45-бапқа түсініктеме. Әкімшілік құқық бұзушылық жасау құралы не нысанасы болған затты, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің Әкімшілік құқық бұзушылық жасау салдарынан алынған мүлікті тәркілеу  

     1. Әкімшілік құқық бұзушылық жасау құралы не нысанасы болған затты, сондай-ақ Әкімшілік құқық бұзушылық жасау салдарынан алынған мүлікті тәркілеу олардың заңнамада белгіленген тәртіппен мемлекет меншігіне мәжбүрлеп өтеусіз жүгінуінен тұрады.

     Әкімшілік құқық бұзушылық жасаған адамды оның меншік иесіне қайтаруға жататын не айналымнан алынған затты заңсыз иеленуден алып қою тәркілеу болып табылмайды. Айналымнан алынған зат мемлекет меншігіне айналуға немесе жойылуға жатады.

     2. Егер осы Кодекстің Ерекше бөлігінде өзгеше көзделмесе, бұзушының меншігі болып табылатын зат қана тәркіленуге жатады.

     3. Аңшылық қаруды, оған оқ-дәрілерді және басқа да рұқсат етілген аңшылық және балық аулау құралдарын тәркілеуді аңшылық (балық аулау) Негізгі Заңды тіршілік көзі болып табылатын адамдарға қолдануға болмайды.

     4. Тәркілеуді судья қолданады және ол осы бөлімнің Ерекше бөлігінің тиісті бабында әкімшілік жаза ретінде көзделген жағдайларда қолданылуы мүмкін.

     1 бөлім. Әкімшілік жаза шараларының бірі тәркілеу болып табылады. Әкімшілік кодекс бірқатар құқық бұзушылықтар үшін тәркілеуді қолдануға жол бере отырып, бұзушының мүлкін мүлдем тәркілеуді емес, тек әкімшілік құқық бұзушылықтар жасалатын заттар мен құралдарды ғана көздейді.

     Әкімшілік құқық бұзушылық жасау құралы немесе тікелей объектісі болған затты тәркілеу Осы затты мемлекет меншігіне мәжбүрлеп өтеусіз айналдырудан тұрады.

     Осы баптың мағынасы мен мазмұнынан туындағандай, бұл шара мүліктік сипатта болады. Тәркілеу құқық бұзушылық жасау құралы немесе нысанасы болып табылатын заттарға қатысты жүзеге асырылады. Екінші жағдайда, бұл құқық бұзушылық объектісі туралы емес, құқық бұзушылық жасау құралдары туралы болуы мүмкін.

     Қылмыс жасау құралдары-қару, құрал-саймандар, құжаттар және басқа да қылмыс үшін пайдаланылуы мүмкін заттар.  

     Айта кету керек, практикалық қызметте құқық бұзушылық деп аталатын құралдарға жататын заттар жиі кездеседі.  

     Құқық бұзушылықты жасау құралдары құқық бұзушылықты жеңілдету үшін пайдаланылуы мүмкін әртүрлі заттар мен құрылғылар болуы мүмкін (мысалы, мотор мен қайық ескектері, Боа конструкторы және т.б.). Алайда, бұл анықтама ӘҚБтК-де көрінбеді, бұл іс жүзінде Елеулі сәйкессіздіктерді тудырады. Мұндай жағдайда мұндай заттар құқық бұзушылық жасау құралдарына жатады және тиісінше тәркіленеді, бұл теориялық тұрғыдан дұрыс болып көрінбейді (құқық бұзушының оларға меншік құқығы болмаған жағдайда). Ресей Федерациясының басқа тәжірибесі мен реттелуі. Айта кету керек, Ресей Федерациясының ӘҚБтК-де құқық бұзушының меншігіндегі заттарға қатысты ғана тәркілеу түріндегі жауапкершілікке жол беру туралы шектеу ережесі жоқ. Осылайша, әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін құқық бұзушыға тиесілі емес құралдарды немесе заттарды тәркілеуге рұқсат етіледі (Ресей Федерациясының Конституциялық Сотының 1999 жылғы 14 мамырдағы N 8-П қаулысын және Ресей Федерациясының Конституциялық Сотының 2001 жылғы 27 қарашадағы N 202-О ұйғарымын қараңыз).

     Әкімшілік құқық бұзушылықтың нысаны кең мағынада қол сұғушылық, әкімшілік құқық бұзушылық бағытталған объект болып табылады. Бұл тұрғыда оны құқық бұзушылықтың құралы мен құралынан ажырату керек.

     Кодекске сәйкес тәркілеу әкімшілік жазаның қосымша шарасы ретінде ғана танылады (ӘҚБтК 42-бабының 3-бөлігі).

     2001 жылғы ӘҚБтК редакциясында 2014 жылғы ӘҚБтК-нен алып тасталған әкімшілік құқық бұзушылық жасау құралы немесе нысанасы болып табылатын затты өтеулі алып қою сияқты норма болды. Тәркілеуді өтеулі алып қоюдан айыру керек, өйткені әкімшілік құқық бұзушылық жасау құралын немесе нысанасын өтеумен алып қою олардың құнын бұрынғы меншік иесіне өтеумен байланысты, ал тәркілеу өтеусіз жүзеге асырылады. Тәркілеу кезінде жеке меншік нысанасы мемлекеттік меншікке өтеді.

     Сондай-ақ, Әкімшілік құқық бұзушылық жасаған адамды айналымнан алынған затты заңсыз иеленуден алып қою тәркілеу болып табылмайды. Айналымнан алынған зат мемлекет меншігіне айналуға немесе жойылуға жатады.

     Азаматтық айналымнан алынған заттар ерекше құқықтық режимге ие.

     Біріншіден, олар өздерінің ерекше қасиеттеріне байланысты басқа адамдарға еркін беріле алмайды және іс жүзінде азаматтық айналымға қатысушылардың ешқайсысына азаматтық құқықтар арқылы тиесілі бола алмайды.

     Екіншіден, олардың тізбесі заңнамалық актілерде тікелей көрсетілуі керек (АК 116-бабының 2-тармағы) және сәйкесінше толық сипатқа ие. Азаматтық айналымнан алынған заттарға жатқызу мемлекеттің заң шығарушы органдарының айрықша құзыретін құрайды және оны сот та, өзге де құқық қолдану органы да кеңейте алмайды.

     Үшіншіден, Қазақстанда мұндай объектілер мемлекетке тиесілі және мемлекеттің айрықша меншігінің тізбесіне кіреді (мысалы, ҚР Су кодексінің 8-бабының 1-тармағы). Кейбір басқа заңнамалық актілерде айналымнан алынған заттар мемлекеттің меншігі ретінде белгіленеді (мысалы, Орман кодексінің 8-бабының 2-тармағы, 3-бабы, ҚР Жер кодексінің 26-бабының 2-тармағы).

     Төртіншіден, азаматтық айналымнан алынған заттарға, осы объектілерді иеліктен шығаруға бағытталған қандай да бір мәмілелер мен өзге де актілер жасауға жол берілмейді. Мұндай актілер жарамсыз деп танылуы тиіс (АК-нің 158-бабының 1-тармағы, 8-баптың 3-тармағы, Су кодексінің 21-бабы, Орман кодексінің 8-бабының 5-тармағы).

     Әкімшілік құқық бұзушылық жасау құралы немесе тікелей объектісі болып табылған затты тәркілеу туралы қаулыны орындау тәркіленген затты алып қою және оны мемлекет меншігіне мәжбүрлеп өтеусіз айналдыру жолымен жүзеге асырылады.

     Әкімшілік сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасағаны үшін ӘҚБтК-нің 34-тарауының санкцияларымен әкімшілік құқық бұзушылық жасау салдарынан алынған мүлікті тәркілеу көзделмеген. Осындай әкімшілік құқық бұзушылықтар бойынша істерді шешу кезінде соттар ӘҚБтК-нің 822-бабының 3-бөлігіне сәйкес заттай дәлелдемелердің тағдырын оларды тиісті мекемелерге беру немесе жою арқылы шешуі керек.

     2 бөлім. ӘҚБтК-нің 45-бабында, егер ӘҚБтК-нің Ерекше бөлігінде өзгеше көзделмесе, құқық бұзушының жеке меншігіндегі зат қана тәркіленуі мүмкін екендігі атап көрсетілген.  

     ҚазКСР ӘҚБтК-де, егер заңнамалық актілерде өзгеше көзделмесе, құқық бұзушының жеке меншігіндегі зат қана тәркіленуге жататыны көрсетілген. Мәселен, мысалы, тиісті тауарлардың, көлік құралдарының құқық бұзушының меншігінде болғанына немесе оған басқаруға немесе пайдалануға берілгеніне қарамастан, кедендік құқық бұзушылықтың нысанасы болып табылатын мүлікті тәркілеуге жол берілді. Бұл меншік иесі әрдайым кедендік құқықтық қатынастардың тікелей қатысушысы бола бермейтіндігіне байланысты болды.

     2014 жылғы ӘҚБтК Ерекше бөлімнің нақты санкцияларына сілтеме жасай отырып, осы құқықтық жағдайды басқаша шешті. Алайда, тиесілілік мәселесі таза заңды мағынада шешілмеген күйінде қалып отыр. Аталған мәселе бойынша сот практикасы да әртүрлі. Санкциялары тәркілеуді көздейтін әкімшілік құқық бұзушылықтардың құрамы субъектіге және мүлік режиміне қатысты жалпы ережелерді қамтиды.  

     Алайда, осы баптың 2-бөлігінің мұндай редакциясы, егер тәркілеу туралы ӘҚБтК-нің Ерекше бөлігінің санкциясында тікелей көрсетілген болса, құқық бұзушының меншігінде болғанына немесе оны басқаруға немесе пайдалануға бергеніне қарамастан, құқық бұзушылық жасау құралын немесе құқық бұзушылық нысанасын тәркілеу мүмкіндігін анықтауға мүмкіндік береді.  

     3 бөлім. Әкімшілік-құқықтық тәркілеу әрқашан ерекше болып табылады: ол тек құқық бұзушылыққа тікелей байланысты нәрселерге қатысты жасалады.  

     Мысалы, аң аулау тіршіліктің негізгі көзі болып табылатын адамдарға атыс қаруы мен оның оқ-дәрілерін, сондай-ақ басқа да аң аулау құралдарын тәркілеу қолданыла алмайды. Бұл әкімшілік шараны қылмыстық жазадан ерекшелендіретін мүлік емес, тиісті зат тәркіленеді.

     4 бөлім. ҚР Конституциясының 26-бабына сәйкес ешкімді өз мүлкінен айыруға болмайды, әйтпесе сот шешімі бойынша тәркілеуді тек судья тағайындайды. Жазаның бұл түрі Ерекше бөлімнің тиісті бабында әкімшілік жаза ретінде көзделген жағдайларда қолданылуы мүмкін.

     Мәселен, мысалы, ӘҚБтК-нің 281-бабының 5-бөлігінің санкциясымен әкімшілік құқық бұзушылық жасаудың тікелей нысанасы болып табылатын мұнай өнімдерін және (немесе) құқық бұзушылық жасау салдарынан алынған кірістерді тәркілеу түрінде қосымша әкімшілік жаза қарастырылған. Мұндай қосымша жазаны қолдану міндетті болып табылады. Санкцияда құқық бұзушылық салдарынан алынған кірістерді тәркілеу мүмкіндігі тікелей көзделгенін ескере отырып, мұнай өнімдерін тәркілеу мүмкіндігі болмаған кезде, іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу барысында уәкілетті орган белгілеген мөлшерде оларды өткізуден түскен кірістерге тәркілеуді қолдану қажет.

Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне ғылыми-практикалық түсініктеме (мақала) авторлық ұжымнан:

     Бачурин Сергей Николаевич, з.ғ. к., доцент - 48-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған);

     Ғабдуалиев Мереке Трекович, з.ғ. к. – 11, 21, 22, 23-тараулар;

     Жүсіпбекова Айнұр Маратқызы, з.ғ. м. – 13-тарау (а. в. Карпекинмен бірлесіп жазған); 33, 39-тараулар (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған);  

     Карпекин Александр Владимирович, з.ғ. к., доцент - 13 тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);

     Корнейчук Сергей Васильевич-2 тарау; 6 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 8 тарау; 25 тарау (е. м. Хакимовпен бірлесіп жазған); 457-470, 488, 488-1, 491-506 баптар; 28, 30, 52 тараулар;

     Корякин Илья Петрович, з.ғ. д., профессор-49 тарау;

     Кысықова Гүлнара Бауыржанқызы, з.ғ. к. - 20 тарау;

     Омарова Ботагөз Акимгереевна, з.ғ. к. – 17 тарау; 18 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 26, 31 тараулар; 32 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған);

     Парманқұлова Баян Асханбайқызы - 18-тарау (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 19, 32-тараулар (Б. А. Омаровамен бірлесіп жазған); 43-тарау (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған);  

     Подопригора Роман Анатольевич, з.ғ. д., профессор-24 тарау, 489, 489-1, 490 баптар;

     Порохов Евгений Викторович, з.ғ. д. - 14, 15, 16, 29-тараулар, 471-475-баптар;

     Сейтжанов Олжас Теміржанұлы, з.ғ. к., доцент, – 4-тарау; 5-тарау (Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 6-тарау (С. В. Корнейчукпен, Е. М. Хакимовпен бірлесіп жазған); 9-тарау; 10-тарау (В. В. Филин Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 33-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған); 36-тарау (б. е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған); 39-тарау (А. М. Жүсіпбековамен бірлесіп жазған);

     Смышляев Александр Сергеевич, PhD докторы. – 38, 40, 42, 43-1-тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған); 44-тарау;

     Тукиев Аслан Сұлтанұлы – з.ғ. к., доцент-1, 3, 35 тараулар; 38, 40, 42 тараулар (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 43 тарау (Б. А. Парманқұловамен бірлесіп жазған); 43-1 тарау (А. С. Смышляевпен бірлесіп жазған); 44-1 тарау (бірге жазған Шипп Д. А.); 45-тарау; 46 (бірге жазған Шипп Д. А.); 47-тарау;  

     Филин Владимир Владимирович, з.ғ. к., доцент - 10 тарау (О. Т. Сейтжановпен, Б. Е. Шаймерденовпен бірлесіп жазған);  

     Хакимов Ержан Маратұлы, м. з. н. - 5-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 6-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған, С. В. Корнейчук); 7-тарау; 25-тарау (С. В. Корнейчукпен бірлесіп жазған); 34, 41-тараулар; 48-тарау (бірлесіп жазған С. Н. Бачуринмен); 53-тарау;

     Шаймерденов Болат Ерденұлы, з.ғ. м., – 10-тарау (О. Т. Сейтжановпен, В. В. Филинмен бірлесіп жазған); 12-тарау; 476-487, 507-509-баптар; 36-тарау (О. Т. Сейтжановпен бірлесіп жазған); 37, 50, 51-тараулар.  

     Шипп Денис Алексеевич-44-1, 46 тараулар (А. С. Тукиевпен бірлесіп жазған).

Актінің өзгертілген күні: 01.01.2020 актінің қабылданған күні: 01.01.2020 қабылданған орны: 1000500000000 актіні қабылдаған Орган: 103001000000 қолданылу аймағы: 10000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000: 029000000000 / 028000000000 / 029002000000 / 028004000000 / 029001000000 / 026000000000 / 001000000000 / 001008000000 / 030000000000 акт нысаны: COMM / code заңды күші: 1900 акт тілі: rus  

Назар аударыңыз!  

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.  

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.    

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы