3-бапқа түсініктеме. ҚР ҚК қылмыстық жауаптылығының негізі Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі
Қылмыстық жауаптылықтың жалғыз негізі қылмыс жасау, яғни осы Кодексте көзделген қылмыс құрамының барлық белгілері бар іс-әрекет болып табылады. Бір қылмыс үшін ешкімді қайта қылмыстық жауапкершілікке тартуға болмайды.
Қылмыстық жауаптылықтың негізі не екендігі туралы мәселе қылмыстық құқықтың маңызды, принципті ережелерінің бірі болып табылады. Түсініктеме берілген бап адамның тек қылмыс жасауы, яғни осы Кодексте көзделген қылмыс құрамының барлық белгілері бар іс-әрекет қылмыстық жауаптылықтың жалғыз негізі болып табылатынын анық көрсетеді. Қазақстандық қылмыстық құқық бойынша өзге де негіздер (мысалы, адамның "кінәсі", оның "әлеуметтік қауіптілігі") алынып тасталады.
Қылмыстық жауапкершілік деп адамның қылмыс жасауына мемлекеттің реакциясы ретінде қылмыстық заңда көзделген мәжбүрлеу сипатындағы шараларды түсіну керек.
Қылмыстың құрамы деп жасалған әрекетті қылмыс ретінде тану (саралау) үшін қажетті және жеткілікті қылмыстық-құқықтық нормада сипатталған объективті және субъективті белгілердің жиынтығы түсініледі. Қылмыстың құрамы оның объектісін, объективті жағын, субъектісін және субъективті жағын сипаттайтын белгілерді құрайды.
Қылмыс объектісі-бұл кінәлі адам қол сұғатын және зиян келтіретін немесе зиян келтіремін деп қорқытатын игіліктер (мүдделер) немесе қоғамдық қатынастар. Олар жалпы түрде 2-бапта келтірілген, сондай-ақ ҚК-нің Ерекше бөлігінің тарауларының атауларында көрсетілген.
Нысанды оның затымен араластыруға болмайды. Тақырып әрдайым бола бермейді және барлық жағдайда оған зиян келтірілмейді. Мысалы, адамға қарсы қылмыста тақырып жоқ.
Қылмыстың объективті жағы-қылмыстық әрекетті (қоғамдық қауіпті іс-әрекетті немесе әрекетсіздікті), қылмыстық нәтижені, олардың арасындағы себептік байланысты (іс-әрекет немесе әрекетсіздік және туындаған салдар) сипаттайтын қылмыстық заңда көзделген сыртқы белгілер, қылмыс жасау орны, уақыты, жағдайы, тәсілі, құралдары мен құралдары.
Іс-әрекетті адамның әлеуметтік қауіпті, ерікті және белсенді мінез-құлқы деп санау керек. Әрекетсіздік - бұл әлеуметтік қауіпті, ерікті және пассивті мінез-құлық, ол адамның өзіне жүктелген міндеттерге байланысты жасауы керек және жасай алатын әрекеттерді жасамауынан тұрады.
Салдары бойынша - жасалған қылмыс (әрекет немесе әрекетсіздік) нәтижесінде қылмыстық заңда көрсетілген қылмыстық-құқықтық қорғау объектісіне белгілі бір зиян келтіру.
Себептік байланыс-бұл әлеуметтік қауіпті әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік) мен оның салдары арасындағы байланыс.
Қылмыс жасалған жер - ол жасалған белгілі бір аумақ. Мысалы, ҚК-нің 209-бабына сәйкес, егер тауарларды немесе өзге де заттарды ірі мөлшерде өткізу ҚР кедендік шекарасы арқылы жүзеге асырылса, экономикалық контрабанда үшін қылмыстық жауапкершілік туындайды; ҚК-нің 288-бабының 1-тармағы "г" тармағы бойынша заңсыз аң аулау үшін қылмыстық жауапкершілік, егер ол ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда және төтенше жағдайлары бар аумақтарда жасалса, туындайды экологиялық жағдай.
Қылмыс жасау уақыты қылмыс құрамының белгісі ретінде қылмыс жасалуы мүмкін белгілі бір уақыт аралығын білдіреді. Мысалы, өнерге сәйкес. 146 ҚК азаматтың өзінің сайлау құқықтарын немесе референдумға қатысу құқығын еркін жүзеге асыруына кедергі жасау, сондай - ақ сайлау комиссияларының немесе референдум өткізу жөніндегі комиссиялардың жұмысына заңсыз араласу және дауыс беруге, кандидатты тіркеуге, партиялық тізімдерге, дауыстарды санауға және дауыс беру нәтижелерін айқындауға байланысты міндеттерді орындауға кедергі жасау осы қылмысты белгілі бір уақытта-ҚР Парламентіне сайлау кезінде жасауды көздейді, мәслихаттар немесе референдум.
Қылмыс жасау жағдайы-бұл қылмыс орын алатын әлеуметтік жағдайлар. Мысалы, ҚК-нің 165-бабына сәйкес, сатқындықтың бір түрі-ҚР азаматының соғыс немесе қарулы қақтығыс кезінде жау жағына өтуі, яғни соғыс немесе қарулы қақтығыс жағдайы осы сатқындықтың объективті жағының қажетті белгісіне айналады.
Қылмыс жасау тәсілі деп кінәлі адам қылмыс жасау үшін қолданған әдістер мен әдістер түсініледі. Мәселен, егер Президентті немесе Парламент депутатын қорлау бұқаралық ақпарат құралдарында жүзеге асырылса, қылмыстық заң ҚК-нің 318, 319-баптарының 2-бөліміне сәйкес мұндай қорлау үшін жоғары жауапкершілікті көздейді.
Қылмыс жасау құралдары мен құралдары қылмыс жасалған заттар мен құрылғылар деп аталады (мысалы, қарақшылық кезінде қару немесе қару ретінде пайдаланылатын заттарды қолдану бұл әрекеттің қоғамдық қауіптілігін арттырады - ҚК 179-бабының 2-бөлігі "г" тармағы).
Қылмыстың себебі-қылмыстың себебі (өзімшілдік, кек алу, қызғаныш және т.б.). Қылмыстың мақсаты қылмыс жасаған кезде қылмыскер ұмтылатын нәтижені білдіреді.
Қылмыстық жауаптылықтың жалғыз негізі ретінде қылмыс жасау, яғни қылмыс құрамының барлық белгілері бар іс - әрекет қылмыстық іс жүргізу заңнамасынан туындайды, оған сәйкес қылмыс құрамының іс-әрекетінде болмауы іс бойынша іс жүргізуді болдырмайтын мән-жайлардың бірі болып табылады, осыған байланысты қылмыстық іс қозғауға болмайды, ал қозғалған іс тоқтатылуға жатады (ҚР ҚІЖК 37-бабы 1-бөлігінің 2-тармағы).
Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі
Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus
Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
