73-бапқа түсініктеме. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің ҚР ҚК ауруына байланысты жазадан босату

     1. Қылмыс жасалғаннан кейін өзінің іс-әрекетінің (әрекетсіздігінің) нақты сипаты мен қоғамдық қауіптілігін ұғыну не оларға басшылық жасау мүмкіндігінен айыратын психикалық ауытқуы бар адамды сот жазадан босатады, ал жазасын өтеп жатқан адамды сот оны одан әрі өтеуден босатады. Мұндай адамдарға сот осы Кодексте көзделген медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын тағайындай алады.      

2. Жазаны өтеуге кедергі келтіретін өзге де ауыр аурумен ауыратын адамды сот жазаны өтеуден босатуы мүмкін немесе бұл жаза жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстырылуы мүмкін. Бұл ретте жасалған қылмыстың ауырлығы, сотталған адамның жеке басы, аурудың сипаты және басқа да мән-жайлар ескеріледі.      

3. Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде аталған адамдар, егер осы Кодекстің 69 және 75-баптарында көзделген ескіру мерзімдері өтпесе, олар сауыққан жағдайда қылмыстық жауаптылыққа және жазаға тартылуы мүмкін.       4. Тәртіптік әскери бөлімде қамауға алуға не ұстауға сотталған әскери қызметшілер оларды әскери қызметке жарамсыз ететін ауырған жағдайда жазадан немесе одан әрі өтеуден босатылады. Жазаның өтелмеген бөлігі оның орнына жазаның жеңіл түрімен ауыстырылуы мүмкін.      

Адамды ауруына байланысты жазасын одан әрі өтеуден босатуға негіз болып табылады:      

1) адам қылмыс жасағаннан кейін оның іс-әрекетінің (әрекетсіздігінің) нақты сипаты мен қоғамдық қауіптілігін сезіну не оларға басшылық жасау мүмкіндігінен айыратын психикалық бұзылыс болған кезде (ҚК 73-бабының 1-бөлігі), соның салдарынан жазаны одан әрі орындау мүмкін болмайды;      

2) адамның жазасын өтеуге кедергі келтіретін өзге де ауыр сырқатының болуы (ҚК 73-бабының 2-бөлігі).      

ҚР Жоғарғы Сотының 2002 жылғы 11 сәуірдегі "ауруына байланысты жазаны одан әрі өтеуден босату туралы" нормативтік қаулысының 2-тармағына сәйкес адам жасалған қылмыстың ауырлығына, тағайындалған жаза мерзіміне, жазаның өтелмеген бөлігінің шамасына, сотталған адамның түзелу дәрежесіне және басқа да мән-жайларға қарамастан, психикалық бұзылыстың басталуына байланысты жазасын өтеуден босатылуға жатады. Мұндай адамды жазадан босату міндетті болып табылады және сот аталған мәселелерді талқылауға кірмеуі керек. Психикасының бұзылуына байланысты жазасын өтеуден босатылған адамға ҚК 88-бабының 1-бөлігінің "б" т.негізінде бір мезгілде ҚК 90-бабында көзделген медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары тағайындалуы мүмкін.      

Бұл ретте медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары ауыр психикалық бұзылулар осы адамдардың өзге Елеулі зиянды қолдану қаупімен не өзіне немесе басқа адамдарға қауіп төндірумен байланысты болған жағдайларда ғана тағайындалады.      

Мәжбүрлеу шараларының түрін сот психиатр-дәрігерлердің қорытындысы негізінде, психикалық бұзылыстың сипаты мен тереңдігін, жазасын өтеу кезеңінде психикалық бұзылысы бар адамның қоғамдық қауіптілік дәрежесін, оларға өзге де елеулі зиян келтіру мүмкіндігін, оны емдеу қажеттілігін ескере отырып сайлайды.      

ҚК-нің 73-бабының 2-бөлігіне сәйкес, өзге де ауыр аурумен ауыратын адам, егер оның дәрігерлік комиссиясы белгілеген ауруы ҚР Денсаулық сақтау министрі бекіткен "сот-медициналық сараптаманы ұйымдастыру және жүргізу қағидалары" (2004 жылғы 20 желтоқсандағы N 875/1 бұйрығы) аурулар тізбесіне енгізілген жағдайда ғана сот оны өтеуден босатуы мүмкін жазалар немесе бұл жаза жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстырылуы мүмкін.      

ҚК-нің 73-бабының 3-бөлігіне және ҚК-нің 94-бабына сәйкес психикалық ауытқушылықтан немесе өзге де ауыр аурудан зардап шегетін адам жазасын өтеуге кедергі келтіретін мән-жайлар жойылғаннан кейін сауығып кеткен жағдайда, егер ҚК-нің 75 және 85-баптарында көзделген айыптау үкімін орындаудың ескіру мерзімі өтпесе, оған қатысты жазаны орындау қайта басталуы мүмкін.      

Адамға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары қолданылған уақыт бас бостандығынан айырудың бір күні үшін психиатриялық стационарда болған бір күн есебінен жаза мерзіміне есептеледі.      

Егер ауруына байланысты жазасын одан әрі өтеуден босатылған адам сауығу басталғанға дейін жаңа қылмыс жасаса, ол тек жаңа қылмыс үшін жауапқа тартылады, соңғы үкім бойынша тағайындалған жазаға алдыңғы үкім бойынша жазаның өтелмеген бөлігі қосылмайды. Бұл жағдайда ҚК-нің 60-бабы қолданылмайды.      

Егер адам жазасын өтеуге кедергі келтіретін мән-жайлар сауығып кеткеннен және жоғалғаннан кейін жаңа қылмыс жасаған жағдайда, онда ҚК 60-бабының 1-бөлігіне сәйкес, алдыңғы үкім бойынша жазаның өтелмеген бөлігі, егер алдыңғы үкім бойынша жазаны орындауды қайта бастау туралы сот қаулысы болса, жаңа қылмыс үшін тағайындалған жазаға толық немесе ішінара қосылады.      

Бұрынғы жазасы ауыстырылған жазаның неғұрлым жеңіл түрін өтеу кезеңінде адам жаңа қылмыс жасаған кезде жаза ҚК 60-бабының қағидалары бойынша тағайындалады.      

ҚР ҚК 73-бабының 4-бөлігіне сәйкес тәртіптік әскери бөлімде қамауға алу немесе ұстау түріндегі жазасын өтеп жатқан әскери қызметшілер оларды әскери қызметке жарамсыз ететін ауырған жағдайда жазасын одан әрі өтеуден босатылады.      

Жазаны орындаудың мүмкін .стігі аурудың сипатына байланысты болуы керек, ол соншалықты ауыр, сондықтан сотталған адам әскери қызметке мүлдем жарамсыз деп танылады.      

Өзге де ауыр сырқатқа шалдыққан адамды жазасын одан әрі өтеуден босату міндет емес, соттың құқығы болып табылады. Сот адамды жазасын өтеуден босатуға не өтелмеген жазаны неғұрлым жеңіл жаза түрімен ауыстыруға немесе одан бас тартуға құқылы. Егер аурудың сипаты сотталғандардың жазаның неғұрлым жеңіл түрін өтеуіне кедергі келтірмесе (ҚК-нің 39-бабында көрсетілген түрлерге сәйкес) және сот сотталғанды (оның ішінде әскери қызметшіні) жазаны одан әрі өтеуден толық босату мүмкін емес деп тапса, мұндай ауыстыру мүмкін болады.       Бұл ретте жасалған қылмыстың ауырлығын, өтелген жазаның мерзімін, сотталған адамның денсаулық жағдайын, оның жеке басын сипаттайтын деректерді, оның түзелу дәрежесін және жазаны шартты түрде соттаумен өтеуге қандай дәрежеде кедергі келтіретінін немесе оны қысқартуға жол берілмейтінін ескеру қажет.      

Ауруға байланысты жазадан босату жазаны орындайтын органның немесе мекеменің ұсынысы немесе сотталған адамның өтінішхаты және арнайы дәрігерлік комиссияның қорытындысы негізінде жүзеге асырылады.      

Сот жазаны одан әрі өтеуден босатылуға жатпайтын адамды жазадан босатуды болдырмау мақсатында дәрігерлік қорытындының негізділігін, жүргізілген стационарлық емдеу нәтижелерін мұқият тексеруі қажет.      

Дәрігерлік қорытындыда сот үкімі бойынша қылмыстық жазаны өтеу кезінде адамның психикалық жай-күйі, сондай-ақ психикалық бұзылыстың сипаты мен тереңдігі, адам анықталған ауруды ескере отырып, өзіне және басқа адамдарға қауіп төндіретіні, ол өзге елеулі зиян келтіруге қабілетті ме, мәжбүрлеп қолдану қажет пе екендігі туралы мәліметтер көрсетілуі тиіс медициналық сипаттағы шаралар және қайсысы; аурудың сипаты мен ауырлығын ескере отырып, адам ҚІЖК-нің 455-бабының 4 және 5-бөліктерінде көзделген өз құқықтарын жүзеге асыра ала ма.      

Өзге ауыр аурумен ауыратын адамға қатысты дәрігерлік қорытындыда аурудың сипаты, жүргізілген ем, стационарлық емнің оң нәтиже бермегені, аурудың қайтымсыз салдары бар екендігі, үдеуі, соның салдарынан жазаны одан әрі өтеуге кедергі келтіретіні туралы деректер көрсетілуі тиіс, ал әскери қызметшіге қатысты мыналарға байланысты ол әскери қызметке жарамсыз деп танылған ауру.      

Адамды ауруына байланысты жазасын өтеуден босату мәселесі бойынша Қаулы уәжді болуға, ол әкімшіліктің ұсынысын не сотталған адамның өтінішхатын қарау нәтижесінде келген сот қорытындыларының егжей-тегжейлі негіздемесін қамтуға тиіс.      

Жазаны одан әрі өтеуден босату туралы қаулыда адамның жазаны өтеу кезеңінде басталған және оны одан әрі өтеуге кедергі келтіретін психикалық ауытқушылықтан немесе өзге де ауыр аурудан зардап шегетіні туралы дәлелдер келтірілуге тиіс, ал жазаның өтелмеген бөлігін жазаның неғұрлым жеңіл түрімен ауыстырған кезде сот сотталғанды одан әрі өтеуден толығымен босатуды неге орынсыз деп санағаны дәлелдер келтірілуі тиіс жазалар.      

Психикалық бұзылуына немесе өзге де ауыр ауруына байланысты жазасын одан әрі өтеуден босатылған адамның мінез-құлқын бақылауды жазаның орындалуын жүргізетін органдар жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі И. Ш. БОРЧАШВИЛИДІҢ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексіне 2007 жылғы түсініктемесі                  

Актінің өзгертілген күні: 02.08.2007 актінің қабылданған күні: 02.08.2007 қабылданған орны: жоқ актіні қабылдаған Орган: 180000000000 әрекет аймағы: 100000000000 норма шығарушы орган берген НҚА тіркеу нөмірі: 167 акт мәртебесі: new құқықтық қатынастар саласы: 028000000000 акт нысаны: COMM Заң күші: 1900 акт тілі: rus

Конституция Заң Кодекс Норматив Жарлық Бұйрық Шешім Қаулы Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы