.png)
Әрекеттес қылмыстық құқық бұзушылыққа қатысушылардың қатарында орындаушыдан басқа ұйымдастырушы, айдап салушы және көмектесуші де танылады.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің (ҚК) 28-бабы қылмыстық құқық бұзушылыққа қатысушылардың түрлерін айқындай отырып, қылмысқа әртүрлі кезеңдерде және әртүрлі деңгейде қатысқан адамдарды қылмыстық жауаптылыққа тартудың құқықтық шектерін белгілейді.
🔹 I. Қатысушылықтың жалпы ережелері
Қылмыстық құқық бұзушылыққа қатысушылық дегеніміз – екі немесе одан да көп адамның қасақана қылмыстық құқық бұзушылық жасауға қасақана бірлесіп қатысуы. Бұл ұғым әртүрлі қатысу түрлерін қамтиды: орындау, ұйымдастыру, айдап салу және көмектесу.
🔹 II. Қатысушылардың түрлері
1. Орындаушы (ҚК 28-бабының 2-бөлігі)Орындаушы деп қылмыстық құқық бұзушылықты тікелей жасаған немесе оны басқа адамдармен (қоса орындаушылармен) бірлесіп жасаған адам танылады. Сондай-ақ орындаушыларға жасына, есі дұрыстығына немесе ҚК-де көзделген өзге де мән-жайларға байланысты қылмыстық жауаптылыққа тартылмайтын адамдарды пайдаланғандар, сондай-ақ абайсызда әрекет жасаған адамдарды пайдаланғандар жатады.
2. Ұйымдастырушы (ҚК 28-бабының 3-бөлігі)Ұйымдастырушы деп қылмыстық құқық бұзушылықты ұйымдастырған немесе оның орындалуына басшылық еткен, сондай-ақ қылмыстық топ құрған немесе оған басшылық еткен адам танылады.
3. Айдап салушы (ҚК 28-бабының 4-бөлігі)Айдап салушы деп басқа адамды қылмыстық құқық бұзушылық жасауға үгіттеу, сатып алу, қорқыту немесе өзге де тәсілдер арқылы итермелеген адам танылады.
4. Көмектесуші (ҚК 28-бабының 5-бөлігі)Көмектесуші деп қылмыстық құқық бұзушылықты жасауға кеңестермен, нұсқаулармен, мәлімет берумен, құралдар немесе басқа да жағдайлар ұсынумен, не оны жасауға кедергі келтіретін бөгеттерді жоюмен жәрдемдескен адам танылады. Сондай-ақ орындаушыны, қылмыс құралдарын немесе өзге де заттарын, қылмыстың іздерін немесе қылмыстық жолмен алынған заттарды жасырып қоюға алдын ала уәде берген, не оларды сатып алуға немесе өткізуге алдын ала уәде берген адам да көмектесуші болып саналады.
🔹 III. Қатысушылардың жауаптылығы
Қазақстан Республикасының ҚК-нің 29-бабына сәйкес, қылмыстық құқық бұзушылыққа қатысушылардың қылмыстық жауаптылығы олардың әрқайсысының қылмысты жасауға қатысуының сипаты мен дәрежесіне қарай айқындалады. Қоса орындаушылар орындаушымен бірдей бап бойынша жауаптылықта болады, бірақ 28-бапқа сілтеме жасалмайды. Ұйымдастырушы, айдап салушы және көмектесуші тиісті ҚК бабына 28-бапқа сілтеме жасай отырып жауапқа тартылады.
🔹 IV. Сот тәжірибесі
Қазақстан Республикасының сот тәжірибесі қатысушылардың іс-әрекетін дұрыс саралаудың маңыздылығын растайды. Мысалы, алдын ала сөз байласусыз қылмысқа қосылған адам жасаған нақты әрекеттері үшін қоса орындаушы ретінде жауап береді. Бұл қағида Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 21 маусымдағы № 2 нормативтік қаулысында көрініс тапқан.
🔹 V. Қатысты нормативтік актілер
· ҚК 29-бабы – қатысушылардың жауаптылығын айқындайды.· Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 21 маусымдағы № 2 нормативтік қаулысы – қылмыстық топ құру және өзге де қатысушылықта жасалған қылмыстар үшін жауаптылық туралы заңнаманы қолдану мәселелерін түсіндіреді.
🔹 VI. Қорытынды
Қатысушылардың түрлерін және олардың қылмысты жасау барысындағы рөлін түсіну қылмыстық құқық бұзушылықты дұрыс саралау мен әділ жаза тағайындау үшін аса маңызды. Қазақстан Республикасының заңнамасы қылмысқа қатысқан барлық тұлғаларды жауаптылыққа тарту үшін айқын анықтамалар мен шектерді белгілей отырып, әр қатысушының іс-әрекет сипаты мен дәрежесіне қарай жаза даралануын қамтамасыз етеді.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
