81-бапқа түсініктеме. Кәмелетке толмағандарды Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Қылмыстық жауаптылығынан және жазасынан босату

     1. Ауырлығы аз қылмыс жасаған не ауырлығы орташа қылмысты алғаш рет жасаған кәмелетке толмаған адамды, егер оны түзету қылмыстық жауаптылыққа тартылмай-ақ мүмкін екендігі анықталса, қылмыстық сот жауаптылықтан босатуы мүмкін. Бұл ретте осы Кодекстің 82-бабында көзделген тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шаралары қолданылуы мүмкін.      

2. Ауырлығы аз немесе орташа қылмыс жасағаны үшін алғаш рет сотталған кәмелетке толмаған адамды, егер оны түзетуге осы Кодекстің 82-бабында көзделген тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шараларын қолдану арқылы қол жеткізуге болады деп танылса, сот жазадан босатуы мүмкін.      

Он сегіз жасқа толмаған адамның қылмыс жасауы оған ҚР ҚК 79-бабында көрсетілген жазалау шараларын қолдануды білдірмейді.      

Түсіндірме мақалада заң шығарушы кәмелетке толмағандарды қылмыстық жазадан босатудың негізін ғана емес, сонымен бірге кәмелетке толмағандарды қылмыстық жауапкершіліктен босатудың негізін де анықтайды. Бұл ретте кәмелетке толмаған адам қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босатылған жағдайда, тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шаралары балама ретінде әрекет етеді. Кәмелетке толмағанды қылмыстық жауаптылықтан және оған тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шараларын қолдана отырып жазадан босату мынадай өзара байланысты үш шарт міндетті түрде болған кезде ғана мүмкін болады:      

кәмелетке толмағандардың ауырлығы аз қылмыс жасауы не алғаш рет ауырлығы орташа қылмыс жасауы;      

сот оны түзетуге адамды қылмыстық жауапкершілікке тартпай-ақ қол жеткізуге болады деген сенімге әкелетін кәмелетке толмағанның оң сипаттамасы; бұл ретте оған тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шаралары қолданылуы мүмкін.      

Кәмелетке толмағанды қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босату және тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шараларын қолданудың орындылығы туралы мәселені шеше отырып, жасалған қылмыстың сипаты мен қоғамдық қауіптілік дәрежесін (жасалған қылмыстың ауырлығын) талдаудан, кінәлінің жеке басын, оны тәрбиелеу жағдайларын, отбасылық жағдайын және басқа да мән-жайларды бағалаудан бастау қажет, бұл сотқа кінәлі адамды түзету үшін оның қылмыстық жаза тағайындау талап етілмейді. Осылайша, соттың сенімі кәмелетке толмағанға да, оның жеке басына да, істің мән-жайларына, оның құқықтық сана деңгейіне, адамгершілік көзқарасына, ата-аналармен, басқалармен қарым-қатынасына және т. б. жан-жақты талдау негізінде қалыптасады.      

Тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы шешімді сот қана және айыптау үкімі шығарылған кезде істі негізгі сот талқылауында қараған кезде ғана қабылдай алады. Ата-аналардың немесе оларды алмастыратын адамдардың не мамандандырылған мемлекеттік органның қадағалауына беру түріндегі, сондай-ақ бос уақытын шектеу және мінез-құлқына ерекше талаптар белгілеу түріндегі тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шаралары кәмелетке толмағанға оны түзету немесе қайта тәрбиелеу үшін не ол он сегіз жасқа толғанға дейін соттың пікірі бойынша қажетті мерзім ішінде қолданылуы мүмкін, бұл туралы үкімде көрсетілуі керек.      

Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы істер бойынша сот практикасы және оларды қылмыстық және өзге де қоғамға қарсы қызметке тарту туралы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2002 жылғы 11 сәуірдегі N 6 нормативтік қаулысының 16-тармағында (ЖМ., ҚР Жоғарғы Сотының 11.07.03 ж. нормативтік қаулысымен енгізілген. N 4) заң кез келген жағдайларда, оның ішінде кәмелетке толмаған бала олардан жалтарған кезде немесе ол тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шараларын қолдану кезеңінде жаңа қылмыс жасаған кезде тәрбиелік ықпал ету шараларын қылмыстық жазамен ауыстыру мүмкіндігін көздемейтіні көрсетіледі.      

Тәрбиелік ықпал ету шаралары қолданылған кәмелетке толмағандар ҚК 77-бабының 2-бөлігіне сәйкес соттылығы жоқ деп танылады.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы