жағдайларда) жүргізілуі мүмкін.  

     Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 26 тамыздағы № 852 Қаулысы әкімшілік тәртіппен жеке басын куәландыратын құжаттарды заңды түрде алып қою жағдайларын анық емес, бірақ айқындайды.

     Жеке басын куәландыратын құжаттар жарамсыз болып табылады, яғни олар келесі жағдайларда алынуға жатады:

     1) оларда жеке басты куәландыратын құжаттың осы түрі үшін міндетті заңнама деректері болмаған кезде;

     2) олардың қолданылу мерзімі аяқталғанда;

     3) жеке басын куәландыратын құжатта деректерді сәйкестендіру мүмкін невозможстігі, атап айтқанда:

     - Тегі, Аты, Әкесінің аты (бар болса);

     - туған күндері мен орындары;

     - азаматтығы;

     - фотосуреттер;

     - құжатты берген органның атауы;

     - берілген күні, Құжат нөмірі, қолданылу мерзімі;

     - жеке сәйкестендіру нөмірі (босқын куәлігін қоспағанда);

     4) құжатты қорғау дәрежесін сәйкестендірудің мүмкін невозможстігі;

     5) егер құжат жоғалған деп есептелсе;

     6) иесінің құқықтық мәртебесіне сәйкес келмеген;

     7) жынысты ауыстыру.

     Уәкілетті органға тапсыруға жататын паспортта шет мемлекеттің қолданыстағы визасы болған кезде азаматтың өтініші бойынша паспорт алынбайды. Бұл ретте жарамсыз паспорт өтелуге жатады (паспорттың тараптарының бірінің тескішпен өтуін жүзеге асыру жолымен) және қажеттілік өткенге дейін иесіне қайтарылады.

     Кепіл ұғымы, негіздері, мәні 1994 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 3-параграфында айқындалған. Кепілдің мәні айналымнан алынған заттарды қоспағанда, кез келген мүлік, оның ішінде заттар мен мүліктік құқықтар болуы мүмкін. Жеке басын куәландыратын құжаттарды кепілге алу азаматтық заңнамада көзделмеген.

     Түсініктеме берілген баптың екінші бөлігі осы баптың бірінші бөлігінде көзделген, жаза қолданылғаннан кейін бір жыл ішінде қайталап жасалған іс-әрекеттер үшін жауапкершілікті белгілейді.

     Паспортты, жеке куәлікті заңсыз алып қоюға немесе оларды кепілге қабылдауға жол берген жеке тұлғалар ғана құқық бұзушылық субъектілері бола алады.

     Егер паспортты немесе жеке куәлікті заңсыз алып қоюды алдын ала тергеу, анықтау органдарының лауазымды адамдары, сондай-ақ лауазымды адамдар әкімшілік іс жүргізу және азаматтығынан айыруды ресімдеу барысында жүргізсе, онда әкімшілік жауаптылық ӘҚБтК-нің 32-бабында көзделген ерекшеліктер ескеріле отырып, жүргізіледі.

     Құқық бұзушылықтың субъективті жағы тікелей ниетпен сипатталады.

     Түсініктеме берілген бап бойынша іс жүргізуді қозғауға және әкімшілік жаза қолдануға құқылы:

     1)ішкі істер министрлігі комитеттерінің төрағалары мен департаменттерінің бастықтары, аумақтық ішкі істер органдарының, әкімшілік, көші-қон полициясы бөлімшелерінің, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті полиция қызметінің бастықтары, олардың орынбасарлары (ӘҚБтК 685-бабының 2-тармағының 1-тармағы);

     2) бөлімдердің, полиция бөлімшелерінің, әкімшілік, көші-қон полициясы бөлімшелерінің, ауданның (қаланың, қаладағы ауданның)жергілікті полиция қызметінің бастықтары және олардың орынбасарлары (ӘҚБтК-нің 685-бабы 2-тармағының 2-тармағы);

     2) арнаулы атақтары бар ішкі істер органдарының (полицияның) қызметкерлері (ӘҚБтК 685-бабының 2-бөлігінің 4-тармағы).

     Түсініктеме берілген баптың 1 бөлігінің санкциясы әкімшілік жазаның екі түрін қарастырады:

     1) ескерту;

     2) бес айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салынады.

     Бірақ жазаны ерікті түрде таңдауға жол берілмейді. Түсініктеме берілген бап бойынша әкімшілік жаза қолдану туралы қаулы шығарған кезде жоғарыда аталған лауазымды адамдар ӘҚБтК-нің 43-бабының 2-бөлігінің "осы Кодекстің 57-бабында және 366-бабына ескертпеде көзделген мән-жайлар болмаған кезде әкімшілік жаза қолданатын сот (судья), орган (лауазымды адам) ӘҚБтК-нің 43-бабының 2-бөлігінің талаптарын ескеруге тиіс. осы Кодекстің Ерекше бөлігінің тиісті бабында көзделген ескерту".

Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне ғылыми-практикалық түсініктеме (мақала) авторлық ұжымнан:

     Бачурин Сергей Николаевич, з.ғ. к., доцент - 48-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған);

     Ғабдуалиев Мереке Трекович, з.ғ. к. – 11, 21, 22, 23-тараулар;

     Жүсіпбекова Айнұр Маратқызы, з.ғ. м. – 13-тарау (а. в. Карпекинмен бірлесіп жазған); 33, 39-тараулар (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған);  

     Карпекин Александр Владимирович, з.ғ. к., доцент - 13 тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);

     Корнейчук Сергей Васильевич-2 тарау; 6 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 8 тарау; 25 тарау (е. м. Хакимовпен бірлесіп жазған); 457-470, 488, 488-1, 491-506 баптар; 28, 30, 52 тараулар;

     Корякин Илья Петрович, з.ғ. д., профессор-49 тарау;

     Кысықова Гүлнара Бауыржанқызы, з.ғ. к. - 20 тарау;

     Омарова Ботагөз Акимгереевна, з.ғ. к. – 17 тарау; 18 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 26, 31 тараулар; 32 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған);

     Парманқұлова Баян Асханбайқызы - 18-тарау (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 19, 32-тараулар (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 43-тарау (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған);  

     Подопригора Роман Анатольевич, з.ғ. д., профессор-24 тарау, 489, 489-1, 490 баптар;

     Порохов Евгений Викторович, з.ғ. д. - 14, 15, 16, 29-тараулар, 471-475-баптар;

     Сейтжанов Олжас Теміржанұлы, з.ғ. к., доцент, – 4-тарау; 5-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 6-тарау (С. В. Корнейчукпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 9-тарау; 10-тарау (В. В. Филин Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 33-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған); 36-тарау (б. е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 39-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);

     Смышляев Александр Сергеевич, PhD докторы. – 38, 40, 42, 43-1-тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған); 44-тарау;

     Тукиев Аслан Сұлтанұлы – з.ғ. к., доцент-1, 3, 35 тараулар; 38, 40, 42 тараулар (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 43 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 43-1 тарау (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 44-1 тарау (бірге жазған Шипп Д. А.); 45-тарау; 46 (бірге жазған Шипп Д. А.); 47-тарау;  

     Филин Владимир Владимирович, з.ғ. к., доцент - 10 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған);  

Хакимов Ержан Маратұлы, м. з. н. - 5-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 6-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған, С. В. Корнейчук); 7-тарау; 25-тарау (С. В. Корнейчукпен бірлесіп жазған); 34, 41-тараулар; 48-тарау (бірлесіп жазған С. Н. Бачуринмен); 53-тарау;

     Шаймерденов Болат Ерденұлы, з.ғ. м., – 10-тарау (О. Т. Сейтжановпен, В. В. Филинмен бірлесіп жазған); 12-тарау; 476-487, 507-509-баптар; 36-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 37, 50, 51-тараулар.  

     Шипп Денис Алексеевич-44-1, 46 тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған).

Актінің өзгертілген күні: 01.01.2020 актінің қабылданған күні: 01.01.2020 қабылданған орны: 1000500000000 актіні қабылдаған Орган: 103001000000 қолданылу аймағы: 10000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000: 029000000000 / 028000000000 / 029002000000 / 028004000000 / 029001000000 / 026000000000 / 001000000000 / 001008000000 / 030000000000 акт нысаны: COMM / code заңды күші: 1900 акт тілі: rus  

Назар аударыңыз!  

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.  

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.    

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы