Әкімшілік сотта адвокатты қорғау
ӘҚБтК-нің 159-бабының 2-бөлігі бойынша жауапкершілік, егер бұл әрекеттерде қылмыстық жазаланатын іс-әрекет белгілері болмаса, нарық субъектілерінің ДК тыйым салған бәсекелестікке қарсы келісілген іс-әрекеттер жасағаны үшін туындайды. Нарық субъектілерінің бәсекелестікке қарсы келісілген әрекеттерінің мазмұны мен тұжырымдамасы ДК-нің 170-бабында келтірілген. Соттар осы санаттағы істерді қарау кезінде ӨК-нің 170-бабының нормалары 2017 жылғы 1 қаңтардан бастап жаңа редакцияда қолданылатынын есте ұстаған жөн (өзгерістер 2016 жылғы 28 желтоқсандағы заңмен енгізілген). ӨК-нің 170 - бабының 1-тармағына сәйкес тауарларды өндіруді, өткізуді жүзеге асыратын нарық субъектілерінің бәсекелестікті шектеуге бағытталған, оның ішінде: 1) тауарларды сатып алудың немесе өткізудің бағаларын не басқа да шарттарын белгілеуге және (немесе) қолдауға; 2) тауарларды өндіруді не өткізуді негізсіз шектеуге; 3) тауарларды өндіруден, өткізуден негізсіз бас тартуға қатысты келісілген әрекеттеріне тыйым салынады белгілі бір сатушылармен (өнім берушілермен) не сатып алушылармен шарттар жасасудан; 4) басқа субъектілермен тең мәнді шарттарға кемсітушілік шарттарды қолдану. Мұндай әрекеттердің жасалуын анықтаумен қатар, соттар мұндай әрекеттердің бәсекелестікті шектеуге бағытталғанын анықтауы керек. Бұл ретте КҚ 170-бабының 2-тармағына сәйкес КҚ 170-бабының 1-тармағында көрсетілген нарық субъектілерінің іс-әрекеттері, егер олар жиынтығында мынадай шарттарды қанағаттандырса, келісілген деп танылуы мүмкін: 1) бұл іс-әрекеттер бәсекелестікті шектейді; 2) мұндай іс-әрекеттердің нәтижесі нарық субъектілерінің әрқайсысының мүдделеріне сәйкес келеді; 3) нарық субъектілерінің іс-әрекеттері олардың әрқайсысына олардың біреуінің жария мәлімделуіне немесе олардың біреуінің осындай іс-әрекеттер жасағаны туралы ақпаратты жария орналастыруына байланысты алдын ала белгілі; 4) аталған нарық субъектілерінің әрқайсысының іс-әрекеттері келісілген іс-әрекеттерге қатысатын өзге де нарық субъектілерінің іс-әрекеттерінен туындаған; 5) нарық субъектілерінің іс-әрекеттері осы нарық субъектілеріне тең дәрежеде әсер ететін мән-жайлардың салдары болып табылмайды (Қазақстан Республикасының Салық және өзге де заңнамасының, тұтыну динамикасының, табиғи монополиялар субъектілерінің көрсетілетін қызметтеріне тарифтердің, тауарларды өндіру, өткізу кезінде пайдаланылатын шикізат пен тауарларға бағалардың өзгеруі); 6) нарық субъектілерінің тиісті тауардағы жиынтық үлесі нарық отыз бес немесе одан да көп пайызды құрайды.
Әкімшілік сотта адвокатты қорғау
Бұл ретте тиісті тауар нарығындағы бір нарық субъектісі үлесінің ең аз мөлшері бес және одан да көп пайызды құрауға тиіс. Жоғарыда келтірілген нормаларды талдау ӘҚБтК-нің 159-бабының 2-бөлігі бойынша Субъектінің іс-әрекеттерін саралау үшін соттар мынадай мән-жайларды белгілеуі тиіс деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді: 1) ӨК-нің 174-бабының 1-тармағында көзделген іс-әрекеттердің кем дегенде біреуін жасау; 2) олардың келісілген болып табылатынын, яғни оларды тану шарттарының жиынтығы осы тармақта көзделген 2 бап 174 КҚ; 3) тұлға осы нарықтың субъектісі болып табыла ма. Дәлелдемелерді зерттеу және бағалау мәселелері соттың (уәкілетті органның) құзыретіне жатқызылған, сонымен бірге дәлелдеу ауыртпалығы, әкімшілік құқық бұзушылық құрамының, оның ішінде біліктілік белгілерінің болуы уәкілетті органға ғана жүктелген. Жалпылау осы әрекеттер бәсекелестікті шектейтін шарт бойынша дәлелдемелерді зерттеу кезінде сот практикасының біркелкілігінің жоқтығын көрсетті. Уәкілетті орган осы санатты тар түсіндіреді, бұған соттар тұтынушыларға әсер ету тұрғысынан ғана келіседі. ДК бәсекелестікті шектеу ұғымының мазмұнын ашпайды. Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың № 19 қосымшасында (Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 14 қазандағы № 240-V ҚРЗ Заңымен ратификацияланған.) бәсекелестікті шектеу белгілері келтірілген – тауар нарығында тұлғалардың бір тобына кірмейтін шаруашылық жүргізуші субъектілер (нарық субъектілері) санының қысқаруы, тауар нарығында тауар айналымының өзге де жалпы шарттарының тиісті өзгерістерімен байланысты емес тауар бағасының өсуі немесе төмендеуі, тұлғалардың бір тобына кірмейтін шаруашылық жүргізуші субъектілердің (нарық субъектілерінің) тауардағы дербес әрекеттерден бас тартуы нарық, тауар нарығында тауар айналымының жалпы шарттарын шаруашылық жүргізуші субъектілер (нарық субъектілері) арасындағы келісіммен немесе олар орындау үшін өзге тұлғаның міндетті нұсқауларына сәйкес не тұлғалардың бір тобына кірмейтін шаруашылық жүргізуші субъектілердің (нарық субъектілерінің) тауар нарығындағы өз іс-әрекеттерін келісуі нәтижесінде айқындау, сондай-ақ шаруашылық жүргізуші үшін мүмкіндік туғызатын өзге де мән-жайлар субъектінің (нарық субъектісінің) немесе бірнеше шаруашылық жүргізуші субъектілердің (нарық субъектілерінің) тауар нарығында тауар айналымының жалпы шарттарына біржақты тәртіппен әсер етсін.
Заңнамада бәсекелестікті шектеу ұғымының болмауына байланысты Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартқа 19-қосымшада Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнаманы бұзу туралы істерді қарау кезінде бәсекелестікті шектеу белгілері туралы берілген түсіндіруге бағдарлану ұсынылады. Нарық субъектілерінің әрекеттері олардың әрқайсысына олардың біреуінің жария мәлімдемесіне немесе олардың біреуінің осындай әрекеттерді жасағаны туралы ақпаратты жария орналастыруына байланысты алдын ала белгілі болған жағдайда осындай шартты белгілеу мәселелері екіұшты шешіледі (ӨК 174-бабы 2-тармағының 3) тармақшасы). Жоғарыда келтірілген норманы талдау соттар жиынтығында екі жағдайдың болуын анықтауы керек деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді: 1) олардың біреуінің жария мәлімдемесінің болуы немесе олардың біреуінің іс-әрекеттер жасағаны туралы ақпаратты жария түрде орналастыруы; 2) субъектілердің мұндай әрекеттер жасалатыны туралы алдын ала хабардар болуы (мысалы: бағалар көтеріледі) . Осы Шартты дәлелдеу кезінде монополияға қарсы орган баға туралы ақпараттың жалпыға қол жетімділігі туралы мәлімет береді және нарық субъектілері бәсекелестердің бірінің тауар бағасының жоспарланған өсуі туралы алдын ала білгені туралы екінші шартты толығымен елемейді. Уәкілетті орган келтіретін баға туралы ақпараттың жалпыға қол жетімділігі және оны сайттарда немесе сату орындарындағы ақпараттық панельдерде жариялау туралы фактілер тауарлардың ағымдағы бағасына жатады. Ал ДК-нің 170-бабы 2-тармағының 3) тармақшасында нарық субъектісі тауар нарығындағы жоспарланған мінез-құлық туралы алдын ала хабарлауға тиіс екендігі туралы айтылады.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
