65-бапқа түсініктеме. ҚР ҚК Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің белсенді өкінуіне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату

     1. Алғаш рет ауырлығы аз немесе орташа қылмыс жасаған адам, егер ол қылмыс жасалғаннан кейін өз еркімен кінәлі болып көрінсе немесе қылмыстың ашылуына ықпал етсе немесе қылмыспен келтірілген зиянды басқа жолмен түзетсе, қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкін.      

2. Адамға қарсы ауыр немесе ерекше ауыр қылмысты қоспағанда, қылмыс жасаған адамды, егер ол ұйымдасқан топ немесе қылмыстық қоғамдастық (қылмыстық ұйым) жасаған қылмыстардың алдын алуға, ашуға немесе тергеуге, ұйымдасқан топ немесе қылмыстық қоғамдастық (қылмыстық ұйым)жасаған қылмыстардың басқа да қатысушыларын әшкерелеуге белсенді ықпал еткен болса, сот қылмыстық жауаптылықтан босатуы мүмкін.      

3. Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көзделген жағдайлар болған кезде өзге санаттағы қылмыс жасаған адам осы Кодекстің Ерекше бөлігінің тиісті баптарында арнайы көзделген жағдайларда ғана қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкін.      

Белсенді өкінуге байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату (ҚР ҚК 65-бабы) қылмыс жасаған адамды қылмыстық жауаптылықтан босатудың жаңа түрі болып табылады.      

ҚР ҚК 65-бабының 1-бөлігі бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатуға негіз болып табылады:      

а) ауырлығы аз немесе орташа қылмыс жасау;      

б) бірінші рет қылмыс жасау;      

в) кінәсімен келу, қылмыстың ашылуына ықпал ету, қылмыспен келтірілген зиянды өзге жолмен түзету.      

ҚР ҚК 10-бабының 2-бөлігіне сәйкес қасақана жасалған іс-әрекеттер ауырлығы аз қылмыстар деп танылады, оларды жасағаны үшін ҚК-де көзделген ең жоғары жаза екі жылдан аспайды, ал жасағаны үшін ҚК-де көзделген ең жоғары жаза бес жылдан аспайды. Қылмыстық кодексте көзделген ең жоғары жаза бес жылдан аспайтын қасақана жасалған әрекеттер, ал жасағаны үшін бес жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген абайсыз әрекеттер ауырлығы орташа қылмыстар деп танылады.      

Қылмыстық кодекстің 65-бабының 1-бөлігі бойынша олар бірінші рет кішігірім және орташа ауыр қылмыс жасауды ғана емес, сонымен бірге оны жасағаннан кейін кінәлінің белгілі бір мінез-құлқын да құрайды. Заң оны белсенді өкінумен байланыстырады. Белсенді өкіну бұл қылмысты жасағаны үшін кінәні мойындауды, белсенді әрекеттермен Растауды қамтиды. Мұндай әрекеттерге қылмыстық заң мыналарды қамтиды: кінәсімен ерікті түрде келу; қылмыстың ашылуына ықпал ету; немесе қылмыс жасаған зиянды басқаша түрде жойды.      

Қылмыс жасағаннан кейін адам қылмыс жасау фактісі немесе оны жасағаны үшін кінәлі адам туралы білгенге дейін құқық қорғау органдарына өз еркімен келген кезде және ол жасаған қылмысы туралы мәлімдеген кезде кінәлі адам келеді. ҚР ҚІЖК-нің 179-бабына сәйкес құқық қорғау органдарына кінәлі болу туралы өтініш жазбаша немесе ауызша жасалуы мүмкін. Кінәлі болу туралы ауызша өтініш ҚІЖК-нің 179-бабының талаптарын сақтай отырып, хаттамаға енгізіледі. Бұл ретте өтініш берушіге ҚР ҚК 351-бабы бойынша көрінеу жалған донорлық жасағаны үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертіледі. Жасалған қылмыс туралы арыз еріктілігін жоғалтады және егер ол тергеу органының лауазымды адамына күдікті ретінде ұсталуына байланысты жасалса және адам жасалған қылмысқа өзінің қатысуын растаса, кінәлі болып келу деп танылмайды.       Қылмысты ашуға жәрдемдесу, жәрдемдесу тергеу органдарына жасалған іс-әрекеттің барлық мән-жайларын анықтауда, қатысушыларды әшкерелеуде, қылмыс жасау құралдары мен құралдарын беруде, Қылмыстық жолмен алынған заттарды беруде және т. б. белсенді көмек көрсетуді білдіреді.      

Қылмыстық кодекстің 65-бабының 1-бөлігі бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатудың шарты келтірілген зиянды түзету болып табылады, ол ерікті болуы керек және кінәлінің өзінен туындауы керек, ол бүлінген мүлікті қалпына келтіруде, оны жөндеуде, ақшалай өтемақы беруде көрінуі мүмкін. Материалдық ғана емес, моральдық зиян да өтеледі. Мысалы, жала жабу және қорлау кезінде жәбірленушіден көпшілік алдында кешірім сұрау керек.      

ҚР ҚК 65-бабының 2-бөлігі бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатудың негіздері:      

а) ауыр немесе аса ауыр қылмысты қоспағанда, қылмыс жасау;      

б) адамға қарсы осы қылмысты жасау;      

в) ұйымдасқан топ немесе қылмыстық қоғамдастық (қылмыстық ұйым) жасаған қылмыстардың алдын алуға, ашуға немесе тергеп-тексеруге, ұйымдасқан топ немесе қылмыстық қоғамдастық (қылмыстық ұйым) жасаған қылмыстардың басқа да қатысушыларын әшкерелеуге белсенді ықпал ету.      

ҚК 65-бабының 2-бөлігі мұндай адам ұйымдасқан топ жасаған қылмыстардың алдын алуға, ашуға немесе тергеп-тексеруге белсенді ықпал еткен жағдайда, ҚК-нің ауыр (ҚК 10-бабының 4-бөлігі) немесе аса ауыр (ҚК 10-бабының 5-бөлігі) белгілеріне жатпайтын іс-әрекет жасаған адамды қылмыстық жауаптылықтан босату мүмкіндігін көздейді (ҚК 31-бабының 3-бөлігі) немесе қылмыстық қоғамдастық (ҚК 31-бабының 4-бөлігі) осындай қылмыстық құрылымдар жасаған қылмыстардың басқа да қатысушыларын әшкерелеу.      

Заң, шын мәнінде, босату туралы мәселе қойылған іс-әрекеттің өзі және жеке тұлға фактісіне қатысты босату критерийлерін анықтайды. Белсенділік ерікті, ішкі сенімге байланысты, ұйымдасқан топ немесе қылмыстық қоғамдастық жасаған қылмысты ашуға көмектесуге деген ұмтылыс пен ұмтылысты білдіреді.      

Бұдан басқа, ҚР қылмыстық заңнамасының ерекше бөлігі белгілі бір жағдайлар болған кезде жекелеген қылмыстар жасаған адамдарды қылмыстық жауаптылықтан босатудың бірқатар жағдайларын белгілейді (ҚК 65-бабының 3-бөлігі). Сонымен, ҚР ҚК 165-бабының ескертпесіне сәйкес, сатқындық жасаған адам (ҚК 165-бабы), тыңшылық (ҚК 166-бабы) немесе билікті күшпен басып алу не билікті күшпен ұстап қалу (ҚК 165-бабы) ҚК 168), егер ол мемлекеттік органдарға ерікті және уақтылы хабарлаумен немесе Қазақстан Республикасының мүдделеріне нұқсан келтірудің алдын алуға өзге де жолмен ықпал еткен болса және оның әрекеттерінде өзге қылмыс құрамы болмаса, қылмыстық жауаптылықтан босатылады. ҚР ҚК 312-бабына ескертпенің 2-тармағында сондай-ақ пара берген адам, егер оған қатысты лауазымды адам тарапынан пара бопсалау орын алса немесе ол адам пара беру туралы қылмыстық іс қозғауға құқығы бар органға өз еркімен хабарласа, қылмыстық жауаптылықтан босатылатыны көрсетілген. ҚР ҚК-нің бірқатар баптарында әскери қызметшілер мен әскери міндеттілерді қылмыстық жауаптылықтан босату мүмкіндігі қарастырылған (мысалы, ҚК-нің 326-бабын қараңыз-әскери қызметтен жалтару; ҚК-нің 372-бабы - қызмет бөлігін немесе орнын өз бетінше қалдыру; ҚК-нің 373 - бабы-қашу; ҚК-нің 375-бабы-жауынгерлік кезекшілік атқару ережелерін бұзу-ҚК-нің 376-бабы-ҚК-нің 377 - бап-қарауыл (вахта) қызметін атқарудың жарғылық қағидаларын бұзу; ҚР ҚК 378 - бабы-гарнизонда ішкі қызмет атқарудың немесе патрульдеудің жарғылық қағидаларын бұзу; бап. ҚК 379-қоғамдық тәртіпті сақтау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі қызметті атқару қағидаларын бұзу; 381-бап-қызметке немқұрайлы қарау).      

Егер адам ауырлығы өзге санаттағы қылмыстар жасаған кезде, Егер бұл қылмыс жасағаны үшін тиісті бапта белсенді өкінудің ерекше түрі көзделген әрекетке жатпаса (түсіндірілетін баптың 3-бөлігінің негізінде), белсенді өкіну белгілеріне жататын адамның іс-әрекеттері жеңілдететін мән-жайлар ретінде ескерілуге тиіс (Б. ҚК - нің 53 - бабы 1-бөлігінің" к") осындай мән-жайлар болған және ауырлататын мән-жайлар болмаған кезде, ауырлығы аз және орташа қылмыс жасаған кезде жазаның мерзімі немесе мөлшері жартысынан, ауыр қылмыс жасаған кезде-үштен екісінен, аса ауыр қылмыс жасаған кезде-жазаның неғұрлым қатаң түрінің ең жоғары мерзімінің немесе мөлшерінің төрттен үшінен аспауға тиіс, ҚК-нің Ерекше бөлігінің тиісті бабында көзделген (ҚК-нің 53-бабының 4-бөлімін қараңыз).

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

 Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы