Қылмыстық жауапкершілікке заңсыз тарту | материалдық зиянды өтеу / моральдық зиянды өндіріп алу / сот шығындарын өтеу

Қостанай облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасы құрамында: төрағалық етуші судья С. С. Қайкенов, судьялар Е. Н. Слободяник, М. Е. Татаев, талапкердің өкілі – Ж. М. Р.: С. Д. Нығметов, жауапкердің өкілі – Т. Н. т.: М. К. з., Қостанай облыстық сотының үй-жайында ашық сот отырысында қарап Whatsapp мобильді қосымшасы арқылы Т.Ғ. К. Ж. М. Р. (бұдан әрі-Ж. М. Р.) талап арызы бойынша азаматтық іс (бұдан әрі Т. ғ.к.) 2021 жылғы 14 маусымдағы Қостанай облысы Жітіқара аудандық сотының шешіміне талапкердің апелляциялық шағымы бойынша келіп түскен қылмыстық жауаптылыққа заңсыз тартудан келтірілген материалдық зиянды өтеу, моральдық зиян мен сот шығыстарының өтемақысын өндіріп алу туралы. Талапкер сотқа жауапкерге талап арыз беріп, соттан Т. ғ. к. Ж. М. Р. пайдасына өндіріп алуды сұрады. келтірілген материалдық зиян 150.000 теңге сомасында, моральдық зиянның өтемақысы 500.000 теңге сомасында, келтірілген сот шығыстары: мемлекеттік бажды төлеу бойынша 2.959 теңге, пошта қызметтері бойынша 580 теңге сомасында, өкілдің көмегін төлеу бойынша 65.000 теңге сомасында. Талап қоюшы Қостанай облысы Жітіқара аудандық сотының 2021 жылғы 02 наурыздағы үкімімен Ж.М. Р. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 131-бабының 2-бөлігінде көзделген қылмыс жасағаны үшін кінәсіз деп танылғанын және оның әрекеттерінде қылмыс құрамының болмағаны үшін ақталғанын дәлелдеді. Жауапкердің жеке айыптау шағымын беруіне байланысты ол өз мүдделерін қорғау үшін білікті заң көмегін көрсету үшін жүгінуге мәжбүр болды, оның шығыстары 150.000 теңгені құрады, бұл шарт пен төлем туралы түбіртектермен расталады. Сонымен қатар, жауапкер бастаған сот процесінің нәтижесінде ол "сотталушы" мәртебесінде болды, осыған байланысты ол моральдық азап шегіп, туыстары мен достарының алдында ыңғайсыздық пен ұят сезімін бастан кешірді, нәтижесінде ұйқы мен тәбеті бұзылды, ашуланшақтық пайда болды.

 

Осыған байланысты, 500.000 теңге сомасына моральдық зиянды бағалайды. Жауапкер Т. к.н. заң білімі бар адам ретінде жеке айыптау тәртібімен көрінеу негізсіз шағымдана отырып, өз құқығын теріс пайдаланды. Қылмыстық істі қарау кезінде соттан қосымша дәлелдемелер жасырды, аудиожазбаны толық көлемде ұсынбады, өзі Ж.М. Р. - ны алыпсатарлық мәселе бойынша сотқа жүгіну үшін арандатты. Жауапкер Т.К. Н. оның өкілі, сотта қойылған талаптарды ішінара мойындай отырып, соттағы өкілге жұмсалатын шығыстар сомасымен келіспейтіндерін түсіндіріп, оны асыра бағаланған деп санайды. Талапкердің моральдық зиянды өтеу туралы талабымен келіспеңіз, өйткені олар талапкер сотқа мұндай зиян келтіргені туралы дәлел келтірмеген деп санайды. Сот үкімінде Ж. М.Р.-ның өзі балағат сөздер айтқаны көрсетілген және дауланбаған, бұл ж. М. Р. - ның моральдық-этикалық нормаларды сақтамағанын көрсетеді және бұл мінез-құлық т. к. н. - ның сотқа жүгінуіне себеп болды. Қостанай облысы Жітіқара аудандық сотының 2021 жылғы 14 маусымдағы шешімімен Т. Ғ.К. Ж. М. Р. қылмыстық жауапкершілікке заңсыз тартудан келтірілген материалдық зиянды өтеу және моральдық зиянды өтеу туралы талап - арыздарды қанағаттандырудан бас тартылды. Бірінші сатыдағы соттың шешімімен келіспей, жауапкер апелляциялық шағым берді, ол сот шешімінің күшін жоюды, іс бойынша қойылған талаптарды қанағаттандыру туралы жаңа шешім шығаруды, оның пікірінше, іс үшін маңызы бар мән-жайлардың шеңберін дұрыс анықтамауды және анықтауды, материалдық құқық нормаларын бұзуды сұрады. Апелляциялық сатыдағы сотта апелляциялық шағымның дәлелдері қолдау тапты. Жауапкердің өкілі апелляциялық шағымның дәлелдеріне қарсылық білдіре отырып, бірінші сатыдағы соттың шешімін заңды және негізделген деп санайды, оны өзгеріссіз қалдыруды сұрайды. Осы азаматтық істің материалдарын және апелляциялық шағымның дәлелдерін зерделеп, тараптарды тыңдап, алқа бірінші сатыдағы соттың шешімін мынадай негіздер бойынша өзгертуге жатады. Бірінші сатыдағы сот шешімінің күшін жоюға не өзгертуге негіздер Қазақстан Республикасы Азаматтық іс жүргізу кодексінің (бұдан әрі-АІЖК) 427-бабында көзделген. Апелляциялық сатыдағы сот мұндай бұзушылықтарды анықтады. Алқа Қостанай облысы Жітіқара аудандық сотының 2021 жылғы 02 наурыздағы үкімімен Ж. М. Р. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 131-бабының 2-бөлігінде көзделген қылмыс жасағаны үшін кінәсіз деп танылды және оның әрекеттерінде қылмыс құрамының болмағаны үшін ақталды. Ж. М. Р. үшін соттың осы үкімімен оны заңсыз қылмыстық жауапкершілікке тартқаны үшін зиянды өтеу құқығы танылды. Жеке айыптау істері бойынша "қылмыстық істер бойынша іс жүргізу шығындарын өндіріп алу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2018 жылғы 29 маусымдағы №10 нормативтік қаулысының 6-тармағына сәйкес сотталушы ақталған жағдайда сот іс жүргізу шығындарын шағымы бойынша іс жүргізу басталған адамнан толық немесе ішінара өндіріп алуға құқылы. Бұл норма Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің (бұдан әрі-ҚІЖК) 178-бабының 9-бөлігінде бекітілген. ҚІЖК-нің 39 - бабының 3-бөлігіне сәйкес зиянды өтеу туралы талаптар құқықтарды қалпына келтіру тәртібін түсіндіретін хабарлама алынған күннен бастап алты ай ішінде қойылуы мүмкін. ҚІЖК-нің 42-бабына сәйкес, егер ҚІЖК-нің 4-тарауында көзделген тәртіппен зиянды өтеу туралы талап беру үшін алты ай мерзім өткізілмесе, адам азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен сотқа жүгінуге құқылы осы істі апелляциялық сатыдағы сотта қарау сәтінде зиянды өтеу туралы талапты беру үшін алты ай мерзім тарауда көзделген тәртіппен 4 ҚІЖК, іс бойынша талапкер жіберіп алды. Қазақстан Республикасы Конституциясының 13 - бабы 2-тармағының талаптарына сәйкес әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарын сотта қорғауға құқығы бар. Бұл жағдайда бірінші сатыдағы сот талапкерге қойылған талаптарды қанағаттандырудан бас тарта отырып, талапкердің қылмыстық сот ісін жүргізу тәртібімен даудың мәні бойынша іс жүргізу шығындарын өндіріп алу құқығын көрсетті. Сонымен қатар, біздің еліміздің заңнамасы талапкерге азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен бұзылған құқықтарды қорғауға кепілдік береді. Талапкердің дау нысанасы бойынша өзінің бұзылған құқықтарын қорғау үшін қылмыстық не азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен сотқа жүгіну құқығын талап қоюшыға сот міндетіне салмауға тиіс. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (бұдан әрі-ҚР Азаматтық кодексі) 917-бабы 1-тармағының талаптарына сәйкес мүліктік немесе мүліктік емес игіліктер мен азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарына заңсыз әрекеттермен (әрекетсіздікпен) келтірілген зиянды (мүліктік және (немесе) мүліктік емес) зиян келтірген адам толық көлемде өтеуге тиіс.

Апелляциялық сатыдағы сот 2021 жылғы 30 қаңтардағы заң көмегін көрсету туралы шарт бойынша адвокат С. Д. Нығметов сотта өкілдің бас тартқан қызметтері үшін талапкерге ж. М. Р. по бойынша заң көмегін көрсеткенін, талапкер адвокатқа 150.000 теңге сомасында ақшалай қаражат төлегенін анықтады, бұл 2021 жылғы 30 қаңтардағы №30-01-01, №30-01-01 түбіртектерімен расталады2021 жылғы 01 наурыздағы 01-03-01. Мұндай жағдайларда бірінші сатыдағы сот талапкердің қойылған талаптардың осы бөлігінде қойған талаптарын қанағаттандырудан заңсыз бас тартты. Осыған байланысты, апелляциялық сатыдағы сот жауапкерден талапкердің пайдасына келтірілген мүліктік зиянды 150.000 теңге сомасында өндіріп алады. "Соттардың моральдық зиянды өтеу туралы заңнаманы қолдануы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 27 қарашадағы № 7 Нормативтік қаулысының 16-тармағына сәйкес соттарға жеке айыптау істері бойынша ақтау үкімін шығарудың өзі жеке айыптаушыға оправ адамға моральдық зиянды өтеуді өтеу міндетін жүктеуге негіз бола алмайтындығы түсіндірілді, өйткені Соттардың моральдық зиянды өтеу туралы заңнаманы қолдануы бұл жағдайда осы шағымдарды қарау құзыретіне жататын органдарға жүгінуге конституциялық құқықтың 4 іске асырылуы орын алады. Жеке айыптау лица бойыншад адамның моральдық зиянды өтеуді өндіріп алу туралы талабы, егер жеке шағымның құқықтық негіздері болмаса және сотқа жүгіну тек басқа адамға зиян келтіруге (құқықты теріс пайдалану) бағытталған болса ғана қанағаттандырылуы мүмкін. Бұл ретте талапкер айыптаушы тарапынан құқықты теріс пайдалану фактісін дәлелдеуге тиіс. Қостанай облысы Жітіқара аудандық сотының 2021 жылғы 02 наурыздағы үкімінен жеке айыптаушы Т. Ғ. К., Ж. М. Р. 2020 жылдың 26 қарашасында түннің бірінші сағатында №107 үйдің №пәтерінде болды деп айыпталды.. в .. Жітіқара қаласындағы шағын ауданда, көпшілік алдында инстаграмда, сондай-ақ Т.Л. П. анасымен телефон арқылы сөйлесу барысында ол балағат сөздер айтып, т. Н. - ны қорлап, оның ар-намысы мен қадір-қасиетін әдепсіз түрде қорлады. Шағымның дәлелдерін растау үшін т. к.н. сотталушы оны қорлап, оның атына айтқан сөздері бар скриншоттар мен аудиожазба ұсынылған. Сот үкімімен скриншоттар мен жазбаларды талдау сотқа Ж. М.Р. сөздерінің бір бөлігі әдепсіз түрде айтылғанымен, Т. ғ. к. ар-намысы мен қадір-қасиетін қорлауға бағытталмағаны туралы қорытынды жасауға мүмкіндік бергені анықталды, өйткені ол жәбірленушінің өзіне емес, хат алмасу мен сөйлесу барысында қолданылған. Жеке айыптаушының өзі ұсынған скриншоттарға сәйкес, алғашқы балағат сөздерді Т. ғ.к. өзі жазған, сотта бұл жазбаның шығу көзі анықталмаған. Сонымен қатар, жазбада бір ғана дауыс бар, екінші абоненттің дауысы жоқ. Сот жеке айыптаушы сотқа дауыстық хабарламаның бір бөлігін ғана ұсынды деген қорытындыға келді. Сот әңгімелесу жазбасы бар т. к. н. ұсынған дискіні дәлел ретінде жарамсыз деп таныды. Сотталушы Ж. М. Р.сотта жеке айыптаушының анасы Т. Л. П. оған бірінші қоңырау шалғанын және т. л. п. оның мінез-құлқын қоздырған жазбасын алып тастаған балағат сөздер айтқанын түсіндірді. Осылайша, Ж. М.Р. - ның жеке басын қорлауға бағытталған қасақана қорлау үшін кінәсінің сенімді дәлелі сотқа ұсынылмаған. АІЖК-нің 76-бабы 3-тармағының талаптарына сәйкес, талап қоюды қанағаттандыру құқығы танылатын қылмыстық іс бойынша заңды күшіне енген сот үкімі өзіне қатысты сот үкімі болған адамның іс-әрекеттерінің азаматтық-құқықтық салдары туралы істі қарайтын сот үшін міндетті. Заңды күшіне енген сот үкімі осындай азаматтық істі қарайтын сот үшін, сондай-ақ осы іс-әрекеттер орын алды ма және оларды осы адам жасады ма, сондай-ақ үкімде белгіленген басқа да мән-жайларға және оларды құқықтық бағалауға қатысты мәселелер бойынша міндетті болып табылады. "Соттардың моральдық зиянды өтеу туралы заңнаманы қолдануы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 27 қарашадағы №7 Нормативтік қаулысының 9-тармағына сәйкес АК 917-бабының 1-тармағына және 951-бабының 2-тармағына сәйкес моральдық зиянды өтеу жөніндегі міндеттеме мынадай негіздер болған кезде туындайды: - жеке тұлғаға тікелей қарсы құқық бұзушылық (деликт)жасаған осы адамның заңмен қорғалатын жеке мүліктік емес құқықтары мен игіліктеріне қол сұғатын; - жәбірленушіге келтірілген құқық бұзушылық пен зиян мен оған тиесілі жеке мүліктік емес құқықтарды бұзу, ол қайтыс болған жағдайда моральдық немесе физикалық азап шегуге, жақын туыстарының жеке мүліктік емес құқықтарын бұзуға әкеп соқтырған себептік байланыс; - заңда көзделген жеке мүліктік емес зиянды кінәсіз өтеу жағдайларынан басқа, келтірушінің кінәсі. Жоғарыда аталған негіздердің ешқайсысының болмауы жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарды қорғау мүмкіндігін жоққа шығарады, өйткені олар бұзылмаған деп есептеледі. Мұндай жағдайларда бірінші сатыдағы сот моральдық зиянды өндіріп алу туралы талапты қанағаттандырудан негізді түрде бас тартты. АІЖК-нің 109-бабы 1-тармағының талаптарына байланысты пайдасына шешім шығарылған тарапқа сот екінші тараптан іс бойынша шеккен барлық сот шығыстарын береді. Егер талап ішінара қанағаттандырылса, онда шығыстар талап қоюшыға сот қанағаттандырған талап қою талаптарының мөлшеріне пропорционалды, ал жауапкерге – талап қоюшыға бас тартылған талап қою талаптарының бөлігіне пропорционалды түрде беріледі. Салық кодексінің 610-бабы 1-тармағының 1,7 тармақшаларының талаптарына сәйкес сотқа берілетін талап арыздардан, ерекше талап қою ісін жүргізу арыздарынан, ерекше іс жүргізу істері жөніндегі арыздардан (шағымдардан), сот бұйрығын шығару туралы арыздардан, атқару парағының телнұсқасын беру туралы арыздардан, төрелік және шетелдік соттардың шешімдерін мәжбүрлеп орындауға атқару парақтарын беру туралы арыздардан,  сот актілерінің, атқару парақтарының және өзге де құжаттардың көшірмелерін қайта беру туралы өтініштердің мемлекеттік баж мынадай мөлшерде алынады: - егер осы тармақта өзгеше белгіленбесе, мүліктік сипаттағы талап қою арыздарынан: жеке тұлғалар үшін – талап қою сомасының 1 пайызы; заңды тұлғалар үшін-талап қою сомасының 3 пайызы. – тұрғын үйді жалдау шартын өзгерту немесе бұзу туралы, мұраны қабылдау мерзімін ұзарту туралы, мүлікті тыйым салудан босату туралы талап арыздардан және мүліктік емес сипаттағы немесе бағалауға жатпайтын басқа да талап арыздардан-0,5 АЕК. АІЖК-нің 113-бабы 1-тармағының талаптарына сәйкес, пайдасына шешім шығарылған Тараптың өтінішхаты бойынша сот екінші тараптан процеске қатысқан және осы тараппен еңбек қатынастарында тұрмаған өкілдің (бірнеше өкілдің) көмегіне ақы төлеу бойынша шеккен шығыстарын Тарап нақты шеккен шығыстар мөлшерінде тағайындайды. Мүліктік талаптар бойынша бұл шығыстардың жалпы сомасы 6 талап қоюдың қанағаттандырылған бөлігінің он пайызынан аспауға тиіс. Мүліктік емес сипаттағы талаптар бойынша шығыстар сомасы ақылға қонымды шектерде өндіріледі, бірақ үш жүз айлық есептік көрсеткіштен аспауға тиіс. Баяндалғанға байланысты сот алқасы жауапкерден талапкердің пайдасына 1.500 теңге мемлекеттік бажды, 580 теңге сомасында пошта қызметтерін, 15.000 теңге сомасында өкілдің көмегіне ақы төлеу бойынша жұмсалған шығыстарды өндіріп алу қажет деп санайды.

 

Берілген апелляциялық шағымның дәлелдерін апелляциялық сатыдағы сот бөлімде негізді деп санайды. АІЖК-нің 424-бабының 2-тармақшасын, 425-427, 434-437-баптарын басшылыққа ала отырып, апелляциялық сатыдағы сот, Т.Ғ. К. П. О. А. О. В және Л : Қостанай облысы Жітіқара аудандық сотының 2021 жылғы 14 маусымдағы шешімі, осы азаматтық іс бойынша - т. ғ. к. талаптарын қанағаттандырудан Ж. М. Р. бас тарту бөлігінде өзгертілсін. 150.000 теңге сомасында материалдық зиянды өндіріп алу туралы шешімнің күшін жою, осы бөлімде жаңа шешім шығару туралы. Т. Ғ. К. Ж. М. Р. пайдасына өндіріп алу келтірілген материалдық зиян 150.000 (жүз елу мың) теңге сомасында, келтірілген сот шығыстары: мемлекеттік бажды төлеу бойынша 1.500 (бір мың бес жүз) теңге, пошта қызметтері бойынша 580 (бес жүз сексен) теңге сомасында, өкілдің көмегіне ақы төлеу бойынша 15.000 (он бес мың) теңге сомасында.

#Адвокат #заңгер #заң қызметі # қорғау компаниясы # адвокаттық кеңсе # азаматтық # қылмыстық #әкімшілік # төрелік істер даулар # Алматы # Қазақстан 

 Назар аударыңыз!  

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.  

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.    

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы